Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

gewetensbezwaren

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

gewetensbezwaren

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Funktionering van de openbare dienst

Een afzonderlijke paragraaf wordt gewijd aan de 'ruimte' die het belang van de goede funktionering van de openbare dienst laat voor gewetensbezwaren van ambtenaren. In het algemeen wordt gesteld dat het voor elke doelgerichte werkgemeenschap essentieel is dat zij de taken waarvoor zij is ingericht, goed moet kunnen vervuUen.

Daartoe is onder meer vereist dat de werknemers de aan hen in het kader van hun funktie opgedragen taken uitvoeren. Zo ook voor de overheid, waarbij als bijzonderheid geldt dat de ambtelijke dienst er is ter vervuUing van taken in het algemeen belang, die in ons democratisch bestel worden bepaald door de vertegenwoordigende en de bestuurlijke organen van de staat.

Als bijzondere aandachtspunten voor het bepalen van die 'ruimte' noemt de werkgroep: - de omvang van de gewetensbezwaren in relatie tot de funktie: - de mate van (algemene) inzetbaarheid van medewerkers, die een goede taakvervulling van een dienst meebrengt; - de omvang van de organisatie en het aantal gewetensbezwaarden; - de mate waarin kollega's extra worden belast door een beroep op gewetensbezwaren extra te honoreren.

Militairen

Daarover zegt de werkgroep het volgende: 'Uit het aan het militair personeel zowel in oorlogstijd als in vredestijd te stellen vereiste van algemene inzetbaarheid vloeit voort, dat binnen de krijgsmacht in principe geen ruimte kan worden gegeven aan militairen die onder bepaalde omstandigheden bepaalde militaire werkzaamheden niet wensen te verrichten. Gewetensbezwaren die uitsluitend zijn gericht tegen een bepaalde soort van bewapening, bijvoorbeeld kernbewapening, leiden sinds het van kracht worden van de wijziging van de Wet gewetensbezwaren militaire dienst (Wet van 24 november 1978, Stb. 694) - bij erkenning - tot algehele vrijstelling van de militaire dienst.

Het vereiste van de algemene inzetbaarheid zal evenwel niet zo rigide behoeven te worden opgevat dat het niet mogelijk zou zijn om aan een militaire ambtenaar die uit hoofde van zijn militaire hoedanigheid in het algemeen of van zijn specifieke funktie ernstige gewetensbezwaren heeft, niet enige tijd te gunnen om tot een definitieve beslissing te komen c.q. maatregelen te treffen voor het verkrijgen van een burgerbetrekking. In voorkomend geval zal de militaire ambtenaar die daartoe de wens te kennen geeft, een redelijke tijd in een positie gebracht worden waarin zijn gewetensbezwaren hem zo min mogelijk belasten.

Aangezien dienstplichtige militairen zowel qua status als qua duur van de werkelijke dienst in een wezenlijk andere situatie verkeren dan de militaire ambtenaren, kan aan hen, mede gelet op hun grote aantal, en als regel een zodanige faciliteit niet worden geboden.'

Politie-ambtenaren

Ten aanzien van de politietaak stelt de werkgroep dat deze zich laat onderscheiden in drie onderdelen, namelijk de handhaving van de openbare orde, de opsporing van strafbare feiten en de hulpverlening. Deze hoofdtaken laten zich wel onderscheiden, maar kunnen in de praktijk niet gescheiden worden.

Gewetensbezwaren van de politieambtenaar tegen vervulling van onderdelen van de politietaak zijn in verschillende vormen denkbaar. In de praktijk spitsen problemen zich echter toe op gewetensbezwaren in verband met geweldsgebruik. De werkgroep wijdt daarom hieraan enkele opmerkingen. De aanwending van geweld is in extreme situaties een essentieel onderdeel van de uitvoering van de politietaak.

Deze omstandigheid - die algemeen bekend is - komt een ieder die zich tot het politiewerk voelt aangetrokken, vroegtijdig onder de aandacht; bijna steeds reeds tijdens de sollicitatieprocedure, en zoal niet daar, dan toch zeker - en wel op zeer indringende wijze - tijdens de opleidingsperiode. Vóór de feitelijke uitoefening van de politiefunktie is men derhalve op de hoogte van de eventuele consequen­ ties die daaruit voort kunnen vloeien. Hieruit volgt, dat voor hen die in hun geweten tegen elke vorm van geweldsgebruik zijn, de weg tot het politiewerk is geblokkeerd. Ook voor de politie-ambtenaar die tijdens zijn loopbaan gewetensbezwaren manifesteert tegen elke vorm van geweldsgebruik, is - uiteindelijk - bij de politie geen plaats.

Minder duidelijk ligt de situatie ten aanzien van hen die niet ten principale moeite hebben met het geweldsinstrument van de politie, maar bij wie bezwaren leven tegen politie-optreden en het daaruit voortvloeiende geweldsgebruik in bepaalde omstandigheden. In het bijzonder doen dergelijke bezwaren zich voor bij politie-optreden in verband met akties of manifestaties Voor een bepaald politiek of maatschappelijk doel, waarbij door de politie dikwijls in groepsverband wordt opgetreden.

In een dergelijk geval zal de hierboven gemotiveerde eis van de algemene inzetbaarheid bij de politie meebrengen, dat in principe elke politie-funktionaris de hem of haar opgedragen taak verricht. Juist bij dergelijke politiek en maatschappelijk controversieel liggende akties is het noodzakelijk - zowel binnen het politie-apparaat als naar buiten toe - dat niet het beeld wordt gevormd van twee soorten politie: de 'harde' en de 'zachte' politie. Het voorgaande sluit met uit dat de politie-ambtenaar met gewetensbezwaren niet een redelijke tijd gegund wordt om tot een definitieve beslissing te komen. De gewetensbezwaarde ambtenaar zal in die periode, zoveel als mogelijk, niet met politiezaken moeten worden belast waartegen zijn bezwaren zich richten. Van geval tot geval zal een individuele oplossing gezocht moeten worden. Het moet daarbij niet uitgesloten worden geacht, dat het mogelijk is, waneer de bezwaren zich niet ten principale richten tegen elke vorm van geweldsgebruik, voor langere tijd een oplossing binnen het politie-apparaat te bieden. De positie van de ambtenaar in dat apparaat, de opstelling van de

ambtenaar en het effekt daarvan op zijn funktievervuUing en op het funktioneren van de dienst, de omvang van de diensteenheid e.d. zijn aspekten die daarbij aan de orde moeten komen, aldus de werkgroep.

We geven daarvan slechts een deel weer, omdat veel anders een herhaling zou zijn van het voorgaande. 'Uit het beginsel der gewetensvrijherd vloeit voort dat een ambtenaar met gewetensbezwaren tegen funktieverplichtingen recht heeft op overleg met zijn bevoegd gezag over zijn gewetensbezwaren en zo nodig op onderzoek van de mogelijkheden zijn funktie binnen of buiten het werkverband te blijven vervullen.

Het ontbreken van specifieke wettelijke bepalingen over de behandeling van gewetensbezwaren van ambtenaren is geen reden om gewetensbezwaren af te wijzen.

Het past bij de aard en inhoud van de ambtenaarsverhouding, dat het bevoegd gezag of zonodig rechter of andere instanties belast met de rechtsbescherming konkretiseren welke voorzieningen van geval tot geval, afhankelijk van de omstandigheden, kunnen worden getroffen voor gewetensbezwaarden.

Het bevoegd gezag zal met een gewetensbezwaarde ambtenaar overleg moeten voeren.

Daarbij zal duidelijkheid moeten worden verkregen omtrent de ernst van de gewetensbezwaren en zal gewezen moeten worden op repercussies. Het overleg kan ertoe leiden dat het bevoegd gezag niet tegemoet komt aan de gewetensbezwaren van betrokkenen omdat het deze onvoldoende ernstig oordeelt.

Een grond voor afwijzing kan zijn de strijdigheid van gewetensbezwaren met grondbeginselen van de democratische rechtsstaat. Ook kan een grond voor afwijzing zijn dat betrokkene onvoldoende medewerking verleent aan het overleg.'

Samenvatting

In het laatste hoofdstuk gaat de werkgroep in op het m de praktijk ten aanzien van gewetensbezwaarden te voeren personeelsbeleid.

De werkgroep concludeert dat een gewetensbezwaarde recht heeft op overleg met zijn bevoegd gezag over zijn gewetensbezwaren. Voorts, dat aan de bezwaarde zo mogelijk enige tijd wordt gegund om tot een definitieve beslissing te komen. In deze 'bezinningsperiode' zou de gewetensbezwaarde zo min mogelijk geconfronteerd moeten worden met werkzaamheden waartegen de bezwaren zich richten.

Na de periode van bezinning moet dan een definitieve oplossing volgen, gelegen in het aanpassen van de funktie-inhoud, in het aanvaarden van een andere funktie binnen of buiten de organisatie, dan wel gelegen in een ontslag. Voor de Defensie- en politie-organisatie geldt daarbij het uitgangspunt dat voor een gewetensbezwaarde in deze organisaties uiteindelijk geen plaats is. Hoe bovenstaande uitgangspunten en doelstellingen in de praktijk van het personeelsbeleid gekonkretiseerd kunnen worden, wordt vervolgens in grote lijnen aangeduid. Omdat gewetensbezwaren bij uitstek bezwaren van het afzonderlijke personeelslid zijn, zullen begeleiding en - later - oplossingen steeds een sterk individueel karakter moeten dragen.

Slotopmerking

Geconstateerd kan worden dat het rapport veel en goede informatie biedt. Niet alleen over de erkenning van gewetensbezwaren, maar ook aan de gevolgen van het doen van een beroep daarop. Jammer is dat - zoals ik reeds opmerkte - een principieel betoog wordt gemist over de normen die ons geweten begrenzen, namelijk Gods Woord.

Kennisname van het rapport kan een principiële stellingname omtrent gewetensbezwaren in arbeidsomstandigheden echter zeker bevorderen.

W. Silfhout

Dit artikel werd u aangeboden door: Reformatorische Maatschappelijke Unie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 februari 1985

RMU Contact | 16 Pagina's

gewetensbezwaren

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 februari 1985

RMU Contact | 16 Pagina's