Vaderlandse Geschiedenis

De resultaten van de tweevoudige strijd

Groen wijdt hieraan in zijn Handboek een belangrijke pagina. En wij achten het nodig, daarvan goede nota te nemen.

Misschien zal liet voor sommigen een droge kost schijnen; maar voor hen, die inzicht in de gang der latere politieke gebeurtenissen willen verkrijgen is kennisneming van zijn woord nodig.

Wie geschiedenis maar beschouwt als geheugenwerk, weet niet, wat geschiedenis is. Het stoot hem af; hij ziet niet, dat achter de gebeurtenissen de geesten der mensen werken; maar ook de leiding des Heeren met een land, met een volk is te bespeuren. Daarom achten wij liet wel nodig van die bladzij eens kennis te nemen.

Het Bestand met al zijn strijd, zijn worsteling loopt ten einde en Groen overziet nu nog eens het alles wat gepasseerd is, om cle resultaten op te nemen.

Als goed historicus tracht hij het waarheidselement niet te doen ontbreken, niet eenzijdig te zijn, niet te kleuren; om het kort te zeggen niet het gevoelselement een te grote rol te laten spelen, wat een juiste geschied beschouwing in dc weg staat.

Laten we ook in dezen nuchter zijn. t Is waar, het is moeilijk, maar onmisbaar. Ieder geeft hij wat hem toekomt.

Wij weten nu, waar het in de gevoerde strijd om ging.

Ten eerste om cle reformatorische waarheid, neergelegd in onze belijdenisschriften. Niet over alle waarheden, maar wel over het kernpunt: predestinatie en vrije wil die onomstandelijk samen hangen. Een strijd, die zich tot op de buide dag herhaalt: het autosaterisch en het heterosoterisch beginsel: of wij zelf cle bewerkers van onze zaligheid, clan wel God alleen; of: God wat en de mens wat. In de eerste is natuurlijk voor cle genade geen plaats.

Met deze strijd stond in verband cle binding aan de belijdenisschriften voor de Kerk. Ook al weer een strijdpunt tot op deze dag.

Het is clan zeer opmerkelijk wat Groen van de veroordeelde Remonstranten meedeelt: dat er onder hun kopstukken (achtereenvolgens noemt hij Arminius, Episcopius, Vorstius) een voortgaande afzakking van cle leer was te zien; een overhelling naar het ongeloof, cle afwijzing van alle belijdenis of formulier; de hang naar Rome om de vrije wil.

Wat het remonstrantisme bij overheersing cle kerk in deze landen had kunnen bezorgen, toonde het remonstrantisme van de engelse staatskerk in die dagen: ook een meer en meer overhellen naar Rome cle gewelddaden tegen de Puriteinen, cle aanslagen tegen cle volksvrijheden.

Hugo de Groot bijv., ons wel bekend, sympathiseerde zeer met clie anglicaanse kerk en had gaarne zo'n instituut ook op onze bodem gezien.

Uit dit alles mogen wij opmaken van welk een grote betekenis cle beslissende strijd hier geweest is. Trouwens voor ons niet alleen. Wij hebben al meer gezegd, clat deze Nat. Synode in feite een gereformeerde oecumenische synode was, waarvan een grote invloed is uitgegaan. Eén voorbeeld maar: cle Westminster synode (1646) waar cle bekende Westminster confessie is opgesteld. Inderdaad cle nederlands gereformeerde kerk mocht met dankbaarheid aan cle Heere neerzien op het bereikte resultaat.

Anderzijds waren cle resultaten echter ver van gunstig. Groen verheelt ook dit niet.

Er was nog een andere strijd gevoerd. De dichter Huygens heeft in zijn mooi gedicht „Scheepspraet" gesproken van , , de vrije schepen van cle seven-lantsche buert.

Aardig getypeerd. Deze zeven „landjes" bijeengehouden cloor cle Unie van Utrecht en wilt ge cloor cle Staten-Generaal bezat toch geen centrale macht. Integendeel, die staatsvorm leende er zich uitstekend toe, clat een der schepen zich tot „admiraalschip" zou willen opwerpen, vanwaar alles gedirrigeerd werd, cle kerk incluis.

Dat is dan ook de tweede strijd geworden tijdens het Bestand. Het was Holland, dat, zoals we zagen, streefde naar cle hegemonie (cle oppermacht) over de andere gewesten. En het was cle gebrekkige staatsvorm, clie het daartoe cle gelegenheid bood!

De gevolgen hebben we gezien. Als ooit gebleken is, hoe nodig een centraal bewind was, clat cle nodige kracht bezat het verstoorde evenwicht tussen cle gewesten te bewaren en te herstellen, dan is het toen geweest. Ook met het oog op cle handhaving der kerk, opdat ze niet onder cle voet zou gelopen worden.

Gelukkig, cle hegemonie van Holland is ditmaal neergeslagen. Daaraan heeft Maurits meegewerkt en laten wij het niet verzwijgen, Willem Lodewijk cle trouwe raadsman van Maurits, clie meer clan zijn neef begreep wat er op 't spel stond: cle belangen van Kerk en Staat. Hoe bemind was hij bij zijn Friezen, die hem de erenaam van Uz heit (onze vader) gaven.

In 1620 stierf hij, diep betreurd vooral cloor Maurits. Deze voelde zijn heengaan als een groot gemis: hij was zijn raadsman kwijt. Twee van W. Lodewijk's gewesten, namelijk Groningen en Drente gingen naar Maurits over; in Friesland werd hij opgevolgd door zijn broer Ernst Casimir.

De overmacht van Holland over de andere gewesten was clan voorlopig neergeslagen.

Men ging nu aan het zuiveren. De beide zonen van Oldenbarnevelt, Reinier van Groenevelt, luitenant-houtvester van Holland en Willem van Stoutenburg (Vervolg op pag. 208)

RONDKIJK

Ons kerkelijk jaarboekje 1956 Ons kerkelijk jaarboekje voor 1956 is weer verschenen. Het ziet er keurig verzorgd uit. We zijn gewoon bij verschijning er de aandacht op te vestigen en er een en ander uit weer te geven, wat we ook dit keer weer zullen doen.

Het kerkelijk overzicht (tot 1 april 1956) dat er in voorkomt kunnen wij voorbijgaan, omdat we in het begin van het jaar de voornaamste gebeurtenissen uit onze gemeenten over 1955 in deze rubriek hebben verwerkt.

Zoals gebruikelijk komt er ook een kerkelijk overzicht over 1955 in voor van de gemeenten in Noord Amerika, geschreven door ds. Hegeman. Hij herinnert daarin aan het korte verblijf van ds. M. Heerschap te Lethbridge in Canada, die naar Holland weerkeerde en kort geleden zijn intrede gedaan heeft te Borsele op Zuid Beveland. Gereleveerd wordt dat ds. G. A. Zijderveld (Californië) naar onze gemeente overkwam met de kerkeraad en het grootste deel van zijn gemeente uit de Oud Christelijk Gereformeerde Kerk. Dit is een zusterkerk van de Christelijk Gereformeerde kerken in Nederland. De nieuwe gemeente in Artesia werd geïnstitueerd door de consulent ds. G. Zwerus uit Sunnyside, Washington. De gemeente te Bradford (Ontario) werd ook zelfstandig en is door ds. W. C. Lamain van Grand Rapids geïnstitueerd, terwijl men in de grote stad Toronto, (Ont.) een afdeling van Bradford, kerkdiensten is gaan houden. De Amerikaanse gemeenten hebben één student, n.1. de heer M. Romeijn, die thans reeds proponeert en van kust tot kust het Woord bedient, zowel in de Hollandse als in de Engelse taal. Het doet prettig aan, dat in het jaarboekje alle gegevens over de gemeenten uit Amerika en Canada voorkomen. Deze gegevens zijn uitgebreider dan voorheen; de zondagsscholen, naai-en zangverenigingen zijn er ook in vermeld. Dit keer zelfs een statistisch overzicht van de verschillende classes, dat we hieronder hebben opgenomen. Er blijkt uit, dat het totaal aantal leden van Amerika en Canada slechts uit 2641 leden bestaat en 2927 doopleden, totaal 5568 leden (verdeeld over 20 gemeenten). Dat is heel weinig voor zo'n groot land of liever gezegd voor dit werelddeel.

In totaal zijn er zes predikanten, in alf. volgorde: ds. C. Hegeman, Sioux Center; ds. W. C. Lamain, Grand Rapids; ds. A. Vergunst, Corsica; ds. J. v. Zweden, Rock Valley, ds. G. Zwerus, Sunnyside en ds. G. A. Zijderveld, Artesia.

Het aantal leden van onze gemeenten in ons kleine Nederland bedraagt bijna 30.000 leden (en evenzoveel doopleden, in totaal dus bijna 60.000) volgens onderstaande statistiek, waarvoor 16 predikanten zijn (130 gemeenten). Dat is dus een aanmerkelijk verschil. Zo op het eerste gezicht zijn de gemeenten in Amerika niet slecht af met zes predikanten, maar een juist vergelijk is niet te treffen, omdat deze gemeenten er onnoemelijk ver uit elkaar liggen en het werk der predikanten geheel anders ligt dan in Holland.

Een kleine gemeente in Holland behoeft er niet tegen op te zien een predikant te beroepen en te aanvaarden; in Amerika zijn gemeenten met 50—70 leden, die een predikant hebben!

We laten hieronder de beide statistieken volgen:

STATISTISCH OVERZICHT GEREFORMEERDE GEMEENTEN

a v "rë c 2 £ ë < ' V a — B c 1 < 1 e. _ u 2 3 s 5 a < > = V 0 < 5 - g < °o •O 2 O c "0 f-v Nederland Particuliere Synode Zuid: Classis Goes 16 5 11 3882 3354 7236 Classis Middelburg 8 1 7 2654 2346 5000 Classis Tholen 9 — 9 1437 1144 2581 Totaal . . 33 6 27 7973 6844 14817 Particuliere Synode West: Classis Amsterdam 19 2 17 2971 3002 5973 Classis Dordrecht 15 — 15 2301 2969 5270 Classis Middelharnis 8 1 7 1199 1109 2308 Classis Rotterdam 21 3 18 6210 6422 12632 Totaal 63 6 57 12681 13502 26183 Particidiere Synode Oost: Classis Barneveld 12 2 10 2940 3090 6030 Classis Kampen 11 1 10 3810 3486 7296 Classis Utrecht 11 1 10 2197 2240 4437 Totaal 34 4 30 8947 8816 17763 Recapitulatie: Part. Syn. Zuid . . 33 6 27 7973 6844 14817 Part. Syn. West 63 6 57 12681 13502 26183 Part. Syn. Oost . . 34 4 30 8947 8816 17763 Totaal 1955 . . 130 16 114 29601 29162 58763 Totaal 1954 . . 134 17 117 29639 29620 59259 Totaal 1953 . . 133 19 113 29418 29342 58760 Totaal 1952 . . 147 26 120 33364 33780 67144 Totaal 1951 . . 146 25 121 32264 33493 65757 Totaal 1950 . . 142 26 116 31621 32794 64415 Totaal 1949 . . 140 25 115 30072 31811 61883 Totaal 1948 . . 135 23 112 29631 31459 61090 Totaal 1947 132 20 112 27499 29848 57347 Noord-Amerika Classis Oost 4 — 4 509 512 1021 Classis Midden West .... 6 1 5 930, 931 1861 Classis West 5 3 2 781 914 1695 Classis Verre West 5 2 2 421 570 991 Totaal Jan. 1956 20 6 13 2641 2927 5568

Uit de cijfers valt te zien, dat er 114 vacante gemeenten zijn, waaruit ieder kan begrijpen, dat onze 16 predikanten over en over belast zijn. Terecht schrijft daarom ds. L. Rijksen in het jaar-overzicht: „De Heere binde de nood der gemeenten op het hart, in het bijzonder dergenen, die het welzijn van Sion hebben leren zoeken. Hij zelf stote er nog uit, om in de grote schaarste aan leraren, in Zijn dienstwerk te worden gesteld, tot een rijke zegen in het midden der gemeenten."

Wat het aantal leden betreft zien wij dat dit in 1954 29620 bedroeg en in 1955 29162, dus een teruggang van slechts 458 leden in totaal. Daaruit valt le lezen, dat het dus maar hele kleine groepjes zijn, die zijn uitgetreden.

Onze kerkelijke verenigingen staan er ook weer in vermeld met alle adressen van secretariaten van de knapen-, jongelings-, meisjes-, zang-en naaiverenigingen, zondagsscholen enz. Voor onze verenigingen biedt het jaarboekje dus een groot gemak.

Tot slot nog iets uit het voorwoord, dat naar gebruik van de laatste jaren, door ds. J. W. Kersten te Genemuiden is geschreven. Als uitgangspunt heeft hij daarvoor Ezechiël 9 :

4: „teken een teken op dë voorhoofden der lieden die zuchten." Ds. Kersten tekent die zuchters als lieden, die niet zo hoog van de toren blazen, maar meer in de diepte en in de laagte verkeren. Die meer te klagen hebben over zichzelf, dan anderen op hun fouten te wijzen. Hij schrijft:

„Gave de Heere dat de Gereformeerde Gemeenten uit een groot deel van zulke achterblijvers mocht bestaan. Laat dan de groten en de prinsen maar henengaan. Laat dan de bekeerde en vrijgemaakte en geoefende mensen maar te voornaam zijn, om zich met zulke stumperds op te houden. Maar de Heere slaat het oog op hen die nederig knielen. Dat er nog zulken zijn en dat dezen helemaal niet van plan zijn weg te lopen, dat worden wij met blijdschap gewaar.

Ik zou u allen (die zuchters) met innerlijke begeerte wel eens willen ontmoeten, om samen te wenen en samen onze nood voor het aangezicht Gods te dragen. Houdt toch moed! Tracht niet te verstaan of de oorzaak aan te wijzen. Ach, dat doet gij ook niet. Gij hebt de oorzaak al lang gevonden. Die vindt ge elke dag zo overvloedig bij uzelf, in uw leven en wandel; in het verlaten van uw eerste liefde; in de geestelijke verkoelingen die zo smartelijk zijn, dat gij geen enkele reden vindt die oorzaak bij een ander aan te wijzen.

Weest nuchter en waakt! Loopt geen prinsen achterna, dan moet ge vandaag de één en morgen de ander volgen. Maar volgt die Enige Voorloper en Voleindiger des geloofs. Dan zult ge niet in duisternis wandelen.

Wie kerkelijk meeleeft schaffe zich het kerkelijk jaarboekje aan. Onze verenigingen kunnen het zeker niet missen. Het is verkrijgbaar bij de N. V. De Banier te Utrecht, ad ƒ 1.75.

RONDKIJKER.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen