Joodse bruiloft: er wordt altijd een glas kapotgegooid

De plaats van handeling is de Rabbi Schuster-synagoge aan het Jacob Obrechtplein in Amsterdam. Voor ik naar binnen ga, zet ik eerst een meegebracht keppeltje op, een souvenir uit Israël dat opeens goed van pas komt. Omdat ik er al enige reisuren op heb zitten, lijkt het me raadzaam eerst nog even een toilet te bezoeken. In het halletje van de sjoel (synagoge) word ik door een oplettend iemand (later zal blijken waarom) verwezen naar een deur ergens achter de garderobe. Als ik de wat vage aanwijzingen opvolg en een deur open, blijkt het de verkeerde te zijn. Ik kijk recht in de verstoorde blik van de bruidegom, die met zijn bruid en enkele anderen aan een tafel in een nevenruimte zit. Ik merk dat ik stoor en ga schielijk verder.
De grote zaal van de sjoel blijkt ruim voor aanvang van de plechtigheid al met vele honderden genodigden te zijn gevuld. De linkerhelft is voor de vrouwen, de rechterhelft voor de mannen. Ik bedenk dat ik nog vroeger van huis had moeten gaan, want de plaatsen met het mooiste uitzicht zijn allemaal al bezet.
Gelukkig heeft het bruidspaar zich gerealiseerd dat het voor veel aanwezigen misschien wel de eerste keer is dat ze een joods huwelijk meemaken. Naast de standaard orde van dienst heeft het bruidspaar gezorgd voor een persoonlijke toelichting:
„Omdat we het heel erg fijn vinden dat u voor ons hier naartoe bent gekomen, willen wij u graag laten meedelen in dat heel speciale gevoel van vandaag. Daartoe dient onderstaand stukje; om u, als het u interesseert, iets meer te vertellen over de dienst die u zo zal meemaken, en die ons als man en vrouw bij elkaar zal brengen.

Contract
Uit de toelichting kan ik opmaken wat zich op dat moment afspeelt in het bijzaaltje, wat zojuist dus niet het toilet bleek te zijn. In aanwezigheid van wederzijdse ouders wordt daar het huwelijkscontract getekend door twee getuigen (de rabbijn en de voorzanger) en door de bruidegom. In het huwelijkscontract staat onder andere dat de bruidegom de bruid tot vrouw neemt „volgens de wet van Mozes en Israël, en dat hij belooft haar te verzorgen en te onderhouden zoals een joodse man zijn vrouw dient te onderhouden.
De bruid hoeft het contract niet te tekenen, voor haar dient het contract als garantie. Na het tekenen dekt de bruidegom de sluier van de bruid toe, of, indien die al is toegedekt, tilt hij hem even op om te controleren of hij de juiste vrouw zal gaan trouwen. Zo kan hij voorkomen dat hij net als Jacob met Lea in plaats van Rachel trouwt. Dit geheel is overigens een symbolisch gebeuren.
Het huwelijkscontract is een van de manieren om getrouwd te raken. Andere manieren zijn het huwelijksgeschenk (de ring) en het samenzijn onder de trouwhemel, de choepa. In de sjoeldienst zijn, zo vertelt de toelichting, alle drie manieren aanwezig of gesymboliseerd.

Enerverende momenten
Tot vlak voor het begin van de dienst stromen de mensen binnen, iedereen neemt ruim de gelegenheid om elkaar te begroeten. Door het ontbreken van orgelspel valt het gegons van stemmen enorm op. Als plots alle geluid wegvalt, richten de blikken zich op de hoofdingang. De rabbijn komt binnen, daarachter loopt de bruidegom met beide vaders en daarachter de bruid met beide moeders. Inmiddels zingt een koortje van vrienden het welkomstlied, het Baroech Haba.
Dan gebeurt er plotseling iets wat niet in de toelichting staat: een van beide vaders zakt bij het zitten gaan met veel lawaai door zn stoel! De reactie van de aanwezigen is verbluffend: iedereen staat op van zn zitplaats om beter te kunnen zien wat er aan de hand is. De hilariteit gaat met een hoeveelheid decibellen gepaard, die ik, behalve dan bij het zingen, in een kerkdienst nog niet eerder heb meegemaakt. Als een andere stoel wordt bijgeschoven, keert de rust terug. Intussen duik ik onder mijn stoel om het keppeltje van de man die voor mij zit op te rapen. Toen hij wilde kijken wat er zich allemaal afspeelde, dwarrelde het van zn hoofd. Hij blijkt, net als ik, een gast te zijn en niet gewend aan het dragen van dit hoofddeksel. Zijn exemplaar kwam uit een doos bij de ingang van de sjoel: alle mannelijke bezoekers dienen immers hun hoofd te bedekken.

Duistere oorlogsjaren
Omdat het de rechter rib van Adam geweest zou zijn, waar Eva uit gevormd is, wordt de bruid naar de rechterzijde van de bruidegom geleid. De rabbijn, met een gebedsmantel om en een zwarte hoed op het hoofd, houdt vervolgens een toespraak. Hij zet op een duidelijke wijze uiteen waar het bij het huwelijk volgens de Thora, de joodse wetten, om draait. Hij spitst de toespraak heel persoonlijk toe op juist dit bruidspaar. Het feit dat er na de Tweede Wereldoorlog nog maar zo weinig joodse huwelijken in Nederland gesloten worden, maakt een dag als vandaag alleen maar feestelijker. Ook aan die duistere oorlogsjaren wijdt de rabbijn een deel van zijn toespraak: „Hierbij spreken wij ook dank uit aan die Nederlandse medeburgers, die in de meest duistere jaren van de joodse geschiedenis, met gevaar voor eigen leven, uiteindelijk dit huwelijk mogelijk maakten. Het is een uitspraak die me doet terugdenken aan het moment dat ik de synagoge binnenkwam. Nu, bijna veertig jaar na de oorlog, zijn er overal in de wereld nog steeds antisemitische gevoelens en wagen sommigen het zelfs alle gruweldaden van het Derde Rijk te ontkennen. Nog steeds kunnen de Joden zich niet overal veilig voelen. Ik voelde me bij het binnenkomen van de synagoge haast schuldig voor het feit dat ik een nogal grote tas bij me had: ik was er zeker van dat daar door mensen in de hal met een bepaald oog naar werd gekeken.

Verloving
Na de toespraak begint de Eroesin, de verloving. Vroeger vond deze Eroesin enige tijd voor de eigenlijke trouwerij plaats, er werd dan een belofte tot trouwen gedaan. Dit bracht voor het paar wel de verplichtingen van een huwelijk met zich mee, maar niet de daarbij behorende rechten (bijvoorbeeld het recht van seksueel samenzijn). Er ontstond dan een moeilijke tussenperiode, die nu voorkomen wordt door de Eroesin en de eigenlijke trouwerij in één dienst te verenigen.
De rabbijn spreekt zegeningen uit over klaarstaande wijn en over de huwelijkswetten, waarna bruid en bruidegom voor het eerst uit dezelfde beker wijn drinken. De bruidegom krijgt de beker aangereikt door zijn vader. De moeder van de bruid probeert daarna haar dochter onder de sluier door te drinken te geven.
Een van de hoogtepunten uit de dienst is het moment dat de bruidegom zijn bruid een ring aanbiedt. Dit gebeurt met de volgende woorden: „Zie, gij zijt tot echtgenote geheiligd voor mij door deze ring volgens de wet van Mozes en Israël. Om vergissingen (niet ondenkbaar door de opwinding van het moment) te voorkomen, zegt de rabbijn deze zin woordelijk voor. Omdat de Thora steeds de rechter wijsvinger vermeldt, wordt de ring door de bruidegom om die vinger van zijn aanstaande vrouw geschoven.
De verloving is voorbij. Om nu een overgang te maken naar de eigenlijke trouwerij, wordt de eerder getekende huwelijksovereenkomst door een andere rabbijn voorgelezen.

Het huwelijk
Het is voor een choepa niet essentieel dat het in een synagoge gebeurt. In Israël vindt de eigenlijke trouwerij vaak in de openlucht plaats, onder de sterren. Hier in Nederland symboliseert de trouwhemel in de vorm van een luifel of baldakijnen afdak het huis van de man, waar de vrouw intrek in neemt. Vandaag is de trouwhemel gesymboliseerd in een met bloemen versierde luifelzitbank.
De rabbijn zegt zeven lofzegeningen over onder andere de wijn. Hierna drinken bruid en bruidegom opnieuw uit een beker. Ditmaal krijgt de bruidegom de beker aangereikt door zijn schoonvader en de bruid door haar schoonmoeder. Hiermee is het huwelijk definitief voltrokken. Maar... om te symboliseren dat geen vreugde volledig is zolang de Tempel in Jeruzalem niet is herbouwd, wordt er volgens een eeuwenoude traditie een glas gebroken. Een duidelijk hoorbaar krak, wat bij veel aanwezigen even de indruk wekte dat er weer iemand door de stoel was gezakt! Na het ernstige moment van het breken van het glas is er weer plaats voor vreugde.

Samen eten
De dienst is voorbij, en heeft al met al een halfuur geduurd. Bruid en bruidegom mogen nu samen de sjoel uit wandelen, begeleid door het zingen van een psalm. Op weg naar de uitgang klinkt als uit één mond bij alle aanwezigen het mazzel-tov!. Dit betekent letterlijk goed gesternte, maar geldt als felicitatie bij dit soort gebeurtenissen. Het bruidspaar gaat nu samen ergens wat eten, het is nu al na de middag en tot op dit moment hebben ze heel de dag gevast. Met zn tweeën gaan ze nu samen, alleen, eten. Dit samen in één huis symboliseert, net als de trouwhemel, het feit dat de bruid nu in het huis van de bruidegom is gebracht.
Als ik de tijd voor de receptie ergens met een kopje koffie doorbreng, besef ik dat de dienst indruk op me heeft gemaakt. Allereerst de herinneringen aan een jarenlange vriendschap met de bruidegom. Als speelkameraden hadden we veel gemeenschappelijks. Ons leven stond allebei in het teken van het geloof, een geloof dat tot en met het Oude Testament samen op ging. We hebben er vaak samen over gepraat, als daar tenminste tijd voor was, want hij was zaterdags vanwege de sabbat bezet en ik op zondag! Daarnaast het aparte gevoel tijdens de dienst. Het samenzijn met een groep joden, die hun geloof rond een trouwerij met elkaar beleven. Die dat echter niet kunnen, zonder terug te denken aan het onbeschrijfelijke leed dat er in vrijwel ieders familie is teweeggebracht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die bovendien nog steeds niet onbezorgd kunnen feestvieren, vanwege het antisemitisme en het gevaar van mogelijk geweld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen