WILLEM TEELLINCK

Dr. W.J.M. Engelberts, WILLEM TEELLINCK. Uitgeverij Ton Bolland, Amsterdam 1973.

Omvang:227 pag.; prijs: ij intekening ƒ 19, 50 - los deel ƒ 24, 50.

De bekende Zeeuw Willem TeelUnck heeft in Dr. Engelberts tot nu toe zijn enige biograaf gevonden. In 1898 verscheen het bovengenoemde werk voor het eerst, als dissertatie aan de Leidse universiteit. Het was grotendeels onder de bekende kerkhistorikus J.G.R. Acquoy voorbereid, maar - omdat deze vóór het voltooid-zijn van dit proefschrift overleed - merkwaardigerwijze verdedigd onder de man die bekend staat als een promotor van de godsdienstwetenschappen, C.P.Tiele. Engelberts zelfwas Hervormd predikant, afkomstig uit een KohlbrUggiaans milieu. Dit verklaart wel waarom de auteur, hoewel soms wat kritisch, zich met zijn 'held' eensgeestes weet.

Het werk bevat allereerst een summiere, maar - ongetwijfeld voor Zeeuwen - beslist interessante beschrijving van het leven van deze (dé) TeelUnck. Na dit hoofdstuk wordt geschreven over Teellincks publikaties (voor zover verschenen; volgens Maximiliaan TeelUnck waren het er niet minder dan 127, hoewel sommige ervan In onze tijd als brochures aangekondigd zouden worden), over zijn godsdienstige denkbeelden, zijn opvattingen over de rustdag (het is opmerkelijk in dit hoofdstuk te lezen hoe Gomarus, Walaeus en Rivetus hierover dachten), over TeelUnck als predikant (in Burg en Haamstede, het grootste deel van zijn leven in Middelburg met als kollega's o.m. H. Faukelius, A. Walaeus en F. Gomarus) en TeelUnck als stichtelijk schrijver. Een apart hoofdstuk wordt gewijd aan TeelUnck met betrekking tot de zending: hij had oog voor de taak van de kerk in de koloniën (zie zijn Ecce Homo).

In een laatste hoofdstukje wordt zijn invloed aangegeven. Onder de drie bijlagen is vooral een brief van Guillaume TeelUnck aan "Monsieur" Franciscus Junius van kerkhistorisch belang.

Deze Teellinck (er is ook nog zijn broer Eeuwoud, ontvanger-generaal van Zeeland, een begaafd leketheoloog en b. v. strevend naar een eigen Zeeuwse universiteit, de pamflettist van het Zeeuwse pietisme genoemd; dan nog zijn zoons Johannes, Maximiliaan en Theodorus, allen predikant; een tante, Cornelia, is bekend geworden door een eigenhandig geschreven geloofsbelijdenis) heeft zich verteerd in de dienst van God.

Eerst geschoold door een rechtenstudie (gepromoveerd tot doctor in Poitiers) studeert hij na een 'beteringhe' (= bekering) twee(!) jaar theologie te Leiden (van 1604-1606; hij moet er bv. Voetius gekend hebben) en wordt dan predikant. Door zijn verschillende reizen naar Engeland was hij in kontakt gekomen met het Puritanisme (vooral Perkins, ook Dod en Whitaker), waarvan hij het program van levens-heiliging ook in Nederland in praktijk brengt. Teellincks ideaal is dat van Amesius: theologie is de wetenschap van het Gode leven (Theologia est doctrina Deo vivendi).

Nog veel meer zou er over Teellinck en zijn betekenis, over zijn tijd en tijdgenoten, te vertellen zijn. Uiteraard is dat niet de bedoeling van een recensie. Men leze het boek zelf.

Als reeds gezegd: dit Is de enige levensbeschrijving van W. Teellinck. Daarom is het initiatief om het zeldzaam geworden boek opnieuw uit te geven een goede zaak. Dit neemt evenwel niet weg dat we hier te maken hebben met een in veel opzichten verouderd werk. Engelberts bracht veel stof bijeen en rangschikte die op een voor ieder leesbare wijze, maar aan een analytische doorlichting van het materiaal kwam hij weinig toe. We zouden tegenwoordig veel meer willen weten: waar staat Teellinck in het geheel van zijn tijd, vooral theologisch; hoe is de relatie tot Voetius en Amesius; wat is het specifieke van zijn gedachten en vooral: welke invloed is er van het Puritanisme? Een nieuwe studie zou er, mede gezien de belangrijkheid van de beschreven figuur, best af kunnen.

Deze uitgave is een fotomechanische herdruk van de vroegere. De prijs is wel redelijk, vooral wanneer we letten op de beperkte markt voor een dergelijke publikatie. Het werk is ons inziens ook voor het onderwijs relevant: met het hier aangereikte materiaal is zeker een verantwoorde - en originele - kerkgeschiedenisles op te bouwen!

Houten (U.)

J. van Oort.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen