Goed onderwijs voor catecheten

Op 18-jarige leeftijd zat Floris van Binsbergen al in het catecheselokaal. Niet als leerling, maar als leermeester. Na de havo volgde hij aan de Christelijke Hogeschool Ede de opleiding godsdienst pastoraal werk. „Vanaf het derde jaar liep ik stage bij ds. M. Goudriaan in Lunteren. Daarvoor was ik al gevraagd om er catechisatie te geven. Dat ging door tijdens mijn studie theologie in Amsterdam.” Hij ervaart het als bijzondere leiding van God in zijn leven. „In de catechese ben ik ondanks mijn jeugdige leeftijd al een oude rot in het vak. Ik ben ds. Goudriaan nog steeds dankbaar dat hij me het vertrouwen gaf voor zulk verantwoordelijk werk.”

Tijdens de studie in Ede leerde hij Augustinus kennen. „Drs. Robert Doornenbal, docent aan de CHE, stimuleerde ons zijn boeken te lezen. Volkomen terecht. Zeker voor aankomende predikanten is het belangrijk dat ze zich eerst verdiepen in de Vroege Kerk. Ik ben begonnen met de “Belijdenissen” van Augustinus, zijn bekendste werk.”

Niet lang daarna las hij voor het eerst “Goed onderwijs”, de vertaling van “De catechizandis rudibus”. „Dat boekje kwam geregeld voorbij in de lessen didactiek en catechetiek. Ook op die terreinen was Augustinus zijn tijd ver vooruit. Wie heb ik voor me, wat is de beginsituatie, hoe kan ik de stof aanpassen op de verschillende geledingen binnen de groep? Het zijn aspecten die je in dit boekje al vindt. Het lijkt te zijn geschreven voor catecheten van nu. De vertaalslag is heel eenvoudig te maken.”

GRONDHOUDING

De kerkvader onderstreept het belang van een logische methode van kennisoverdracht, en vraagt aandacht voor een gedegen voorbereiding. „Maar de persoon van de catecheet zelf staat met stip bovenaan. Dat wat je overdraagt, moet je zelf doorleefd hebben. Als een les niet loopt, moet ik de oorzaak eerst bij mezelf zoeken. De beste voorbereiding op een catechisatieles is de omgang met de Heere en het delen in Zijn liefde. De grondhouding is bepalend. Vervolgens pleit Augustinus voor een professionele aanpak en geeft hij praktische tips, maar in die volgorde.”

De hersteld hervormde predikant ervoer het als een verademing. „De meeste huidige vakliteratuur over catechese, met allerlei schema’s en modellen, kan me niet zo bekoren. Hoe uitgewerkter en gelikter ze zijn, des te zenuwachtiger ik word. Catechese is een proces in de vorm van een leergesprek. Dat vraagt om goede voorbereiding, maar ook om improvisatie. Dat heeft Augustinus goed begrepen. Hij is niet de man van de pasklare antwoorden, maar zet je aan het denken en reikt de grondpatronen voor de catechese aan. Collega’s die elk jaar met vrees en beven het winterseizoen tegemoet gaan, adviseer ik “De catechizandis rudibus” door te lezen en in praktijk te brengen.”

In het eerste deel van het boekje behandelt Augustinus de vraag hoe een catecheet met lust en goede moed zijn werk kan blijven doen. „Hij geeft adviezen voor de opbouw van een verhaal en betrekt daarbij de verschillen in niveau en motivatie onder catechisanten. Hij gaat ook in op de gevoelens die lastige of onkundige catechisanten bij je oproepen. Dat zegt iets over jezelf. Hij stelt daarbij de Heere Jezus tot voorbeeld. „Hoe kon onze Heere ooit bereid zijn Zich volledig te geven voor hun zielen, als Hij geen zin had Zich te buigen naar hun oren.”

Liefde voor de catechisanten is voor Augustinus een absolute voorwaarde om te kunnen catechiseren. Vandaar zijn advies om ermee te stoppen als je merkt dat je niet kunt houden van de jongeren die voor je zitten. De catecheet moet hetzelfde geduld hebben als het geduld dat God betoont ten opzichte van zondaren.”

INHOUD

In het tweede deel van het boekje geeft Augustinus zijn visie op de inhoud van de catechese. „Hij noemt het zelf een praktische inleiding in het christendom. Welke punten uit de Bijbel, de kerkgeschiedenis en het christelijke leven moeten in ieder geval aan de orde komen? Je merkt dat hij vaak te maken had met mensen die uit het heidendom afkomstig waren. Hij benadrukt sterk dat het niet moet gaan om zegeningen in het tijdelijke leven, maar om het toekomende leven in Gods heerlijkheid. Het onderwijs van de catecheet staat zo in het licht van de eeuwigheid en het oordeel, met een sterke nadruk om het vergankelijke te verlaten en het eeuwige te dienen. Tegelijkertijd wordt het gestempeld door de liefde en de barmhartigheid van de Schepper, die Zich in Christus als Vader betoont en Zich over het verlorene ontfermt.”

Typerend voor de inhoud van “Goed onderwijs” is voor ds. Van Binsbergen de passage: „Stel dat God tegen de gelovige zegt: „Geniet voor eeuwig van het aardse genot. Zondig maar zo veel als je kunt. Je zult niet sterven en je zult niet in de hel geworpen worden. Alleen, je zult niet bij Mij zijn.” Dan zal hij terugdeinzen en helemaal niet zondigen. Zijn doel is niet langer om niet te belanden in wat hij vreesde, maar om Hem van Wie hij zo veel houdt, niet te beledigen.” In zo’n citaat hoor je de echo van zijn bekende uitspraak: „Onrustig is het hart, tot het rust vindt in God.”

Aan het slot van het boekje leert Augustinus de catecheet hoe hij in een kwartier het hart van het christelijk geloof kan uitleggen aan andersdenkenden. „De kern wordt voor hem bepaald door de schepping, de zondeval, Gods barmhartig ingrijpen en de toekomst die wacht voor hen die geloven. Het heil moet ongelovigen op een heel directe en persoonlijke wijze worden voorgehouden. „Als jij op weg bent naar de ondergang, is het Gods wil in Zijn barmhartigheid jou als mens te bevrijden.” Je moet geen vijand van jezelf willen zijn.”

WELKE PLAATS HEEFT DIT BOEK IN ZIJN TOTALE OEUVRE?

„Je zou kunnen zeggen dat het ietwat uit de toon valt. Het is meer een populair geschrift, in de historische zin van het woord. Je proeft dat hij het met heel veel plezier heeft geschreven en dat de leraar in hem ook de herder is. Vaak betrekt hij zichzelf bij wat hij schrijft. De ene keer verontschuldigend, dan weer op het gemoed van de ander werkend, maar altijd retorisch. Hij doet mij daarin bij vlagen sterk denken aan de wijze waarop Paulus een brief aan Filemon schreef.”

GEZIEN DE OORSPRONKELIJKE DOELGROEP LIJKT HET BOEKJE NIET ALLEEN GESCHIKT VOOR CATECHESE, MAAR OOK VOOR EVANGELISATIE?

„Absoluut. Helaas moetje ook bij de catechese aan reformatorische jongeren soms terug naar de basis voordatje echt de verdieping kunt zoeken. In wat aangepaste vorm zou dit boekje ook prima geschikt zijn als materiaal voor een soort Alpha-cursus die kerken en tijden overstijgt.”

OP WELKE WIJZE HEEFT “GOED ONDERWIJS” U GEVORMD?

„Niet alleen mijn denken over catechese, maar mijn visie op het predikantschap in zijn totaliteit is erdoor beïnvloed. Dit boekje laat zien dat je geen leraar kunt zijn zonder herder te wezen. In de tweede plaats houdt het me voortdurend een spiegel voor. Hoe verhoud ik mezelf tot de boodschap? Bovendien heeft het me een diep ontzag voor de grootheid en de heiligheid van God gegeven. Je bent als catecheet pas echt goed voorbereid wanneer je bij de voeten van God vandaan komt. Dan heb je veel door te geven en kun je veel hebben van je catechisanten.”

Aurelius Augustinus (354-430), de belangrijkste kerkvader van het Westen, is bij het brede publiek vooral bekend door zijn autobiografische “Belijdenissen”. Een ander invloedrijk werk van zijn hand is “De civitate Dei” (Over de stad Gods). “De catechizandis rudibus” is bestemd voor catecheten. Augustinus schreef het op verzoek van Deogratias, een catechiserende diaken uit Carthago. Het boekje maakt duidelijk hoe de geloofsleer op een inspirerende manier kan worden overgedragen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen