De ondergang van het werkpaard

Tot voor een paar jaar ging de belangstelling van Hans Vink vooral uit naar de das. In '89 is daar het werkpaard bij gekomen. Twee diersoorten die met uitsterving worden bedreigd. Met dit verschil dat de das wordt beschermd, het werkpaard niet. Dat dreigt ongemerkt te verdwijnen. Het zijn slechts enkelingen die er tranen om zullen laten. Een van hen is de inwoner van Houten, in het dagelijks leven documentalist van het natuur-wetenschappelijk archief van Staatsbosbeheer. Om het nageslacht de laatste werkpaarden van Nederland te kunnen tonen, heeft hij al een kleine duizend dia's gemaakt. „Maart '89 bezocht ik met een aantal buitenlandse gasten een reservaat van Staatsbosbeheer bij Nijkerk. Daar zag ik een boer die met paard en wagen mest aan het uitrijden was. Hij verspreidde de mest nog met de riek. Dat vond ik zo'n prachtig beeld, dat ik er nadien nog eens naartoe ben gegaan om het fotografisch vast te leggen. Zo is het begonnen. Nu reis ik door het hele land om zo veel mogelijk verschillende situaties en combinaties van paard en werktuig te fotograferen."

Boekhouding
Veel adressen kwam Vink op het spoor via Staatsbosbeheer en de kunstschilder Wim Komijn, die al meer dan tien jaar gegrepen is door het werkpaard en er een schitterend boek vol aquarellen aan wijdde. In de paarden zelf is Vink niet geïnteresseerd. „Zie ik een mooi Belgisch trekpaard in de wei staan, dan zegt mij dat niks. Het gaat mij om de beleerde paarden: paarden die een werktuig trekken. En dat worden er helaas steeds minder. Het is voor mij een race tegen de klok om ze te fotograferen." De stand van zaken houdt de inwoner van Houten bij in een gedetailleerde boekhouding. De gebruikers van het werkpaard, volgens de telling van Vink in totaal 106, vallen in vier groepen uiteen. De kleurrijkste categorie wordt gevormd door oude keuterboeren en straatventers, meest vrijgezellen, die zich nooit iets hebben aangetrokken van de vaart der volkeren en gewoon zijn blijven werken zoals vader en grootvader dat deden. Groter is de groep boeren die wel een trekker hebben, maar het lichte werk door een paard laten doen. Dan is er nog een handvol alternatievelingen, die op biologisch-dynamische basis werken en daarbij de voorkeur geven aan een paard boven een gemotoriseerd werktuig. De hobbyboeren zijn voor Vink het minst interessant. Die vallen ook buiten de 106.

Orgeldraaiers
De zes akkerbouwers in het Zeeuwse die nog met paarden werken, hebben zich verenigd in de stichting Het Werkend Trekpaard Zeeland. In de overige provincies zijn ze bijna niet meer te vinden. Ook het aantal middenstanders dat de knol nog in ere houdt, neemt met het jaar af. Volgens de administratie van Vink gaat het om drie orgeldraaiers, zeven melkmannen, drie groenteboeren, een kruidenier, een oud-ijzerhandelaar, een klusjeman, wat schillenboeren en een paar begrafenisondernemers. De liefhebber van het werkpaard vindt het onbegrijpelijk dat de agrariërs onder de werkpaardbezitters niet door de overheid gesubsidieerd worden. „Die mensen werken milieuvriendelijk en hebben veel meer oog voor de natuur en het landschap dan de moderne boeren. Hun instelling is totaal anders. Maar ze worden over dezelfde kam geschoren. Voor het mestprobleem zijn ze absoluut niet verantwoordelijk, maar net als alle andere boeren mogen ze gedurende bepaalde maanden geen mest uitrijden. Dat vind ik triest. Nu moeten ze op de zandgronden hun mest ook nog gaan injecteren. Dan kunnen ze het helemaal wel vergeten."

Aparte figuren
Met de agrariërs die volledig op het werkpaard zijn aangewezen is het over vijfjaar gebeurd, vreest Vink. „In de achterliggende twee jaar zijn al verschillende adressen weggevallen. De boerderij is verkocht, het paard is dood of de man is overleden. En er komen geen nieuwe bij. Door de ontsluiting van het platteland is voor zulke mensen geen plaats meer." Vaak gaat het om karakteristieke figuren. Zoals de vier vrijgezelle broers die een boerderij in de Alblasserwaard bemannen en in de hooibouw nog met oppers werken. „Ik dacht: dat moet en zal ik fotograferen. Een buurman heeft me getipt toen ze met de hooibouw begonnen. Ik ben er meteen naartoe gegaan en heb heel voorzichtig een serie foto's gemaakt. Dat moet je echt rustig opbouwen, want ik voel er niets voor om een riek tussen m'n ribben te krijgen. Er was er een bij die helemaal niks zei. Die kauwde alleen maar. Een andere mompelde voortdurend. Héél aparte figuren. Bouma uit Friesland, da's ook een aparte. Daar kwam ik 's toen hij verkouden was en de neus vol had. Die snoot hij eerst leeg in z'n hand en toen drukte hij de mijne. Dan moet je wel even slikken. Inmiddels weet ik hoe ik die mensen moet benaderen. De eerste keer lukt dat niet, maar heb je eenmaal hun vertrouwen, dan kun je ermee lezen en schrijven."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen