EIGEN SCHULD? over de achtergronden van de schuldenproblematiek onder jongeren

EEN PROBLEEM?

Geld lenen is voor veel jongeren heel normaal. En het hoeft op zich ook niet gelijk een probleem te zijn als iemand eens een paar euro leent om beltegoed of een broodje kroket te kopen. Als tenminste dat geld een dag of wat later - als zakgeld, salaris of studiefinanciering binnen is - gewoon wordt terugbetaald.

Anders wordt het wanneer het leengedrag en de hoogte van het geleende bedrag andere vormen aan gaan nemen; als er zeer geregeld wordt geleend en terugbetalen niet meer zo gemakkelijk gaat…

Gelukkig heeft een meerderheid van de jongeren geen probleem met het aflossen van zijn schulden. Maar circa 10% geeft aan wel degelijk (grote) problemen te hebben om uit de rode cijfers te komen.

WAT CIJFERS

Uit onderzoeken van o.a. het NIBUD blijkt het volgende. In 2011 is het aantal studenten met schulden verdubbeld ten opzichte van 2003. Ook is het bedrag waarvoor een lening is aangegaan hoger geworden. Ruim een derde van de hbo- en wo-studenten leent momenteel gemiddeld zo’n € 365,- per maand. Dat is na een studie van vier jaar een schuld van € 17.500 (exclusief rente). Onder mbo-ers leent één op de zes geld. Hun schuld bedraagt gemiddeld € 1.265.

Ook steeds meer scholieren en werkende jongeren weten mee te praten over schulden. Zo leent een kleine 60% van de scholieren wel eens geld en neemt één op de vijf scholieren grote financiële risico’s. En twee op de drie werkende jongeren heeft een schuld van gemiddeld € 1.750. Dit zijn cijfers die er niet om liegen.

OVER WIE HEBBEN WE HET?

De jongeren over wie het in dit artikel gaat, zijn geboren na 1986 en worden wel de zgn. ‘grenzeloze generatie’ genoemd. Een andere typering van deze groep is de ‘achterbankgeneratie’. Het is een generatie die is opgegroeid in een tijd van welvaart, overvloed aan mogelijkheden en grote technologische vooruitgang. Een generatie die vertroeteld en zelfverzekerd is en van wie de ouders niet willen dat ze iets tekort komen. Anders gezegd: als ze iets willen, dan is dat meestal zo geregeld.

WAAR GAAT HET GELD NAAR TOE?

Jongeren geven veel van het geld dat ze tot hun beschikking hebben (of niet), uit aan hun telefoon. Je moet immers bereikbaar zijn en het liefst op een mooi, nieuw toestel. Maar het geld gaat vooral aan het abonnement op. Andere luxeartikelen, zoals bijvoorbeeld dure kleding, doen ook een behoorlijk aanslag op het budget. Verder wordt veel geld besteed aan uitgaan, hobby’s, uiterlijke verzorging, cadeaus en tussendoortjes. Uitwonende jongeren hebben uiteraard ook nog heel andere kostenposten. Veel van deze jongeren leren nu door schade en schande dat het ‘leven’ (de vaste lasten en de dagelijkse boodschappen) ook flink wat kost. Uitwonende jongeren staan beduidend vaker rood dan thuiswonende jongeren (respectievelijk 59% en 33%).

HOE IS HET MOGELIJK?

Jongeren zelf wijten hun schulden met name aan de volgende zaken:

• Onwetendheid, onkunde

• Psychosociale problemen

• Overbesteding

• Onverschilligheid

• Te hoge aflossingscapaciteit afgesproken

• Dwang van anderen

• Verleiding en reclame

• Terugval inkomen

• Verslaving

• Agressieve verkoop

Opvallend is dat bij het overgrote deel van deze oorzaken van zichzelf afgewezen wordt. Deze houding van ‘ik kan er niets aan doen’ lijkt op het eerste gezicht wel erg makkelijk. Vooral als je bedenkt dat zeker door jongeren geregeld uitspraken gedaan worden in de trant van ‘het leven moet ook een beetje leuk zijn’, ‘ik wil het en ik wil het nu’ en ‘ja zeg, maar daar heb ik toch recht op?’

En toch. Uiteraard is iemand zelf verantwoordelijk voor zijn eigen acties, maar hoe zit het als men altijd gepamperd is en niet geleerd heeft wat de waarde van geld is of wat het betekent zelf verantwoordelijkheid te nemen…? Daarover straks meer, nu eerst iets over een aantal van bovenstaande oorzaken.

ONWETENDHEID

Zo ongeveer de helft van de jongeren tussen 18 en 25 jaar geeft aan weinig tot geen verstand van geldzaken te hebben. Ze hebben er veelal geen idee van hoe hoog de kosten voor levensonderhoud zijn en daar komen ze pas achter bij het uit huis gaan. Wist u dat de rente op rood staan kan oplopen tot 15%? In januari van dit jaar was er zelfs een bank die 20% rekende! Banken zijn bepaald niet helder over de tarieven en verhogingen ervan. Het zal u dan ook vast niet verbazen dat verreweg de meeste jongeren niet op de hoogte zijn van deze rentepercentages.

Wat het (langdurig) lenen van geld betreft, blijkt dat veel studenten er geen benul van hebben dat er vanaf het begin rente over een lening wordt opgebouwd. Laat staan wat de gevolgen voor het uiteindelijk terug te betalen bedrag zijn. Zo’n 7% is er zelfs van overtuigd dat er helemaal geen rente hoeft te worden betaald! Studenten verwachten verder vaak een veel hoger startsalaris te ontvangen dan in werkelijkheid het geval is, waardoor ze niet zoveel en ook niet zo snel kunnen aflossen als waar ze vanuit waren gegaan.

Het is wel goed om aan te geven dat de motivatie om te lenen nogal verschilt. Investeren studenten met de lening in hun toekomst - om te kunnen studeren - of wordt er vooral geleend om een ‘leuke’ studententijd te hebben, zoals ruim een kwart van de studenten doet?

Onwetendheid speelt bij studenten ook op een ander vlak een rol. Ongeveer tweederde van de mbo-studenten krijgt geen zorgtoeslag en heeft geen weet van belastingteruggave. Onder hbo- en wo-studenten krijgt een vijfde geen zorgtoeslag en mist 12% belastingteruggave doordat ze geen aangifte doen. Zo blijft er veel geld liggen.

DWANG, VERLEIDING EN RECLAME

De reclamewereld wil ons graag laten geloven dat het leven toch echt een stuk leuker en gemakkelijker wordt als we dit apparaat hebben of dat drankje drinken. En dat we er pas écht bij horen als we kleding van merk X of van het merk van een of andere bekende sporter dragen. En helaas nemen wij, maar zeker jongeren, dat maar al te vaak voor waar aan.

Nu is het gewoon een feit dat jongeren erg gevoelig zijn voor wat anderen zeggen, doen en (vooral van hen) vinden. Daarnaast zijn ze vaak alleen bezig met de korte termijn en kunnen ze een groter geheel nog niet goed overzien. Ze willen erbij horen - of graag een keer voorop lopen - en dat lijkt dan te lukken door het hebben van een gadget of door te lopen in bepaalde kleding. En ja, daarvoor zijn ze vervolgens bereid meer uit te geven dan ze te besteden hebben. Een creditkaart wil ook wel eens uitkomst bieden: zo’n 17% van de Nederlandse jongeren heeft er één. Dwang zit ‘m niet alleen in reclame, maar ook in de levensstandaard, die we ge woon vinden. Naast het erbij willen horen, klinkt dan ook vaak het argument dat ‘iedereen’ iets allang heeft, en dus…

ONS PROBLEEM?

Eerder is al gezegd dat iemand verantwoordelijk is voor zijn eigen keuzes en daden (al geldt dat juridisch gezien niet voor minderjarigen). Een initiatief van o.a. de Groningse Kredietbank heet vast niet voor niets ‘jouw schuld = jouw schuld’. Dit is waar, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de ‘achterbankgeneratie’ zichzelf niet heeft gemaakt of uitgevonden. ‘Wij’ (ouders, opvoeders - ook in de kerk! - , docenten, maatschappij) hebben dus wel degelijk deel aan het geldprobleem van onze jongeren… Maar we kunnen er ook wat aan doen! Veel jongeren vinden het lastig om met geld om te gaan. Meer dan de helft van hen geeft aan dat ze van huis uit te weinig hebben geleerd over de waarde van geld. Opvallend veel ouders - zo’n 34% - zeggen graag hulp te willen ontvangen bij dit aspect van de opvoeding. De opmerking van de jongeren is dus niet zomaar uit de lucht gegrepen. Jongeren moeten (en willen) leren met geld om te gaan. Dat kan echter alleen als ze daartoe de ruimte krijgen. Helaas wordt die ruimte in deze tijd van crisis kleiner, want steeds meer ouders besluiten hun kinderen geen zak- of kleedgeld of iets dergelijks meer te geven, maar zelf deze uitgaven betalen. Hoe begrijpelijk ook, daar zijn de jongeren niet mee geholpen. Ze moeten zelf leren financiële keuzes te maken, te budgetteren, te sparen.

‘Wij’ kunnen hen helpen. Door hen weerbaar te maken tegen de verleidingen van de reclamewereld en te leren tevreden te zijn met wat je hebt. Door hen de principes van ‘genoeg is genoeg’ en ‘op is op’ te leren. Door hen de ruimte te geven om door schade en schande wijs te worden.

Helpt u een handje mee?

BRONNEN/MEER INFORMATIE

• (diverse onderzoeken van) NIBUD (www.nibud.nl, www.nibudjong.nl)

• Stichting Weet wat je besteedt (www.wwjb.nl) - Deze onafhankelijke stichting is opgericht om de financiële zelfredzaamheid onder jongeren te vergroten.

• Money Mindsets - alles wat je moet weten over jongeren en geld: Een boekje over de motivaties en redenen achter het geldgedrag van jongeren (te bestellen of gratis te downloaden op de site van het NIBUD)

• Voor boven de 18 - alles wat je weten wilt over geld: Een praktisch en overzichtelijk boekje over geldzaken voor 18-jarigen of hun ouders (te bestellen op de site van het NIBUD)

• www.wijzeringeldzaken.nl

• www.jongerenenschuld.nl

• www.jouwschuld.nl

Trudy Eikelenboom studeerde theologie in Apeldoorn en is sinds 2009 diaconaal consulent van onze kerken.

In een volgend artikel, dat D.V. in februari 2013 wordt geplaatst, zal nader worden ingegaan op het signaleren van financiële problemen en wat de diaconie concreet kan doen wanneer zij geconfronteerd wordt met deze problematiek.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen