Slotwoord

Waar niet zozeer op ingehaakt is, is Van Pelt’s opmerking dat het waken over de heiligheid van de gemeente door middel van tuchtoefening in de huidige tijd niet overal bijval zal oproepen. Eerder had hij aangegeven, wat de historische achtergrond was van dit waken, met name het systeem dat in het Genève van Calvijn was ontwikkeld.

Maar kritische geluiden over “het opgestoken vingertje en de harteloze afwijzing” zijn niet pas iets van de huidige tijd. Ze waren al eerder te horen.

Ook van buiten de kerk en het is goed ons te realiseren, hoe in de wereld “buiten” soms gedacht is en wordt over het huisbezoek ofwel de visitatie.

Afgelopen najaar las ik twee boeken van de Oostenrijks Joodse humanist Stefan Zweig. Hij gold in de jaren twintig van de vorige eeuw als de meest succesvolle Duitstalige schrijver. Zijn boeken werden in 1936 in Duitsland verboden en belandden op de brandstapel, zoals die van vele andere schrijvers.

Zweig beschreef veel historische figuren in zijn romans.

De twee boeken die ik dit najaar las verschenen oorspronkelijk in 1936 en 1938.

Het ene heet “Castellio tegen Calvijn”, het andere “Triomf en tragiek van Erasmus van Rotterdam”.

In beide boeken tekent Zweig de bekende reformatoren als fanatici tegenover christen-humanisten die hij vooral ziet als ruimdenkend en tolerant.

In het Calvijnboek schetst Zweig hoe het zijns inziens toegaat in het Geneve onder Calvijn.

Een citaat:

“Want doordat wereld en wereldbeschouwing in Calvijns totalitaire staatsopvatting volkomen aan elkaar vastgeknoopt zitten, v alt van nu af ook de meest partikuliere levensuiting onder de kontrôle van de overheid; uitdrukkelijk is den dienders van het Consistorium, den “anciens”, voorgeschreven “op het leven van een ieder te letten”.

Niets mag hun opmerkzaamheid ontgaan en niet slechts “het gesproken woord, maar ook de meningen en inzichten moeten gekontroleerd worden”.

Natuurlijk is er van den dag af, waarop zulk een algemeene kontrôle in Genève ingesteld wordt, geen partikulier leven meer. Immers dit is de grondgedachte van de theokratie, dat een godsdienstige autoriteit absolute diktatuur over iedere handeling en iedere gedachte van den burger moet uitoefenen. In Genève wordt, overeenkomstig Calvijn’s systeem van wereldbeschouwing, dat ieder mensch voortdurend tot het kwade geneigd is, iedereen bij voorbaat als verdacht van zonde beschouwd en ieder moet zich kontrôle laten welgevallen.

Sinds Calvijn’s terugkeer hebben alle huizen opeens open deuren en alle muren zijn plotseling van glas. Ieder ogenblik, bij dag en bij nacht, kan de klopper hard op de deur vallen en een lid van de geestelijke politie ter “Vizitatie” verschijnen, zonder dat de burger het hem zou kunnen beletten”.

Einde citaat.

En zo gaat het nog enige tijd door. Huiveringwekkend. Ouderlingen worden opgevoerd als verre voorlopers van de Gestapo. Zweig ziet het fanatisme van de Nazi’s als op één lijn met het fanatisme van Calvijn.

Het is schrikken als je zoiets leest. Je eerste gedachte is: was het zo erg ?

Stefan Zweig was niet de eerste de beste. Hij deed grondige research bij de voorbereiding van zijn romans.

De tweede gedachte is: blijkbaar kan dit de manier zijn waarop een buitenstaander - Zweig was niet godsdienstig en noemde zich “Jood door toeval” - tegen de oorsprong van ons systeem van kerkregering aankijkt.

Daaraan gekoppeld de vraag: Hoe breed zouden zulke gedachten over ouderlingen en huisbezoek nu nog voorkomen, buiten en ook binnen de kerk?

Een derde gedachte is: hoe kunnen we voorkomen, dat zulke gedachten gaan postvatten, dat een kerkenraad over gewetens wil heersen en geestelijke terreur wil uitoefenen, terwijl we er tegelijkertijd aan blijven vasthouden dat het goed is de gemeente ook via de bezoeken aan huis te bemoedigen in leer en leven?

Vandaag hebben we er het nodige over gehoord en bediscussieerd.

Het is goed om onze kerkelijke organisatie steeds weer tegen het licht van Gods woord te houden, met het oog op de voortdurend veranderende omstandigheden van de wereld waarin wij leven. En wat zou het dan mooi zijn, als de buitenwereld deze organisatie van ouderlingen en huisbezoeken niet beoordeelt als een geraffineerd systeem van geestelijke indoctrinatie en terreur, maar ontdekt dat zij in dienst staat van de bevordering van de ware vrijheid, de vrijheid in Christus die ligt in de binding aan Gods Woord.

Waar in de wereld kun je zó geholpen worden op het rechte pad te blijven, de weg ten leven, als binnen een kerk, waar je niet aan jezelf wordt overgelaten, maar waar je zo nodig bemoediging en correctie mag verwachten.

Zoals dat oude lied van Gerhard Tersteegen zingt (Gez. 441: 10 LB):

Wordt een die zwak is, moede,
een sterker grijp’ zijn hand.
De broeder steun’ de broeder,
zo blijft de liefd’ in stand.
Sluit vaster u aanéén!
Weest voor een elk de minste,
maar ook weer graag de meeste,
in liefdedienst alleen!

Deze insteek is ongetwijfeld ook die van Calvijn geweest.

In hoeverre die liefde altijd tot zijn recht gekomen is in het Genève van toen valt niet meer te beoordelen. Net zo min dat er een uitspraak te doen valt over de vraag of ons huisbezoekwerk nu, in onze tijden en omstandigheden, altijd voldoende in de Geest van Christus plaatsvindt.

Hoe licht verstoren allerlei ambtelijke zonden bij ons het werk van de grote Ambtsdrager, de grote Herder der schapen. Dat te weten, moet ons ootmoedig houden en iedere dag weer doen haken naar bezieling met ware liefde van boven.

Laten wij de HERE danken voor alles wat Hij ons onder ogen bracht vandaag en bidden dat die liefde overvloedig mag zijn ook in al ons huisbezoekwerk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen