IJsheiligen in mei, de sciirik van boer en tuinder

De Belgische dr. L. Dufour deed na de oorlog een boekje verschijnen met spreuken en gezegden over het weer, waarbij veelal heiligen (als Sint Jan, Sint Maarten, enz.) werden betrokken. Na onderzoek blijkt dat de Grieken zich daar ver vóór Christus al mee bezig hielden. In een oud stuk aardewerk las men ,, Als er een kring om de maan is komen er zware regens en overstromingen". Ten aanzien van de genoemde heiligen zegt dr. Dufour dat men niet zozeer deze heiligen aanzag als de oorzaak van bepaalde weertypes maar meer als periode waarin zich een bepaald weerbeeld voordeed. Ze worden ook ,,lotdagen" genoemd. Nu heb ik zelf ook uit Duitse en Belgische boeken over het weer uit Duitsland en België de indruk dat deze heiligendagen, die in verband met het weer worden genoemd bekender zijn in de rooms-katholieke delen van het buitenland en ons land, dan in het meer protestantse deel, al zijn ze ook daar niet onbekend. Mogelijk dat ouderen dan ik (62) daar iets meer van af weten, dan verneem ik dat graag.

Verdwijnen
Ik herinner mij nog dat ze bij ons thuis (bij Kampen, een protestants gebied) zeiden, ,,die koop (of huur) gaat in met Sint Pieter" (22 februari). De heiligen zijn aan het verdwijnen in de volksmond en de volksweerkunde. Een handje vol zijn fer nog over, zoals Sint Nicolaas, SintMargriet (19 juli) en Sint Maarten (11 november). Nu de kennis van de weerkunde zo ver is gevorderd worden er dan ook vrijwel geen heiligen meer,,bij gesleept".
In dit artikel even aandacht voor de beruchte ,,Usheiligen", een koude periode, vooral in de meimaand, met sterke (zware) nachtvorsten die in één nacht grote schade kunnen aanrichten aan bloesems, aardbeien, aardappelplanten, bieten en dergelijke.

11-15 mei
Nu is zo'n periode met enkele koude nachten beslist niet aan een vaste tijd gebonden. Een enkele keer geeft mei helemaal geen nachtvorst. Het kan ook al vroeg (eind april) of heel laat, in juni, 's nachts nog vriezen. In een periode van 36 jaar heeft De Bilt per vijf dagen het aantal nachten genoteerd met vorst in mei. Wat zien wij dan: van 1 tot 5 mei 27 nachten met vorst; 6-10 mei 36; 11-15 mei 38; 16-20 mei 30; 21-25 mei 12; 26-30 mei 14. Daaruit blijkt dat de grootste kans op schadelijke nachtvorst die is tussen 11 en 15 mei. Dat wisten onze voorouders uit ervaring blijkbaar ook en ze verbonden daaraan de periode van vier heiligen. Dat waren 11 mei Sint Mamertus; 12 mei Sint Pancratus; 13 mei Sint Servatius en 14 mei Sint Bonifacius. Die vier zijn in de volksmond, en zeker op het platteland, nog algemeen bekend als de ,,IJsheiligen''.

Min vijf
Deze koude vooijaarsnachten, met soms aan de grond twee tot vijf graden vorst, blijven menige land- en tuinbouwer vrees inboezemen. Zeker landinwaarts waar de kans op lage temperaturen groter is dan vlak aan de kust. Voor De Bilt staat als laagste mei-temperatuur genoteerd —3.7°C op4meil929.Aande grond kan het dan 5 a 6 graden hebben gevroren. Op 15 mei 1973 Dedemsvaart-2.1;16meil946 vliegveld Eelde-3.8°C, om enkele zeer koude meinachten te noemen. Het KNMI waarschuwt als regel voor deze koude nachten. Veel beschermende maatregelen zijn er echter niet te nemen. Zeker niet bij grote bedrijven al wordt soms een afweermiddel gezocht in rookpotten en nat sproeien om nachtvorstschade te voorkomen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen