Vaderlandse Geschiedenis

In ons vorig artikel gaven wij aan het slot cle 4 besluiten van cle bekende Scherpe Resolutie (4 Aug. 1617.) Een der meest roekeloze besluiten die ooit genomen zijn (Fruin).

Het oordeel van Maurits was zeer scherp: „De staten van Holland hebben zo buitensporige resolutiën (= besluiten) genomen, clat ik voorzie een scheuring ook in de Staat. Al het venijn is daarin gelegen en er blijkt klaarlijk uit, dat zich cle Advocaat is makende Dictator van Holland: 't Strekt ook merkelijk tegen de ware Gereformeerde Religie en onze persoon, dewijl men daartoe het krijgsvolk begint te gebruiken."

Het oordeel van Willem Lodewijk was al even scherp: „Zij zullen zich nu door niets in hun opzet laten terughouden; men moet hen óf in alles laten begaan, óf wanneer men zich verzet, bedacht zijn op het onheil en de wanorde, waarmee zij de Staat in de uiterste verwarring zullen pogen te brengen. De wel-

gezinden moeten met kracht opkomen tegen deze nieuwigheden, strijdig met de grondregelen van de Staat,

a. Geen verandering van de gereformeerde godsdienst door de Staten, zodat men de kerken aan de Gereformeerden ontneemt; b. geen gebruiken of beëdigen van het krijgsvolk, of aanwerving van nieuwe troepen tegen de Gereformeerden. c. geen stremming van de loop der Justitie (men zie het 3e besluit, genoemd in ons vorig artikel. L.) Het is wel eens goed de woorden van deze Nassau-vorsten te beluisteren, ook in deze tijden; al schijnen nu andere problemen voorrang te vragen.

Merkwaardig is, hoe Groen, als bekwaam historicus, het ontstaan van deze Scherpe Resolutie verklaarbaar acht. Als de Staten niet wilden wijken, zo schrijft hij, welnu dan moest er wel uitkomst in verdubbeling van geweld worden gezocht. Volgens Barnevelt was het gewest Holland souverein, ergo kon het de zaken regelen naar zijn rechts beginsel. Maurits, als kapitein-generaal van het Unieleger, dat begreep de Advocaat wel, zou nooit dulden dat de garnizoenen tegen de contra-remonstranten zouden gebruikt worden. En daarom, eigen mannetjes aangesteld. Er waren nog wel schutterijen; maar deze waren grotendeels contra-remonstrants. En de gerechtshoven zouden aan de kant der onderdrukten gaan staan tegen de regering van Holland, dus: uitschakelen.

Oldenbarnevelt en de zijnen moesten begrijpen, dat zij hoog spel speelden. Maar wijken? Nooit. Het zou terecht komen. Met één forse maatregel zouden de Staten meester zijn van het leger en de rechtsmacht. Wat hing deze landen boven t hoofd? Bekend is het gevleugeld woord van de historicus Fruin over deze handelingen: Een burgeroorlog lag in de Resolutie opgesloten. Inderdaad, zo was het. Het provincialisme van Holland en een paar andere gewesten als mede, laten we dit er maar gerust bijvoegen: de haat tegen de ware religie, die 40 jaren lang de drijfkracht was geweest in de strijd tegen onze belager Spanje, bracht ons volk aan de rand van de afgrond.

Van terugkeer op deze heilloze weg was geen sprake „en daarom groef Oldenbarneveldt zich zelf een kuil".

Het spul begon te draaien. Steden als Haarlem, Gouda, Schoonhoven, Hoorn, Rotterdam, namen waardgelders in dienst en eisten een nieuwe eed van de burgerij. De waardgelders hadden allen hun betaalsheren, de stedelijke magistraten, te gehoorzamen. Er kwamen zo twee gewapende machten in de steden tegenover elkaar te staan.

Burgers, die de zoeven genoemde eed niet wilden afleggen, gingen de poort uit.

Men mene echter niet, dat alle steden van Holland voor de Resolutie waren. Amsterdam, Enkhuizen, Edam en Purmerend waren tegen.

Ook Maurits was op zijn qui vive! Onverwachts zond hij bezettingstroepen naar Den Briel, om in dit belangrijk strategisch punt de aanneming van waardgelders te verhinderen.

Zelfs buitenlandse gezanten gingen zich met de zaak bemoeien. De gezant van Engeland klaagde over de verdrukking van de aanhangers van de oude leer en drong aan op het bijeenroepen van een Nationale Synode. De gezant van Frankrijk maande tot eendracht.

Maar Oldenbarnevelt c.s. gingen koppig door. Ook in Utrecht wierf men waardgelders. Oldenbarnevelt had er een tijdje ziek gelegen en nu beweerden sommigen, dat hij invloed op de Staten van dat gewest had uitgeoefend. De secretaris Ledenberg bracht het besluit over aan Oldenbarnevelt, die er natuurlijk accoord mee ging.

Het werd nog erger. De Advocaat bracht tussen acht Hollandse steden en de gewesten Utrecht en Overijsel een geheim bondgenootschap tot stand, om de provinciale souvereiniteit te verdedigen en het houden van een Nationale Synode tegen te gaan!!

Hij had nog meer plannen in petto, maar de Staten-Generaal, in meerderheid Contra-Remonstrants, waren hem voor. Zij vergaderde op 11 November en besloten, onder hevig protest van Holland, Utrecht en Overijsel: Er zal een Nationale Synode gehouden worden. De Prins kreeg vrijheid van handelen, ook in het afdanken der waardgelders.

Men mene nu niet, dat de zaken in een paar dagen weer normaal waren. Dat zou pas geschieden met de capitulatie van Utrecht op 31 Juli 1618. Maurits was eerst naar Nijmegen getogen (Jan. 1618). Men was er zeer Hollands gezind, maar de Prins verandere er kort en goed de regering. Hij kreeg voor dit feit een bedankje van Gelderland om zijn wijsheid en voorzichtigheid. In Mei wist hij Overijsel te bewegen, dat het nu toestemde in een Nationale Synode. Maar Utrecht bleef weerstand bieden en was de trouwe bondgenoot van Holland. In dit laatste gewest hadden de Staatsgezinden nog altijd met een geduchte minderheid te rekenen. Werd dus Utrecht getroffen, dan was Hollands kracht gebroken. De Staten-Generaal besloten nu de Prins naar Utrecht te zenden, om de waardgelders af te danken en ook Utrechts toestemming tot het houden van een Nationale Synode te verkrijgen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen