HEERE en Heer

Jawel, u leest het goed, er staat niet óf, maar èn. Daar wordt maar al te vaak een zeer onvruchtbare discussie gevoerd over Here óf Heer. En dan wordt er al gauw gesuggereerd, dat iemand die Heer zegt, niet schriftuurlijk denkt en spreekt. Daar kunnen we kort over zijn. Here (ik schrijf dit nu maar even volgens onze spelling) is de ouderwetse vorm voor 'heer'. Zoals we nog een enkele maal het ouderwetse deftige 'vrouwe' tegenkomen.
Maar daar wil ik het nu niet over hebben, aangezien er iets veel belangrijker aan de orde is. Ik ga even uit van de Statenvertaling. Daar vindt u naast elkaar (bijv. in Psalm 8): O, HEERE onze Heere. Dus het eerste woord met allemaal hoofdletters en het tweede niet. Waarom dat verschil? Omdat die woorden vertalingen zijn van verschillende namen, waarmee de God van Israël werd aangeduid. Het eerste is de vertaling van de Verbondsnaam, aan Mozes bekend gemaakt (Ex. 3), het tweede van die naam, die uitdrukt dat die God de Heer, Gebieder over alles is. Vroeger meende men de Verbondsnaam goed weer te geven door Jehovah, maar men heeft ontdekt dat dat niet juist is en geeft hem nu weer door Jahweh. Ik laat maar rusten hoe men op dat dwaalspoor is gebracht.
Die eerste naam had men nooit moeten vertalen, maar de Joden durfden hem niet uitspreken en hebben hem in de Griekse vertaling al 'overgezet'. In die Griekse vertaling vinden we dan ook al: Kurië ho kurios. U ziet tweemaal hetzelfde woord. De Vulgaat (Latijn) gaat in dat spoor met: Domine, dominus... Jammer, dat men die naam zo is gaan vertalen. Namen veranderen in de verschillende talen wel van vorm (bijv, Karl, Karei, Charles) maar ze worden in het algemeen niet vertaald.
En uitgerekend bij die Naam waarmee Jaweh door Zijn volk genoemd wilde worden heeft men dat wel gedaan. Daar zitten we nu mee. Nu kunnen we van geluk spreken, dat de Statenvertalers de Verbondsnaam met vijf hoofdletters lieten drukken. Zo kunnen alle bijbellezers direkt zien, dat die Naam daar staat. Zien ja, maar bij het voorlezen kunnen ze dat niet horen, want ook het tweede woord (Adonai) is Heere geworden. Had men nu daar die deftige vorm, dus met de laatste (stomme) e niet gebruikt, dan zou het ook bij het horen direkt opvallen, dat het om verschillende benamingen gaat.
We hebben nu echter sinds 1934 een gewijzigde spelling, waarbij ee en oo in open lettergrepen op enkele uitzonderingen na e en o zijn geworden. Maar die regel geldt nu juist niet voor namen. We schrijven: Heerenveen, Hoogeveen en Veenendaal. Bij de nieuwe vertalingen en gewijzigde spelling van de oude had men HEERE dan ook met vijf hoofdletters moeten handhaven. En om het verschil met de Verbondsnaam te laten hóren, had men heel eenvoudig Adonai moeten vertalen door Heer.
U ziet, dat het geen conservatisme is als ik HEERE schrijf, maar dat ik ook niet modern wil doen en nog minder oneerbiedig zijn als ik in het andere geval Heer gebruik. Ieder kan zien, dat het bij Heer gaat om een titel en niet om een naam. Zo heet in de belijdenis Jezus Christus: Gods eniggeboren Zoon, onze Heer. En dat wil volgens onze catechismus zeggen, dat Hij ons gekocht en tot Zijn eigendom gemaakt heeft. Ik betreur het dan ook, dat in ons boekje 'Reformatie, blijvende opdracht' de spelling van de Nieuwe Vertahng is gevolgd. En de meeste schrijvers doen dat ook. Als men echter eenmaal aandacht aan deze dingen heeft geschonken zal het altijd als iets storends worden ervaren. En beslist stotend is het te moeten constateren dat veel scribenten ook de Verbondsnaam weergeven met Heer. Dan ben je geneigd te vragen: over wie hebt u het?
Volledigheidshalve voeg ik er nog aan toe, dat het in de psalmberijming niet altijd mogelijk is voluit HEERE te gebruiken. Maar het is een grote dwaasheid geweest, dat de berijmers van 1773 de stomme e bij HEERE moésten weglaten. Daar danken wij nu bijvoorbeeld aan: HEER ai maak mij Uwe wegen. .. Dat ai betekent niet meer dan ei! of ach! of o! Maar eenvoudige zielen hebben de jaren door gedacht, dat het een heel plechtige uitdrukking was. Zingt u maar rustig HEERE, maak mij Uwe wegen. En dat niet omdat het ook zo in de nieuwe berijming staat, maar omdat het geheel overeenkomstig de tekst van de (onberijmde) psalm is. Maar over psalmberijming wil ik het later nog eens hebben.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen