De ijzige schoonheid van een echte winter

Als een fel-oranje bal stond de zon boven de horizon bij het kerkgaan. Een korte wandeling rond het middaguur deed de oren tintelen van de kou. 's Avonds was de westerlucht als van koper, strak als een metalen plaat. Glashelder en bijna vol stond de maan te glanzen boven de besneeuwde velden. Dan wil de temperatuur wel dalen, maar in zo' n ijzige nacht trekt het wild er blijkbaar gevoelloos op uit. Honderden sporen, de volgende morgen in de sneeuw, laten zien dat er volop activiteit is geweest. Meteen wordt er hier en daar geschaatst; gaan we weer naar een elfstedentochtwinter? Wanneer u dit leest weten wij het misschien. Nu ik dit schrijf is het in ieder geval winter, venijnig zelfs. Wie zou er de grijze eentonigheid van de natte herfst voor terugverlangen? Tot in bijna vergeten hoeken vertoont het landschap de fraaiste beelden, want zelfs mesthopen en rommelhoeken zijn door vorst en sneeuw veranderd in boeiende winterplaten. Hoe is het aan de waterkant?

Sneeuwkristallen
Grauw groeniggrijs golft het water van het IJsselmeer, nog net niet gevangen door de vorst. Mist en rijp hebben de oeverbegroeiing veranderd in een kraag van het fijnste kant. Wilgenpollen steken fel af tegen het grauwe water, tak voor tak is met het fijnste wit afgetekend tegen de deinende achtergrond. Wat verder langs de dijk is het winterbeeld nog strakker getekend. Overjarige stengels van wilgeroosjes, grillig van achtergebleven zaadpluis, zijn versierd met poedersneeuw of rijp, dat er als kristallen aanhangt. Verdorde rietstengels rijzen er bovenuit; die hebben hun oude bloeipluimen, dansend op de oostenwind, vrij kunnen houden van de langzaam aangroeiende sneeuwkristallen. Vorst kan toveren! Langs de dijken van het IJsselmeer, wanneer kruiend ijs enorme barricades met kracht tegen elkaar opschuift. Over zulke ruige ijsmassa's lopend, op plaatsen waar zich niemand vertoont, krijg je het gevoel dat je ergens in de poolstreken bent. Schots en scheef zijn ijsbonken over elkaar geschoven, grillig, woest en van aparte schoonheid, die mij steeds doet denken aan het psalmwoord: ,,Hij werpt zijn ijs henen als stukken. . ." Langs de randmeren van de vroegere Zuiderzee is een heel ander, fijner, kunstiger winterversiering ontstaan. Daar was de golfslag, tijdens de eerste vorstdagen, sterk genoeg om de vorst niet direct te doen winnen maar niet sterk genoeg om bevriezing te ontgaan. Daar spatte het water tegen de bazaltstenen, waar restanten van oeverplanten langzaam werden gevat in een groeiend pantser van ijs. Nu zie ik de ruige begroeiing alsof een glasblazer zich erop heeft uitgeleefd. Zonlicht glinstert door de transparante druipformaties. Steeds hoger werd het opgespatte water gevangen in de ijzige greep van de felle vrieskou. Rietstengels groeiden aan tot zuilen van ijs, die de oevers van de randmeren maakten vol grillige patronen van opspattend en tegelijk bevriezend water dat met elke golfslag de ijslaag deed groeien. Een bijzonder winters beeld, alsof iets van de poolstreken naar ons land is overgewaaid. Een vormenrijkdom die slechts door de samenwerking van wind en plotselinge felle vorst tot stand kon komen.

Kerstkaartplaatjes
Het heldere weer is een verademing na de natte en sombere weken. Dat vinden de spreeuwen blijkbaar ook. Ik hoor ze op deze eerste winterdagen weer zingen alsof het voorjaar eraan komt inplaats van streng winterweer. Als de zon maar schijnt dan zingen deze vogels, al vriest het nog zo hard. Dat is de winterwereld waarvan ik geniet. De sneeuwlaag geeft weinig overiast en is juist genoeg om veld en bos tot een droomwereld te maken. Sparren en dennen hebben voldoende wit op hun groene naalden om ze tot echte kerstplaatjes te maken. Nu de bosgrond wit is, staan de stammen los van de achtergrond en kijk ik verder dan anders de bossen in, te meer nu het herfstige duister door het winterse licht is weggevaagd. Sneeuw en ijs doen velen naar buiten trekken om de romantische schoonheid in de beslotenheid van het bos te beleven. Op heel andere plaatsen en met andere beelden weet de winter te boeien. In de uitgestrektheid van de polders, waar de sneeuw als een enorm laken ligt uitgespreid tot de horizon, slechts door een hekpaal, enkele boerderij of boom onderbroken. Daar kun je de eenzaamheid, als in onze tijd zeldzame beleving, nog ondergaan. Zoals dat ook kan langs het strand of de Wadden, bij het IJsselmeer of in het Zeeuwse land, het Wekeromse zand of het Wierdense veld. De Oostvaardersplassen zijn opeens van beeld veranderd en toegankelijk geworden. Van de vogelrijkdom is niets meer te merken, gevlucht als al die waterbewoners zijn voor het ijs dat hun voedsel onbereikbaar heeft gemaakt. Een enkele plankzeiler en een paar schaatsers hebben hun plaatsen ingenomen. Een kleurig driehoekzeil jaagt een kleine figuur op zijn,,plank op wieltjes" over de blauwig glanzende ijsvlakte. Tegen de geel verbleekte rietkraag met de grijze pluimen, waarachter kale winterse wilgen oprijzen, zijn twee jongelui, geknield op het ijs, bezig de schaatsen onder te binden op de plaats waar ik niet lang geleden honderden grutto's en kluten zag in het ondiepe water. Nu zijn de plassen uitgestrekte ijsvlakten, eenzaam en verlaten. Zonder iets te verstoren kunnen de schaatsers genieten van de uitgestrekte, waterrijke natuurgebieden in de Flevopolders en elders, waarboven slechts buizerds zweven en meeuwen als witte stippen overtrekken. Stil is het in de winterpolder, op veel plaatsen alsof het volkomen levenloos is. De winter heerst. Verloren op de enorme ijsvlakte, waarop de snel zakkende zon ontelbare lichtglinsters strooit, staat een eenzame schaatser als een zwart silhouet. Waar elders kun je zo alleen zijn? Lager zakt de zon, de temperatuur zakt blijkbaar mee. Voordat de lange winternacht over polders en randmeren valt en alle leven dat er nog is doet verstillen, wordt de zon tot een vurige bal die aarzelend naar de einder zakt, een lange baan oranjerood licht over de ijsvlakte strooit waarin twee schaatsers, die niet van ophouden schijnen te weten, hun lange banen trekken. Dan wordt het snel donker. . .

Winterse schoonheid
Februari wanneer u dit leest. Nog steeds sneeuw en ijs? Of is het alweer zoals het ook in psalm 147 staat: ,,Hij zendt zijn woord en doet ze smelten; Hij doet Zijnen wind waaien, de wateren vloeien henen". Want elk jaargetij heeft zijn bestemde tijd en bepaalde schoonheid. Ook de winter vertelt Gods eer voor wie er oog voor heeft, zoals Jacqueline van der Waals het zag: Houdt u niet van de winter? Het is al februari en het licht wint aan tijd en invloed. Een groot deel van de winter, met zijn eigen wondere, soms bizarre schoonheid, is voorbij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen