Bernard van Clairvaux (1091-1153)

Zijn leven

Bernard van Clairvaux werd geboren te Fontaines, dicht bij Lyon in Bourgondië. in het gezin van een roofridder. Moeder Aletta had veel verdriet over het zondige leven van haar man en zij hoopte en bad. dat haar zoon kloosterling mocht worden. Helaas sterft zij als Bernard nog vrij jong is en haar zoon kiest de paden van de wereld.

Toch is haar wens en bede uitgekomen, want de tot ridder opgeleide Bernard kwam op 21-jarige leeftijd tot bekering. Het is geen bevlieging, want reeds lange tijd woonde in zijn hart het heimwee naar ccn verborgen omgang met God.

Met vier van zijn broers en nog drieëndertig jonge mensen uit zijn kennissenkring gaat hij in ccn klooster. Hij kiest voor de abdij van Citeaux, omdat de eenvoud van deze monniken geprezen wordt. Trouwens de regels van dit klooster waren bijzonder streng.

De plaats, waar dit klooster stond, was een donker onherbergzaam en onveilig dal. 't Droeg zelfs de naam Lijdensdat. omdat de roofridders deze streek als 'werkterrein' hebben.

Het devies van Bernard was: 'Bid cn werk'. Daardoor veranderde het aanzien van die streek al spoedig: akkers en weiden werden aangelegd en het duurde niet lang of het dal kreeg een nieuwe naam: 'Clairvaux' (= lichtdal).

Hoewel godsvrucht en gebed in het klooster centraal stonden, werd er daarnaast door Bernards monniken hard gewerkt. Toen de landstreek door een hongersnood werd getroffen, kreeg dc arme bevolking van het verdiende geld in het klooster, voedsel. Meer dan tweeduizend mensen werden enkele maanden door het klooster onderhouden.

Toen Bernard stierf waren er al zevenhonderd monniken, die hem zijn nagevolgd en honderzestig dochterkloosters. In het jaar 1300 bestonden er zelfs 'l 800 abdijen.

Wat leerde Bernard van Clairvaux?

Door zijn adellijke afkomst, ontving hij een uitstekende opvoeding. Zijn studie van de Romeinse klassieken en de oude kerkvaders waren hem later tot groot nut.

Natuurlijk was hij een kind van zi jn tijd. Hij hing nog veel Middeleeuwse dwalingen aan. Vaak spoorde hij de mensen aan om via Maria tot de Heere Jezus te gaan. De bekende uitdrukking 'Onze Lieve Vrouwe' is van hem afkomstig. Trouwens het pausdom werd door Bernardus volledig erkend. Dat het klooster van Clairvaux slechts één beeld telt, dat van Christus, was meer te danken aan zijn armoedeidcaal dan vanuil ccn bepaald principe.

'En inderdaad, waar is voor de zwakken een veilige en zekere rust en onbekommerdheid anders dan in de wonden van de Zaligmaker? Des te geruster woon ik daar, naarmate Hij machtiger is om zalig te maken: de wereld roept, het lichaam dringt, de duivel loert; ik val niet, omdat ik gegrondvest ben op een stevige rots; ik heb een zware zonde begaan, mijn consciëntie wordt geroerd, maar zal niet geheel en al in verwarring raken, omdat ik gedachtig zal zijn aan de wonden des Heeren.'

Hij was biechtvader van veel pausen en ze achtten hem heel hoog. Reeds twintig jaar na zijn sterven, werd hij heilig verklaard. Maar hij schroomde ook niet de paus te vermanen om zijn heerszucht.

Zijn leer van vrije genade

Als hel gaal om Bernards genadeleer, dan was hij daarin geheel zuiver. Alle verdienstelijkheid en goede werken (als noodzakelijk tot de zaligheid) verwierp hij. Een bekende uitspraak van hem was: 'Heel mijn verdienste bestaat in de ontferming Gods!'

Treffend is ook wal hij schrijft over hen, die niet verder komen dan het stuk der ellende: 'De smart over de zonden is weliswaar noodzakelijk, maar zij moet niet voortdurend zijn en zij moet verzacht worden door het gedenken aan de goddelijke genade, opdat hel hart niet door droefheid verbittere en vertwijfele. De genade van God is groter dan iedere zonde. Wie gedrukt onder de last van zijn zonde hongert en dorst naar de gerechtigheid, die gelove in Hem. die de goddelozen rechtvaardigt. En... alleen door hei geloof gerechtvaardigd zijnde, zal hij vrede hebben mei God' Is hel een wonder dat Luther hem zo hoog achtte?

Bernard als mysticus

Bernard preekte en schreef veel over de bevinding van Gods kinderen. Hij werkte dat uit in het beeld van de Bruid en dc Bruidegom (denk aan hel Hooglied). Er zijn zelfs zesentachtig preken die handelen over de innerlijke betrekking van de menselijke ziel tot de 1 Ieere Jezus. Luther noemde hem zelfs: de Augustinus van dc Middeleeuwen en Calvijn had diep respekt voor Bernardus, zoals zijn naam werd tijdens de Reformatie. In de Middeleeuwen werd wel meer geschreven over dc persoonlijke omgang van dc zondaar met God, onder dc naam: mystiek. Maar het grote verschil met de meeste mystici was, dat Bernardus duidelijk liet uitkomen, dat het bevindelijke leven altijd een wondervolle gave van Gods genade is cn niet een weg, waarlangs de mens zou kunnen opklimmen tot God. Daarom spreken we bij Bernard van Clairvaux liever van: de verborgen omgang met God. Bij hem ging het meer om de theologie van het hart dan om de theologie van het hoofd. Ervaring staat bij Bernard boven het denken. Zijn zinspreuk was: 'tan!urn Deus cognoscitur quantum diligitur: dat wil zeggen God wordt slechts in zoverre gekend, als Ilij bemind wordt!

'Waartoe zou de kerk zich bekommerd maken over verdiensten ? Terwijl er voor haar in het voornemen Gods een veel sterker en zekerder reden tot roemen aanwezig is? Zo is er geen reden voor u om te vragen, door welke verdiensten wij het goede hopen: ooral, daar ge bij de profeet hoort (Ezecltiël 36 : 22, 32): k zal het niet doen om uwentwil, maar om Mijnentwil, spreekt de Heere.'

'Door Gods genade bent u wat tt bent. Wat? Laten we hopen: wat een profeet was. Toch niet meer dan een profeet? Indien n wijs bent, zult u tevreden zijn met de maat die God u toebedeeld heeft. Want wat daarbovenuit gaal, is uil den boze. Leer uit het profetisch voorbeeld wat de voorrang betekent, niet zozeer om te heersen als wel om le doen wat de rijd eist. - De apostel zegt: zilver en goud heb ik niet. Wanneer u het bij geval hebt, gebruik het dan niet naar eigen wens, maar naar de eis der tijden. Dan zult tt hei gebruiken als niet gebruikende. Het gebruik ervan is goed, maar het misbruik is slecht.

- In hei Evangelie wordt de apostelen verboden te heersen. Ga dan en waag het eens, u het apostelambt wederrechtelijk toe te eigenen als tt heerst, of de heerschappij als u apostolisch gezind bent. Beide dingen worden tt uitdrukkelijk ontzegd. Als tt ze beide tegelijk wilt hebben, zult u beide verliezen.

- Van Petrus is het niet bekend, dat hij ooit uit ge treden is, getooid met edelstenen of zijde. Ook zonder deze geloofde hij te kunnen voldoen aan de heilige opdracht: 'Indien gij Mij liefhebt, weid mijn schapen'. Hierin bent u geen opvolger van Petrus, maar van Constantijn. Ik raad u. dit te dulden vanwege de omstandigheden, maar niel eraan te hechten alsof het verplicht was. Liever spoor ik u aan lot datgene, waarvan ik weel, dal u ertoe verplicht bent. Al bent u met purper en goud getooid, toch mag u de herderlijke arbeid en zorg niet verafschuwen. U bent erfgenaam van de Herder: tt mag zich voor hel Evangelie niet schamen.'

Zijn levenseinde

In een poging om te bemiddelen in een geschil tussen de burgers en de naburige adel te Mctz, voelde hij dat z'n krachten afnamen. Hij schrijft dan in een laatste brief aan een van zijn vrienden: 'Bid de Heiland, die de dood des zondaars niel wil, dal Hij mijn afscheid, waartoe het tijd is, niel vertrage, maar hei onder Zijn opperhoede late geschieden. Ondersteun hem. die geen eigen verdienste heeft, door uw gebed, dat de ons belagende vijand geen plaats vindt, waar hij mij verwonden kan.'

Hoezeer is hij hier een voorloper van de Hervorming. Uitgeput keerl hi j terug naar zijn klooster. In zijn laatste gebed bidt hij: 'Heere Jezus, ik weel, dat ik doemwaardig geleefd heb. Maar ik troost mij daarmede, dat Gij voor mij gestorven zijt en mij besprenkeld hebt met Uw bloed uit Uw heilige wonden. Gij hebt mij in de doop aangenomen en mij Uw woord gegeven en mij daardoor tot U geroepen en mij Uw genade en hel leven beloofd. Daarop reis ik in vast en zeker geloof af.'

Ook Bernard van Clairvaux was geen heilige. Hij erkende nog niet alle dwalingen van de kerk van zijn tijd, maar... hoe dicht heeft hij geleefd aan het hart van de Heiland! Zo stierf hij op 20 augustus 1153.

H.I. Ambacht

B. S. van Groningen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen