KERKGESCHIEDENIS

Kerkbouw.

Vooraf iets over de catacomben.

Vaak leest men, dat het ondergrondse begraafplaatsen der eerste christenen waren, die tevens door hen als vergader-en schuilplaatsen werden gebruikt.

Dit is niet geheel juist. Het waren louter begraafplaatsen; waarom ook het aanduiden van een vervolgde kerk als „kerk in de catacomben" foutief is. (Dr Berkhof. Gesch. der kerk, pag. 89.)

Dat wij er toch iets over schrijven is om de voortbrengselen van oud-christelijke kunst, (schilderingen) die zij bevatten.

Wie in de gelegenheid is, verzuime niet, kennis te nemen van goede afbeeldingen.

De catacomben bestaan uit een netwerk van ondergrondse gangen, soms in meerdere verdiepingen (5) boven elkaar, ter lengte van plm. 900 km. Ook zijn grafkamers aanwezig voor de voornameren.

De mooiste vindt men te Rome.

Men kan hier dus spreken van een dodenstad.

In de wanden der gangen zijn boven elkaar openingen of nissen aangebracht, elk afgesloten door een koperen plaat, of kalklaag, waarin de doden rusten.

Op deze wanden, speciaal op de plafonds der gangen, zijn schilderingen aangebracht, die uitingen zijn van de mentaliteit dier eerste christenen: bloemen, vogels en figuren, alles in kleur.

Voorts afbeeldingen van Noach in de ark, Daniël in de leeuwenkuil, de opstanding van Lazarus, de wonderbare spijziging, enz.

Opmerkelijk zijn de echt christelijke symbolen als broodkorf en vis. Vis luidt in het grieks: ichthus.

De vijf letters zijn de beginletters van vijf woorden, die samen vormen: Jezus Christus, Zone Gods, Zaligmaker.

Er gaat van al deze schilderingen een sprake uit: nl. het geloof in de opstanding des vleses en het eeuwige leven. Niet de dood en zijn somberheid domineert in deze dodenstad, maar het leven.

Wij gaan nu over tot de beschouwing van een paar kerkbouwstijlen. Ook hier moeten goede afbeeldingen hulpdienst verrichten.

Men lette er voorts op, dat deze stijlen zich niet conserveren tot een bepaald type, maar ook daarin allerlei variaties optreden.

Vooral is opmerkelijk, dat in hen het leven der kerk zich weerspiegelt.

a. De basilicastijl.

Deze kerkbouwstijl ontwikkelde zich vooral op het eind der 3e eeuw, in de tijd van Constantijn.

Voor die tijd kwam men meestal samen in particuliere en gehuurde woningen; ook wel in woestijnen.

Het woord basilica is afgeleid van het griekse woord basileus (= koning) en betekent Koninklijk, vorstelijk hl. gebouw, huis.

Bij de Romeinen werd er mee aangeduid een openbaar gebouw, waarin recht gesproken en beurs gehouden werd.

De christenen dachten bij deze kerkbouw natuurlijk aan de Koning der kerk, zodat de betekenis van het woord gelijk staat met huis des Heeren.

De basilica (of basiliek) had de vorm van een lange rechthoek.

In de ene korte zijde was de deur; in de andere korte zijde een ronde uitbouw (apsis.) In de apsis stonden de zetels der geestelijken (bisschop en presbyters). Met treden daalde men af in de middenruimte: het schip Hier was de plaats der gemeente.

Vlak voor de apsis stond de avondmaalstafel (het altaar). Bij de ingang was een deel der basilica bestemd voor cle catechumenen (de toekomstige leden).

Wij zien hier dus duidelijk de driedeling der gemeente, geestelijkheid - leden - catechumenen.

Het dak was plat en werd later gedragen door twee zuilen rijen, zodat het schip verdeeld werd in drie afdelingen: middenschip en twee zijschepen.

Ook werd later voor de apsis aan weerszijden een dwarsschip (transsept) aangebracht, waardoor de kruisvorm ontstond.

De lange muren hadden hoge ramen. Apsis en muren werden steeds meer en meer met schilderingen en mozaiken versierd.

Men zie z.m. een afbeelding van de Apollinariskerk in Classe bij Ravenna.

b. De byzantijnse of koepelstijl.

Deze ontwikkelde zich en kwam naast de basilicastijl. Het platte dak we rel vervangen door een koepeldak in de vorm van het hemelgewelf.

Behalve de hoofdkoepel waren ook halve of bijkoepels aangebracht.

Om de draagkracht te verhogen kwamen in plaats van zuilen pilaren, door rondbogen verbonden.

Een prachtig voorbeeld van deze stijl is de kerk der „Heilige Wijsheid" (Hagia Sophia, Aya Sotia) te Constantinopel, gesticht door Justinianus 1, thans museum.

P. J. LAMORé.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen