De Nadere Reformatie

(VIII).

Heiliging cles levens

Hebben de Nadere Reformatoren cle leer van de rechtvaardigmaking door het geloof wat minder nadruk gegeven clan Calvijn, op de leer der heiligmaking hebben ze het volle accent gelegd. Het ging hun om een leven tot Gods eer, om bevordering van het eigen zieleheil en om cle stichting van cle naaste. Het volmaakte voorbeeld voor een heilig leven vonden ze in de Wet der Tien Geboden, maar vooral ook in Christus, Die het einde der Wet is voor een ieder clie gelooft.

Daarmee is meteen de beschuldiging weerlegd, dat de Nadere Reformatie „wettisch" zou zijn geweest, doordat ze cle mensen lasten zou hebben opgelegd, te zwaar om te dragen. Ze erkende de Christelijke vrijheid, maar er bestaat geen vrijheid zonder gebondenheid aan de Wet. Tussen „wettelijk" en „wettisch" is een groot onderscheid! De mannen uit de bloeitijd (dus cle beginperiode!) van de Nadere Reformatie, Voetius, Teelinck, Lodenstein en Brakel Senior waren juist niet wettisch, maar evangelisch gezind.

Door het geloof in Christus wisten ze zich verlost van de vloek der Wet, maar tevens gebonden aan cle regel van de Wet. Ze onderschreven clat het geloof zonder de werken dood is, dat zonder heiligmaking niemand cle Ileere zal zien. Ook in clit opzicht wilden ze niets anders dan wat Calvijn gewild had: Een heilig leven tot Gods eer. Ook de Heidelbergse Catechismus volgt dit spoor (zie Zondag 32 en 33). Dus niet om een eigengerechtigheid op te bouwen, maar uit dankbaarheid voor cle verlossing te leven, niet in een slaafse, maar in een kinderlijke gehoorzaamheid.

De Reformatie en de Nadere Reformatie verschillen dus in beginsel niet van elkaar. De Nadere Reformatie wenste het leven te reformeren, het gehele leven bewust aan Gocl en Zijn dienst te wijden.

Godc te leven en Zijn wil te doen, dat is het beginsel van het hemelleven of, zoals Van Lodenstein het uitdrukt: „Hei-_ ligheid is de volmaakte heerlijkheid. Heerlijkheid is de volmaakte heiligheid." Uit dit alles volgt, dat er wel een principieel verschil bestaat tussen de middeleeuwen en de Gereformeerde mystiek. Er zijn in de loop der eeuwen nogal wat pogingen gedaan om de verwantschap aan te tonen tussen de middeleeuwse „devoten" en de mannen der Nadere Reformatie.

Om maar één belangrijk aspect te belichten: De middeleeuwse mystici sluiten de ogen voor de werkelijkheid, nemen geen deel aan het openbare leven en vermijden invloeden van buiten. De Reformatie (en ook de Nadere Reformatie) aanvaardt het leven als geschenk van God, dat geleefd moet worden in opdracht van God hoewel dit leven nooit het hoogste goed kan zijn.

Welbewust hebben Voetius en Lodenstein echter de woorden der middeleeuwse mystici overgenomen: „ascese", „devotie", enz. maar ze hebben aan die woorden een geheel andere inhoud gegeven. Daarbij hebben ze aanbevolen gedurige overdenking van de Heilige Schrift, vaste tijden voor gebed en dankzegging en nauwkeurig consciëntie-onderzoek. Deze en meer andere „oefeningen" noemen we de „preciesheid", bij Voetius, Lodenstein en Brakel Sr. tot in bijzonderheden uitgewerkt en door hen zelf ook nauwgezet in praktijk gebracht. Maar in geen geval hebben ze daarmee een doperse wereldmijding gepropageerd, daarvoor waren ze te Bijbels en te Gereformeerd. Lodenstein, streng in de uitoefening van zijn plichten, gunde zich van tijd tot tijd wat ontspanning door een boottochtje langs de Vecht te maken. De oude Th. a Brakel had zelden of nooit ontspanning gezocht, maar zei op zijn Sterfbed tegen zijn zoon Wilhelmus: „Gebruikt toch van tijd tot tijd verkwikking van het lichaam; dat ik het niet gedaan heb, is omdat ik geen leermeester gehad heb, die mij waarschuwde; ik deed het om mij zo nederig te houden, maar men kan toch zijn lichaam te veel ten laste leggen."

De heiliging des levens bleef echter bij de Nadere Reformatoren niet beperkt tot de gelovigen alleen, ze eisten een Christelijke levensstijl van de gehele gemeente! Dat mag tegenwoordig wel goed in het oog gehouden worden, want er zijn mensen, die van mening zijn clat er een aparte wetgeving is voor bekeerde en één voor onbekeerde mensen (en soms nog een derde voor ambtsdragers? ) Deze mensen kunnen daarmee bij onze vaderen niet terecht; deze gingen nooit uit van het „onbekeerd-zijn." Ook al kent men het geestelijke leven niet, dan nog dient men te leven als een heilige. En wat Gods volk niet mag doen, (of de dominé of de ouderling) dat is ook voor de gemeenteleden contrabande. Dat ver-

klaart tevens de strenge tuchtoefening in de 17de en 18de eeuw. Dat maakt de boetpredikaties duidelijk met de opsomming van allerlei volkszonden (zie Smijtegelt en van der Groe!) Daarom ijverden onze vaderen voor de heiliging van Gods Naam, voor de viering van Gods Dag.

Zelfs de Overheid hebben ze onder het gezag van de Goddelijke Wet geplaatst, volkomen in overeenstemming met het beginsel der Reformatie (zie artikel 36 van de N.G.B.) Daarom waren de preciese, de strenge Voetianen meestal geen „persona grata" bij de Overheid. De conflicten tussen Kerk en Staat zijn dan ook vrij talrijk in de 17de en 18de eeuw.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen