Tweemaal 1572

Als eerste bisschop van Roermond nam mgr. Gijsen op zondag 15 juli, te Brielle, deel aan de 60ste bedevaart vanuit Weert, om de 19 'martelaren van Gorcum' te herdenken onder wie twee Weertenaren waren. Na de inneming van den Briel (1 april 1572) door de Watergeuzen onder bevel van admiraal Lumey, 'plunderden de Geuzen heinde en verre in de omtrek en woedden daarbij vooral tegen de kerken en priesters'. (Blok: Geschiedenis van het Nederlandse volk, II).

Negentien geestelijken en lekebroeders hadden de Geuzen in Gorcum gevangengenomen. Onder bespottingen en mishandelingen werden de arrestanten naar Brielle vervoerd, waar zij op 9 juU 1572 werden opgehangen, Hoewel prins Willem van Oranje alle geweld tegen andersgelovigen verboden had, stoorde Lumey zich niet aan het voorschrift van zijn superieur. Om hun trouw aan het roomse geloof zijn de 19 Gorcumse martelaren in 1867 door paus Pius IX heiligverklaard.

Uiteraard keuren ook wij de moord op de 19 onvoorwaardelijk af, hoewel wij daarbij niet vergeten dat de zeden destijds ruw waren, en er een strijd op leven en dood tegen Spanje werd gevoerd. Maar enkele tijdgenoten, onder wie onze Willem van Oranje(!) veroordeelden materiële dwang in geloofszaken.

Als een der weinige schrijvers die hun pen in dienst van de strijd voor verdraagzaamheid stelden, noemen wij de Franse humanist Sébastien Castellion, die enige jaren rector was van de Latijnse school te Genève, In een na zijn dood, in Nederland uitgegeven pleidooi voor verdraagzaamheid (1612) komt deze tijdeloze hartekreet voor: 'Een mens doden, dat is geen leer verdedigen, het is een mens doden'.

Den Briel zag op 9 juh 1572 een misdadige uitbarsting van religieus fanatisme, zoals de geschiedenis er helaas vele heeft moeten boekstaven. Doch relatief gezien valt de moord op de 19 van Gorcum in het niet, vergeleken bij de afslachting van 30,000 hugenoten, op 24 augustus 1572 en drie volgende dagen, (Viénot: Histoire de la Réforme française, I) Maar, of er nu 19 of 30,000 mensen zijn gedood om hun geloof, wij veroordelen zonder meer elke geloofsvervolging, als zijnde strijdig met de door Jezus gepredikte leer van de naastenhefde, (Joh, 15 : 12),Op één belangrijk punt moeten wij echter nog wijzen! Willem van Oranje had alle gewelddadigheden om het geloof verboden. Maar, toen de tijding van de Bartholomeusnacht Rome had bereikt, liet paus Gregorius XIII om te beginnen een Te Deum zingen, en een gedenkpenning slaan met aan de voorzijde zijn beeldenaar, en op de achterkant een engel met kruis(!) en zwaard, voor enkele neergeslagen figuren. Het Latijnse randschrift is: UGONOTTORUM STRAGES (De vermoording der hugenoten).

Van roomse zijde wordt de Bartholomeusnacht, en de moord op admiraal de Coligny (schoonvader van Willem van Oranje), wel voorgesteld als 'een zuiver pohtieke misdaad van Catharina de Medicis, waar de kerkelijke overheid geheel vreemd aan was', (Gorris S, J,: Geschiedenis van de katholieke kerk). Inderdaad heeft Catharina (moeder van de Franse koning Karei IX) het moordbevel gegeven, nadat al enige jaren clericale plannen voor een kettermoord in woord en geschrift openbaar waren gemaakt.
Zo herinnert prof, Viénot (Histoire de la Réforme française I) eraan, hoe pater Picart vanaf de kansel zijn koning aanspoorde, om de 'Lutheranen zich overal te laten verzamelen en hen daarna te grijpen, om er het koninkrijk voor altijd van te bevrijden'. Iets dergelijks wordt vermeld over de hofprediker Sorbin, Op 3 mei 1569 - ruim drie jaar voor de Bartholomeusnacht - schreef de sindsdien, heiligverklaarde paus Pius V, gewezen commissaris-generaal der Heilige(!) Inquisitie, aan koningin-moeder Catharina de Medicis: 'Indien Uwe Majesteit voortgaat de vijanden van de r,k, godsdienst te bestrijden, totdat zij allen uitgemoord (!) zijn, kan Zij ervan verzekerd zijn dat de bijstand des Hemels Haar ten deel zal vallen. Slechts door uitroeiing (!) der ketters kan de koning (Karei IX) aan dit edele koninkrijk de oude r.k. godsdienst teruggeven'. (Viénot op. cit.).

De Bartholomeusnacht of Bloedbruiloft - het huwelijk van Margaretha van Valois (zuster van de koning) met Hendrik van Bourbon (de latere koning Hendrik IV) - was dat een 'zuiver politieke misdaad', waaraan de kerkelijke overheid geheel vreemd was' (Gorris op.cit.)? Neen, wij hebben zojuist gezien dat, drie jaar voor de Bartholomeusnacht, het plan voor uitroeiing der hugenoten door niemand anders is voorgelegd aan koningin-moeder Catharina, dan door de 'Stedehouder van Christus' Pius V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen