Kerkgeschiedenis

VEERTIENDE EETJW

I. Deze eeuw ziet de pauselijke macht meer en meer dalen en dat door eigen schuld. Hier wordt bewaarheid: Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt het deksel op de neus. We kennen de strevingen der pausen sinds Gregorius VII: de theocratie, het universalisme stonden hen voor ogen. Daardoor was in de vorige eeuw' de strijd met de duitse keizers tot een hoogtepunt gekomen, die feitelijk naar hetzelfde streefden, maar tegengesteld: het universeel keizerschap.

Wel was de macht van het laatste ondergegaan; maar, waar elke actie reactie werkt, lag het voor de hand, dat deze reactie niet uit zou blijven en tegenover het universalisme het nationalisme de kop zou opsteken, zich openbarend als vijand van Rome.

Het is vooral Frankrijk, maar ook Engeland, geweest, dat in dezen op de voorgrond trad, waar een sterke geest ontwaakte van: Rome, bemoei je met je eigen zaken; ten slotte ook duidelijk naar voren komt: niet de Kerk maar de Staat is no. 1. Een factor van betekenis is ook de opkomende democratie door de steeds machtiger wordende steden.

En het ergste van alles was, dat de paus zelf die gevaarlijke tegenstander had ter hulp geroepen tegen de duitse keizers.

Het was waarlijk, zoals Dr Berkhof schrijft, het binnenhalen van het trojaanse paard geworden.

Immers, zoals we vroeger meldden, had de paus in 1250 bij de dood van zijn grote tegenstander, Frederik, Z-Italië aan een broer van de franse koning Filips IV, de Schone geschonken. Zo zaten de Anjou's in Italië en trachtten van daar uit hun invloed te doen gelden.

Tegen 't eind van de 15e eeuw zat op de pauselijke stoel Coelestinus V. Hij raakte geheel onder de invloed van die Anjou's. Daarom zetten zijn tegenstanders hem eenvoudig op zij. Vooral een zekere kardinaal Gaetani moet daarin de hand gehad hebben. Hij beklom althans als Bonifatius VIII de pauselijke troon en was vastbesloten zich krachtig te verzetten tegen de politiek van de reeds genoemde Filips IV, Frankrijks koning.

Ziedaar de twee rivalen (tegenstanders) 1300. omstreeks

II. Bonifatius VHI (1294—1303.) Hij wordt genoemd heers-en hebzuchtig, die er altijd maar op uit was steeds nieuwe belastingen te scheppen ten bate van het pauselijk hof.

Filips, zijn tegenstander, wordt ons geschetst als sluw en zeer energiek.

Ook deze had veel geld nodig voor zijn oorlogen met Vlaanderen en Engeland. Daarom begon de koning ook belasting te heffen van de geestelijkheid, wat voorheen niet geschiedde.

Bonifatius protesteerde hier heftig tegen in een bul Clericis laicos (1296.) Hij alleen mocht van de genoemden belasting heffen, niet een leek.

Filips zweeg niet, maar beval, dat er geen goud uit Frankrijk mocht uitgevoerd worden; m.a.w. de paus kreeg uit Frankrijk! geen cent.

De paus bond voorlopig in en wist zich wel schadeloos te stellen. In het eeuwjaar 1300 proclameerde hit een Jubileumaflaat; met zoveel finantieel succes, dat hij zich weer vrijer gevoelde.

Dit succes heeft latere pausen bewogen zulk een aflaat om de 25 jaar te proclameren; ja, willekeurige jaren werden er voor aangewezen.

Twee jaar later (1302) vaardigde hij de bul Unam Sanctam uit, bevattende de leer der 2 zwaarden op grond van Luk. 22 : 38. De paus heeft 2 zwaarden ontvangen: et geestelijk en het wereldlijk zwaard. Het geestelijk zwaard wordt door de kerk (paus) zelf gebruikt, het wereldlijk zwaard voor haar. In alle geval de kerk (d.i. de paus) beheerst kerk en staat.

Voor koning Filips IV was deze bul duidelijke taal, maar hij nam het niet.

Hij zou die paus eens op zijn nummer zetten.

De vorst had alles mee: de adel, de geestelijkheid en de derde stand (dat waren de burgers der steden, die mede ter dagvaart, ter alg. vergadering, kwamen.)

Filips liet een aanklacht opmaken van 29 punten. Paus en koning hadden nl. ieder hun rechtsgeleerden. Die van de paus beriepen zich op het kerkelijk recht. Het waren Augustijners; hun generaal had zelfs de bul Unam Sanctam voor de paus opgesteld.

Die van de koning waren leken — rechtsgeleerden en beriepen zich op het zgn. romeinse recht.

We zien in deze strijd du§ een merkwaardige ommekeer. Tot nu waren de rechtsgeleerden der vorstelijke hoven geestelijken geweest; nu kwamen er meer en meer leken voor in de plaats.

De laatsten verkondigden ten slotte stellingen, die lijnrecht tegen de beginselen der pausen ingingen: bv. de staat (d.i. de vorst) is oppermachtig en de geestelijke macht is onderworpen aan de wereldlijke.

Bonifatius vond het optreden van de koning toch al te bar en zou hem excommuniceren. Maar Filips was hem voor en liet hem door een gewapende franse bende gevangen nemen!

Wel werd hij bevrijd, maar het had hem te veel geschokt; hij stierf. Men kon met recht zeggen: het pausdom heeft een fatale nederlaag geleden en zeker door eigen schuld.

En de franse politiek spon er zijde bij. Het pausdom kwam meer en meer onder franse invloed.

in. Dc „Babylonische ballingschap" van het pausdon* (1309—1377).

a. Opvolger van Bonifatius werd Clemens V, voorheen aartsbisschop van Bordeaux.

Een krachtig man was hij niet.

Reeds in 1309 verlegde hij de pauselijke zetel naar Avignofri, dus op frans gebied.

De vraag kan gesteld, wat de oorzaak van deze verplaatsing was. En het ligt voor de hand daarbij te denken aan de wil van de franse koning. Die zal er wel een rol in gespeeld hebben. Maar ook was een reden, dat er in Rome voortdurend partijtwisten waren, waarin het pauselijke hof onwillekeurig betrokken werd. In Avignon zou het rustiger zijn.

En tenslotte had de paus de koning te pakken. Deze had immers de goud-uitvoer uit Frankrijk verboden? Nu zat de paus op frans gebied en verloor die maatregel zijn effect.

Maar meer en meer ging het toch bergafwaarts. Vooral kwam dit uit in de processen tegen de orde der Tempelieren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen