Werken aan een betere communicatie

Zo gaat het nu altijd. Moeder heeft het druk en vraagt niet werkelijk hoe het gaat en Yvonne neemt geen initiatief om wat te vertellen.

Communicatie in het gezin. Wat is dat eigenlijk? Hoe doe je dat? Hoe begin je als het niet gebeurt? Wat doe je als er wel gepraat wordt over koetjes en kalfjes maar niet over wezenlijke zaken?

In dit artikel wil ik met jongeren en ouders over een aantal vragen nadenken. Het zal geen uitgebreide psychologische verhandeling over communicatie worden. Ik zal kort uitleggen wat communicatie is, waarna ik inga op de bovenstaande vragen.

Wat is communicatie?

Als je nadenkt over communicatie, wat komt er dan bij je boven? Praten, lachen, huilen, aai over de bol, (vriendschappelijke) stomp?

Communicatie betekent verbinding. Je zou ook kunnen zeggen contact. Communicatie is een breed begrip. Het is niet alleen praten, maar ook gedrag waarbij je geen woorden gebruikt (non-verbaal gedrag) zoals een glimlach, een stomp, een aai. Communiceren doe je dus niet alleen met je mond maar met je hele lichaam. Het is belangrijk dat je dat weet. Als je iets vriendelijks zegt, maar er erg boos bij kijkt, dan begrijpt de ander jou niet. De ander denkt dan: is hij nu boos of wil hij iets vriendelijks zeggen? Hoe jij met anderen praat, communiceert, wordt onder andere beïnvloed door je persoonlijkheid (wie je bent), je opvoeding en de leeftijdsfase waarin je je bevindt.

Waarom kan communicatie zo moeilijk zijn?

Er zijn verschillende redenen waarom communicatie in een gezin moeilijk kan zijn. Een belangrijke factor is de levensfase waarin kinderen zich bevinden. Wanneer kinderen tiener, puber of adolescent zijn, wordt de relatie tussen ouders en kinderen anders. Kinderen worden volwassener en met name in de puberteit lijken vrienden en vriendinnen belangrijker. Pubers bespreken allerlei geheimen niet meer (alleen) met hun ouders maar met hun vrienden of vriendinnen. Dit gebeurt met name als er ook al vroeger nauwelijks gesproken werd met de kinderen in het gezin. Van belang is dat er al vanaf jongs af aan met elkaar gepraat wordt in het gezin, zodat dit ook in de puberteit doorgaat.

Wat is belangrijk bij de communicatie?

Marco moet een presentatie houden. Hij vindt het eng, maar dat laat hij thuis niet blijken, want dan ben je een mietje. Zijn moeder vraagt hem in bijzijn van zijn broers: "Ben je zenuwachtig?" Zijn broers beginnen al te lachen en Marco zegt: "Bent u mal mens, waar bemoeit u zich mee?" En daarna loopt hij weg en gooit de deur met een klap dicht. Dus toch...

Bij communicatie is interesse in de ander van belang. Je proberen in te leven in de ander en de ander te accepteren. Te ontdekken wat de ander leuk en belangrijk vindt. Dan is er een goede basis voor gesprek.

Communicatie heeft ook te maken met de ander bij jou naar binnen laten kijken. Laten zien aan de ander wat je voelt of wat je van de dingen vindt. Dit gebeurt niet van de een op de andere dag. Dit moet groeien. Als ouders zou u hier mee kunnen beginnen. Geeft u zelf wel eens aan dat u iets moeilijk vindt of heeft gevonden? En hoe reageert u als uw zoon of dochter aangeeft dat hij of zij zenuwachtig of boos is? Walst u erover heen door te zeggen: Stel je niet aan, maak je niet druk. Of gaat u op deze gevoelens van uw kind in en probeert u dan samen tot een oplossing te komen?

Is de sfeer in uw gezin veilig, zodat uw kinderen met gevoelens durven komen? Of wordt er gelachen als een gezinslid iets vertelt wat hij of zij niet leuk of makkelijk vond?

Waar, wanneer en waarover praten?

Overal, altijd en over alles. In principe moet de communicatie in het gezin heel open zijn. Dat wil zeggen dat je als gezinsleden over alles moet kunnen praten met elkaar. Over koetjes en kalfjes, bijvoorbeeld je nieuwe trui, het boek dat je gelezen hebt, maar ook over seksualiteit en over geloofszaken. De laatste twee zijn misschien niet de meest gemakkelijke onderwerpen, maar ze moeten wel aan de orde komen. Al moeten ouders niet verwachten dat ze met hun kinderen over geestelijke zaken kunnen spreken, als ze niet weten wat voor cijfers ze op school gehaald hebben. Ik bedoel hiermee te zeggen dat het gewone leven en het geestelijke leven bij elkaar horen en dat bij communicatie aandacht voor de gehele persoon van belang is.

Het kan gebeuren dat je als gezinsleden geen tijd voor elkaar hebt, bijvoorbeeld in een toetsweek of een week voordat jullie op vakantie gaan. Het is goed om dat dan tegen elkaar te zeggen en aan te geven wanneer je wel weer tijd hebt voor elkaar. Het kan ook zijn dat het tijdelijk lastig is om over een onderwerp te praten dat heel gevoelig ligt.

Spontaan praten

Praten gaat het beste in een ongedwongen situatie, dat wil zeggen dat je niet speciaal voor een gesprek op de bank moet gaan zitten. Dat werkt niet. De afwas is een ideale bezigheid om eens met je kinderen te praten, je bent bezig, hoeft elkaar niet aan te kijken. Laat vader ook eens afwassen. Of ga als gezin eens een wandeling met elkaar maken. Een andere mogelijkheid is om bij elkaar op de kamer te gaan kletsen. Je ziet dan meteen wat de ander interesseert.

Naast serieuze zaken bespreken is het ook belangrijk om te kunnen lachen met elkaar. Is er echte humor in het gezin? Kan er echt gelachen worden met elkaar. Niet om de ander maar met de ander?

Veranderen van de situatie?

Veranderen van een bestaande situatie is moeilijk, maar vaak niet onmogelijk. Een belangrijke regel in de psychologie is: anderen kun je niet veranderen, alleen jezelf.

Je zou kunnen zeggen: "Ja, mijn vader, als hij nu eens zou veranderen, dan zou het beter gaan. Hij is altijd maar weg voor zijn bedrijf of voor de kerk. En als hij dan thuis is, dan zit hij met zijn neus in de krant".

Heb jij wel eens tijd gevraagd aan je vader? Ben je wel eens wat gaan vertellen aan hem? Heb je het wel eens aangegeven dat je het jammer vindt dat hij zoveel weg is?

Of u zegt misschien: "Ja, mijn zoon, als die nu eens zou veranderen. Hij zit altijd maar op zijn kamer achter de computer of hij is met zijn vrienden weg, weet ik waar heen. Als hij nu eens gezellig bij mij zou komen thee drinken, dan zou het wel beter gaan".

Hebt u zich wel eens verdiept in de interesses van uw zoon? Wat hij nu zo leuk vindt aan die computer? Gaat u wel eens op zijn kamer kletsen en vragen wat voor een huiswerk hij heeft? Of waar hij heen gaat met zijn vrienden? Gaat u wel eens met hem weg? Waarheen? Ook naar iets wat hij leuk vindt?

De psychologie heeft hier niet het laatste woord. Ten diepste kunnen en willen we onszelf niet veranderen. Maar dat betekent niet dat we met de armen over elkaar moeten gaan zitten. 'Bid en werk' geldt ook in dit opzicht. Bijbelse normen en waarden hanteren en overdragen gaat het beste in een goede sfeer.

Geen communicatie meer mogelijk?

Helaas is het zo dat er situaties zijn waarin de gezinsverhoudingen zo verstoord zijn dat er geen communicatie meer mogelijk is. In zo'n geval is er vaak sprake van boosheid en verdriet. Vaak is het dan beter te werken aan verwerking en acceptatie (eventueel met professionele hulp) dan krampachtig te streven naar verbetering van de communicatie. Maar voordat het zover is, is het belangrijk dat u/jullie er alles aan gedaan hebben. Lukt het niet zelf dan kan therapie een goede hulp hierbij zijn, bijvoorbeeld gezinstherapie.

Twee vragen

Aan het eind nog twee vragen om regelmatig te stellen en over na te denken.

Voor ouders: hoe zullen uw kinderen later over uw opvoeding spreken? Wat zullen ze positief waarderen en wat negatief? Nu kunt u nog wat veranderen.

Voor jongeren: Stel dat je zelf kinderen zou hebben, hoe zou je het dan zelf doen? Kun je je ouders begrijpen?

Er kunnen dingen veranderen. Laten we aan het eind nog een keer kijken naar Yvonne:

Yvonne komt thuis uit school en voelt zich niet prettig. Moeder merkt het als ze binnen komt. Niet die vrolijke roep waarmee ze normaal binnen stapt. Moeder weet dat ze nog veel te doen heeft, maar toch vindt ze dat haar dochter voorgaat.

"Ha, Yvonne", zegt ze, "hoe gaat het met je? Ik heb het idee dat je je niet prettig voelt. Wat is er? Ik pak een kop thee en we gaan even kletsen. De was wacht wel even."

"Ha mam, fijn dat u even tijd hebt. Ik snak naar thee en ik wil graag even kletsen over wat ik nu toch weer allemaal op school gehoord en beleefd heb. Ik vind het allemaal erg moeilijk."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen