Vaderlandse Geschiedenis

Het was de bewindhebbers der V.O.C. in de eerste plaats te doen om winst te behalen. Aanvankelijk liep dat niet hard, maar later des te beter. Haar aandelen kwamen ook op de Amsterd. Beurs, vonden gretig kopers, vooral voor speculatie.

Coen had het liever anders gezien: een groot indisch rijk stichten onder nederlandse heerschappij.

Maar, zoals gezegd, daarvan moesten de bewindhebbers niets hebben. Bovendien, Coen was daarginds in de Oost toch al een groot heer, misschien meer dan hun lief was, een organisator first class, en zeer gehaat bij de buren van overzee, de Engelsen. (Zie vorig artikel.)

Dat men bij het winst behalen geen rekening hield met de belangen der inlanders, liet hen volkomen koud.

Trouwens, dat deden ook de andere sta~ ten niet. Natuurlijk is dit geen verontschuldiging voor ons. Onze ambtenaren ginds waren vaak van minder goede zedelijke kwaliteit, die het met de eerlijkheid nu niet zo nauw namen. De

compagnie betaalde maar slecht; en men begrijpt, waar dat heen ging. Zo wordt verteld van een overigens verdienstelijk lid van de Raad van Indië, die een maandsalaris had van ƒ 160.— maar na enkele jaren de som van ƒ 165.750 overmaakte. Commentaar overbodig!

Doorbraakpogingen. Zoals bekend had de V.O.C. het recht van alleenhandel op Indië via de toegangswegen om de Kaap of door straat Magelhaens. Zie de kaart. Dit monopolie, dit recht van alleenhandel te breken werd voor sommigen het grote doel.

Zij redeneerden zo: kon men langs een andere toegangspoort de Archipel bereiken, dan had men met de V.O.C. niets te maken en kon men daarginds vrij handel drijven.

Zulke lui werden natuurlijk als de vijanden van de Compagnie beschouwd, waartegen onze Staten-Generaal haar beschermen moest.

Een van zulke „vijanden" was Isaiic Ler maire, bewindhebber der V.O.C., maar ook een der grootste aandeelhouders, daarbij een echt speculant.

Hij had, toen in 1609 de aandelen daalden, de prijzen nog meer laten zakken door een groot aantal van zijn aandelen op de markt te brengen. Ook andere speculanten volgden zijn voorbeeld.

Lemaire moest voor dit feit zijn woonplaats Amsterdam verlaten en ook zijn „doorbraakplannen" even opgeven. Eerst heeft hij er nog over gedacht met de Moucheron een concurrerende franse O.I.C. op te richten. Maar dit is niet doorgegaan.

Wel stichtte hij een „Australische Compagnie". Doel was een nieuwe zeeweg om Zuid-Amerika (dus niet door Straat Magelhaens, teneinde de bepalingen van het octrooi van de V.O.C. te ontwijken) naar Indië te vinden; en tegelijk het grote onbekende „Zuidland" (= Australië) op te nemen voor nieuw handelsgebied.

Zelf ging hij niet mee. Maar hij zond zijn zoon Jacques Lemaire met de bekwame schipper Willem Schouten met 2 schepen naar het Zuiden.

Deze voeren Straat Magelhaens voorbij en vonden een zuidelijker passage (nu Straat Lemaire. Zie de kaart). Verder varend kwamen zij bij de zuidelijkste punt van Amerika (kaap Hoorn), zeilden er om heen en staken daarna over naar de Molukken, die zij in 1818 bereikten. Het was een moeilijke tocht geweest: één schip hadden zij verloren.

Maar — op de Molukken wachtte Coen de jongeman op, nam hem alles af en zond hem naar Nederland terug. Op die terugreis is Jacques van verdriet gestorven.

Dit gebeuren nam Lemaire Sr. niet. Hij begon een proces tegen de V.O.C. bij de Hoge Raad en won. Wel kreeg hij schip en lading terug, maar de ondervonden teleurstelling was voor hem zo groot, dat hij geen tweede poging wilde doen. Hij stierf eenzaam te Egmond. Jaren later, in 1637, werd nog eens zo'n „tocht om de wereld" gemaakt door de z.g. „nassause vloot", bestaande uit 11 schepen; nu uitgezonden door de Staten. Doel van deze tocht was de Spanjaarden te bevechten op de westkust van Amerika. Het resultaat was nihil.

Coen terug naar Indië.

Gelijk reeds bekend was Coen vanaf 1623 enige jaren in het vaderland, om over de verwezenlijking van zijn plannen te spreken. En de Engelsen hoopten vurig, clat hij voor altijd thuis mocht blijven!

In 1627 benoemden cle Heren XVII hem echter tot gouverneur-generaal.

De Engelsen protesteerden heftig bij de Staten-Generaal, om zijn uitzending te verhinderen en deze Hoogmogenden verboden daarom onder drang van de overkant het vertrek.

Coen moest nu maar zien hoe hij in Indië kwam. En hij is er natuurlijk gekomen, vermomd als konstabel, (een scheepsrang), 't Was zijn laatste tocht. Zijn laatste levensjaar is nog zeer onrustig geweest.

Op Java bestonden 2 grote inlandse rijken: Bantam in het westen en Mattaram in het midden en oosten.

Telkens laaide de strijd met Bantam weer op. Maar in 1628 kwam ook cle soesoehoenan opzetten om een aanval op Batavia te doen.

Tegenover de 25000 Javanen kon Coen slechts enkele duizenden mannen stellen. Maar cle afweer van dezen was perfect.

Bovendien kwam cle regentijd Coen te hulp en massa's vijanden stierven aan ziekte en gebrek. Ze dropen af. Een jaar later kwamen ze terug. Nu hadden ze kanonnen bij zich! Vrage: wie had clie geleverd?

Coen lag juist ziek; hij had dysenterie (een vreselijke ingewandsziekte) waaraan hij weldra stierf.

Ook deze tweede aanval was voor cle Javanen zonder succes.

Een paar weken later beproefden ze nog eens een aanval. Weer tevergeefs. Toen gaven ze het op.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen