Euthanasie

Om de diskussie over euthanasie zuiver te houden is het uitermate belangrijk om het begrip euthanasie nauwkeurig te omschrijven. Onder euthanasie is te verstaan, die handeling, waardoor een patiënt op een bepaalde plaats, door een vooraf bepaald middel en op een tevoren bepaalde tijd wordt gedood. In alle overige gevallen gaat het om stervensbegeleiding.

Historische ontwikkeling

In de geschiedenis komt euthanasie regelmatig voor, waarbij blijkt, dat de lijdende mens en de hulpverlenende mens samen bepalen, hoe in situaties van hevig psychisch en/of lichamelijk lijden zal worden gehandeld. De waardering van het tegenwoordige leven en het leven na dit leven zijn dan van doorslaggevende betekenis. Het is opvallend, dat euthanasie en suïcide zeer nauw met elkaar verwant zijn. Waarschijnlijk zal in een aantal gevallen de oorzaak of achtergrond van euthanasie en suïcide overeenkomen. In de Bijbel lezen we over Saul, die euthanasie vraagt, maar suïcide pleegt.

In de Eed van Hippocrates staat duidelijk: „Ik zal aan niemand, ook niet op zijn verzoek enig dodelijk geneesmiddel toedienen, noch mij lenen tot enig advies van dien aard". Euthanasie wordt afgewezen, maar ook hulp bij zelfmoord.

Bij ernstig, ondraaglijk schijnend leed wordt op elk mens een emotioneel appèl gedaan om iets te doen, daarom is het zo belangrijk om hierover duidelijke afspraken te formuleren, zodat iedereen (patiënt en arts) weet waar hij aan toe is.

Luther en Hugo de Groot maken melding van euthanasie bij zeer ernstige aangeboren afwijkingen (bijv. anencephaal), omdat men er vanuit ging, dat een zeer ernstig lichamelijk en geestelijk mismaakt kind geen normaal mens of schepsel van God was.

Veel later in 1875 kwamen andere gezichtspunten naar voren. Er werd toen reeds gesproken over de medische macht van de geperfektioneerde moderne geneeskunde. Het stervensproces zou hierdoor worden uitgerekt en onvolwaardig menselijk leven in stand gehouden.

Ditzelfde thema werd door prof. J. H. van der Berg in zijn boekje ..Medische Macht en medische ethiek" in 1969 naar voren gebracht. Dit heeft in belangrijke mate de huidige diskussie over euthanasie in beweging gebracht.

In de pers blijken naar aanleiding van euthanasie-gevallen veranderde opvattingen. Er komen euthanasie-gevallen voor van ernstig lichamelijk misvormde kinderen (euthanasie-proces te Luik in 1962, softenon-affaire). Op een later tijdstip wordt de term „zinloos", dat is leven zonder intermenselijke kommunikatiemogelijkheden gebezigd (K.N.M.G. 1973).

Hierbij speelt zowel de lichamelijke als de psychische toestand. Zo zou in de kring van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie als legitiem motief voor euthanasie worden genoemd: deformatie van de persoonlijkheid.

De synode van de N.H. Kerk kwam in 1972 tot een niet onverantwoord vinden van aktieve euthanasie in het geval van dementerende bejaarden. Hierbij komt heel duidelijk de kwestie van „vrijwillige" euthanasie naar voren. Wat is „vrijwillig" bij een dementerende bejaarde? Het lijkt er op, dat de vraag naar euthanasie met name vanuit de omgeving komt. De grens tussen onvrijwillige euthanasie en moord wordt vaag en zeer makkelijk te overschrijden. Euthanasie wordt dan makkelijk een alibi voor moord. De hulp bij suïcide komt hier ook direkt in zicht: de vrijwilligheid hierbij is door allerlei omstandigheden ook dubieus.

Welke faktoren beïnvloeden de vraag naar euthanasie?

Medisch-technische faktoren

1. Door de toegenomen technische mogelijkheden kan men mensenlevens redden, die vroeger ten dode waren opgeschreven. Hierdoor is het aanzien van de medische macht vaak overtrokken. Zeker zijn er nu vele mogelijkheden voor ziekten, waar men vroeger machteloos tegenover stond. Hierdoor zijn echter slechts grenzen verschoven. Ook nu komt men op een punt. dat reële behandelingsmogelijkheden zijn uitgeput. Evenals vroeger zal men moeten waken tegen het instellen van nutteloze behandelingen.

2. Door de medische macht, die alom bekend is, worden bepaalde situaties niet meer vanzelfsprekend geaksepteerd. Men wil dan ook een „medische" oplossing voor pijn. leed, verouderingsprocessen, misvormingen etc. Er wordt dan meer van dc geneeskunde verwacht, dan mogelijk is, of men moet zich wenden tot de euthanasie, die geen geneeskunst is.

3. Nieuwe medische mogelijkheden (bijvoorbeeld de uitvinding van ether en chloroform) leken een aanleiding om meer euthanasie te gaan toepassen.

4. Als reaktie op medisch-technische macht is een beweging ontstaan met een hang naar het natuurlijke. Het sterven zou even natuurlijk zijn als de geboorte en de dokters zouden dat verhinderen. Men eist het „recht om te sterven". Wanneer men echter het recht om te sterven verbindt aan een vraag om euthanasie lijkt dit inkonsekwent, daar euthanasie onnatuurlijk is. Elk mens is immers uniek en zal dit ook in zijn laatste levensfase zijn, wanneer hij als een psycho-somatische eenheid zich bevindt op de grens van leven en dood. Een uniform spuitje doet geen recht aan de individuele mens.

Ekonomische en demografische faktoren

De toenemende vergrijzing kan een negatieve faktor zijn in het zorgsysteem voor de bejaarde. De ekonomische kant vormt een zware last voor de jongere generatie, maar ook de praktische hulpverlening (mantel-

zorg) door familie, buren etc. komt onder druk te staan. Men heeft zoveel verplichtingen op allerlei gebied samen hangend met de komplekse maatschappelijke strukturen dat men aan de zorg voor familie of direkte omgeving niet kan toekomen. De verminderde draagkracht door religieuze ontworteling kan hierbij ook een rol spelen.

De gesekulariseerde kultuur

In een christelijke kuituur kunnen leed en pijn worden gezien als door God opgelegd en zal men dit ook kunnen aanvaarden in navolging van Christus. Dit geeft dan een dimensie, waardoor de geestelijke draagkracht groter is. Daar de kuituur steeds meer materialistische trekken krijgt, worden pijn en leed steeds minder geaksepteerd. Door de gekompliceerde maatschappij is er een toenemende stress (— lichamelijke of geestelijk inspanning, waardoor het evenwicht wordt verstoord) en daardoor meer psychische konfliktsituaties. die vaak weer lichamelijke pijnreakties veroorzaken. Voor deze pijn wordt door de moderne mens een middel gevraagd. De vraag naar euthanasie, maar ook naar hulp bij suïcide heeft dan ook een direkte oorzaak in de veranderde beleving van pijn en leed. met name ook de psychische pijn in een gesekulariseerde wereld. De vraag naar euthanasie en suïcide blijft meer een vraag om hulp in nood, waarvoor medisch gezien nieuwe pijnstillers, maar ook psychopharmaca beschikbaar zijn.

De mens in een gesekulariseerde kuituur heeft meer angst voor het sterven (pijn, ontluistering) dan voor de dood, terwijl in een christelijke kuituur het sterven meer geaksepteerd zal worden, met het oog op het leven na de dood. De angst voor het sterven oplossen met de dood is geen geneeskundige handeling.

Stervensbegeleiding

Wat de geneeskunde betreft, zal men als christen-arts het leven als een gave van God zien, waarover wij niet mogen beschikken. Vergelijk Rom. 14 vers 8b en 9: „Het zij dan dat wij leven, hetzij dat wij sterven, wij zijn des Heeren. Want daartoe is Christus ook gestorven en opgestaan, en weder levend geworden, opdat Hij beiden over doden en levenden heersen zou.'' De humanist-arts zal zich aansluiten bij de eerbied voor het leven, zoals Albert Schweizer dit heeft voorgestaan. Maar voor iedere arts geldt, dat het de grenzen van de geneeskunst overschrijdt, wanneer we het leven, wat we eerbiedigen moeten, als arts gaan beëindigen.

Als arts zullen we elke patiënt in zijn situatie moeten bijstaan bij pijn en leed en zo goed mogelijk stervensbegeleiding geven. dat wil zeggen ook naar de omgeving toe de zorg en het kontakt zoveel mogelijk : begunstigen.

Het is niet onze taak om biologisch leven tot elke prijs in stand te houden, maar anderzijds zal met een goede begeleiding in de terminale fase euthanasie voorkomen kunnen worden. We zullen de patiënt in zijn omstandigheden, die altijd weer anders zijn. moeten respekteren. met hem meeleven en meedenken. De verzorging c.q. verpleging bevorderen, de familie steunen en stimuleren.

Er kunnen door de ontwikkelingen rondom het euthanasie-streven spanningen ontstaan tussen de mensen rondom het sterfbed (familie, pastor, verpleging, arts). Enerzijds kan van verschillende kanten buiten de patiënt om worden aangedrongen op euthanasie, anderzijds wordt door tegenstanders van euthanasie alle normale pijnstilling met argwaan bekeken.

De behandeling van hoog-bejaarde mensen wordt ook vaak bekritiseerd. Aan de ene kant zijn er mensen die vinden, dat er geen aandacht is voor deze patiënten, aan de andere kant zijn er mensen, die vinden dat het leven onnodig wordt gerekt. De polarisatie, die optreedt in de verschillende groepen mensen rondom het sterfbed kunnen de zorg voor de patiënt benadelen, terwijl er geen euthanasie in het geding is. In de stervensbegeleiding zal de patiënt met zijn nood en pijn centraal moeten staan, zodat pijnstilling en zorg daarop worden afgestemd. De arts zal dit met de patiënt moeten afspreken en verder met de verpleging en familie regelen.

Het vraagstuk van euthanasie en suïcide komt als een golf over ons heen, mede door de verschillende media. Het is in het belang van allen, dat we zo met elkaar omgaan, dat zowel euthanasie als suïcide worden voorkomen. Met gezamenlijke inspanning van familie, vrienden, pastor en dokter moet dit mogelijk zijn. De christen zal in zijn geloof veel steun en vrede kunnen vèrkrijgen. ziende op de overste Leidsman en Voleinder van het geloof, Jezus, die voor de vreugde, die Hem voorgesteld was, het kruis heeft verdragen en schande veracht, en is gezeten aan de rechterhand van de troon van God.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen