Terzijde

Kerk en wet (1)

Gehoor gevend aan een verzoek op de synode, vorige week, laten we hier en volgende week het rapport volgen van Deputaten voor de correspondentie met de Hoge Overheid.

Rapport Deputaten Hoge Overheid, uitgebracht op de synode, 11 juni 2008

De positie van de kerken in het maatschappelijk leven is momenteel op verschillende punten in discussie. Wij doelen nu niet op het publieke debat over wat genoemd wordt de rol van religie in de samenleving en daarmee verbonden de problemen die de opkomst van de islam in ons land veroorzaakt heeft, hoe belangrijk ook. Het gaat ons nu ook niet om de discussie over waarden en normen. Neen, wij vragen uw aandacht voor enkele specifieke punten betreffende de positie van de kerken zelf.

U heeft in de synodestukken kennis kunnen nemen van de rapportage van onze ANBI-commissie. De voorstellen van deze commissie komen zo dadelijk aan de orde in deze vergadering. Om in aanmerking te kunnen blijven komen voor bepaalde belastingfaciliteiten bij schenkingen aan kerken en kerkelijke instellingen, diende ook ons kerkverband zich te laten registreren als 'algemeen nut beogende instelling'. De commissie wordt hierbij nogmaals door deputaten dankgezegd voor haar werkzaamheden in deze.

Voorheen sprak het vanzelf dat kerken hiervoor in aanmerking kwamen. Nu spreekt dat niet meer vanzelf. Bij alle welwillendheid die de commissie ondervond in de besprekingen met de Belastingdienst, is toch onmiskenbaar dat er voorwaarden gesteld zijn aan de kerken om voor deze ANBI-status in aanmerking te komen. En dat er sprake is van toezicht door de Belastingdienst of de gelden wel besteed worden op de wijze zoals aangegeven is in het aangeboden beleidsplan.

Nieuwe wetgeving noodzaakte tot een nieuwe handelwijze.

Een tweede punt betreft de gevolgen voor de kerken van de nieuwe Handelsregisterwet. U heeft daarvan de laatste dagen in de krant kunnen lezen.

U weet dat ondernemingen verplicht zijn zich met hun basisgegevens bij de Kamer van Koophandel te laten registreren in het zg. Handelsregister. Die plicht is er ook voor (bijna alle) rechtspersonen, zoals verenigingen en stichtingen. Het doel is primair economisch van aard: rechtszekerheid in het handelsverkeer. Deze gegevens kunnen dan ook door ieder opgevraagd worden.

De nieuwe wet verplicht nu ook de kerken om op deze wijze geregistreerd te staan bij de Kamer van Koophandel. De verplichting gaat 1 januari 2010 in.

Natuurlijk zijn daar bepaalde voordelen aan verbonden. Ieder weet wel van de moeilijkheden die gemeenten kunnen ondervinden zodra ze deelnemen aan het economisch verkeer, bijvoorbeeld bij het openen van een bankrekening, bij aanof verkoop van onroerend goed, welke ambtsdragers zijn daarbij gevolmachtigd, enz. Dan kan voortaan een uittreksel uit het Handelsregister volstaan, en ook bijvoorbeeld bij een arbeidsovereenkomst met een koster, een bouwopdracht aan een aannemer, en dergelijke situaties meer.

Of de administratieve rompslomp er echt minder mee wordt, valt te betwijfelen. In elk geval zal er telkens een kostenplaatje aan hangen. En de kerken hebben er niet om gevraagd.

Is het principieel wenselijk om als kerk aan deze eis gevolg te geven? In het verleden is het steeds gebeurd. De Wet op de kerkgenootschappen van 1853 verplichtte de kerken zich bij het ministerie van justitie in te laten schrijven op een daar bijgehouden lijst van kerkgenootschappen. Daar zijn nooit problemen over geweest. Wanneer er een nieuwe gemeente in ons kerkverband werd geïnstitueerd, werd daarvan steeds door deputaten Hoge Overheid kennisgegeven aan het ministerie van justitie. Deze wet is in 1988 ingetrokken.

Ook de afgescheidenen en de kruisgemeenten hadden tegen het aanvragen van erkenning bij de overheid geen bezwaar. Punt voor hen was wel de voorwaarde die de toenmalige overheid aan erkenning verbond. Registratie was alleen mogelijk, wanneer zij het woord 'gereformeerd' uit hun naam schrapten. Dit was voor de kruisgemeenten een onmogelijkheid, niet de registratie als zodanig.

Welke voorwaarden worden nu verbonden aan registratie? Niemand die het weet. Krachtens het Burgerlijk Wetboek art. 2:2 bezitten kerkgenootschappen automatisch rechtspersoonlijkheid door het loutere feit van hun oprichting.

Daar zijn geen voorwaarden aan verbonden en er vindt geen toetsing plaats. Mag men aannemen dat de nieuwe regeling daarmee niet in strijd komt?

Wat gebeurt er als een kerk zich niet laat inschrijven? Zijn de bestuurders dan strafbaar? Wordt dat beschouwd als een economisch delict? Zal zo'n kerk of gemeente niet meer kunnen deelnemen aan het economisch verkeer? Niemand die daarop antwoord kan geven.

Is het mogelijk, dat volstaan kan worden met één registratie van het gehele kerkverband, net als bij de ANBI-regeling en vroeger, voor 1988, onder de wet van 1853? Ook dat is nog niet helder.

Dit zal de nodige aandacht van deputaten vragen en ook overleg met andere kerken. Deputaten hopen u via ons kerkelijk blad op de hoogte te houden.

(wordt vervolgd)

Het artikel uit het Burgerlijk Wetboek waarop in het bovenstaande rapport gedoeld wordt, luidt als volgt:2:2

1. Kerkgenootschappen alsmede hun zelfstandige onderdelen en lichamen waarin zij zijn verenigd, bezitten rechtspersoonlijkheid.

2. Zij worden geregeerd door hun eigen statuut, voor zover dit niet in strijd is met de wet. Met uitzondering van artikel 5 gelden de volgende artikelen van deze titel niet voor hen; overeenkomstige toepassing daarvan is geoorloofd, voor zover deze is te verenigen met hun statuut en met de aard der onderlinge verhoudingen.

Men zou de zaak van de registratie in het Handelsregister op scherp kunnen stellen met de vraag wat een Kamer van Koophandel gaat doen wanneer zich een groep als kerk aandient die blijkens haar geloofsartikelen de polygamie propageert, gelijk sommige sekten in Amerika doen, of die haar leden voorhoudt dat het betalen van belasting zonde is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen