Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Standaardwerk over het avondmaal

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Standaardwerk over het avondmaal

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Reeds werd in ons blad enkele weken geleden melding gemaakt van de verschijning van het boek „Bij Brood en Beker". ¹) Graag willen we aan dit boek wat breder aandacht geven enkele dagen voor het ƒ 5,50 duurder wordt opdat lezers het tegen de goedkope prijs, indien nog niet gebeurd, alsnog zouden kunnen bestellen

De verschijning
De verschijning van dit grote boek - 456 pagina's - is een gebeurtenis om meer dan één reden.
Allereerst voor de uitgever De Groot in Goudriaan - hartje Alblasserwaard -die met deze uitgave zich voor het eerst duidelijk presenteert aan kerkelijk Nederland. Weliswaar zijn er al kleinere geschriften bij deze uitgever verschenen, maar dit boek betekent dat de Goudriaanse uitgever in de rij wil gaan staan van de uitgevers van gereformeerd theologische werken in welke rij de Kamper Kok, de Franeker Wever, de Haagse Voorhoeve en de Amsterdamse Buijten en Schipperheijn ook staan.
Dan is het opmerkelijk dat dit boek een bundel is waaraan theologen uit de Chr. Geref. Kerken en de Geref. Bond met elkaar hebben samengewerkt. Dat is een verblijdende zaak, die niet voor het eerst geconstateerd wordt, maar die nu weer heel concreet openbaar komt. Men zou kunnen vragen: was er een niet nog bredere samenwerking mogelijk geweest? Waren er ook geen theologen uit de Geref. Kerken (vrijgemaakt) geweest, die mee hadden kunnen doen? En nog andere kerken zouden genoemd kunnen worden. Als we het goed begrepen hebben is het de bedoeling dat er nog meerdere bundels zullen volgen en dat daarvoor een bredere kring van theologen is gekozen.
In het „Woord vooraf" wordt gewaagd van eenheid in grondovertuiging en dat is een belangrijke zaak, juist als over een dergelijk onderwerp wordt geschreven. Het zou jammer zijn wanneer de eenheid schade zou lopen dooreen veelheid van schrijvers.
Niet minder is het een gebeurtenis dat deze samenwerking zich concentreert op een zo uiterst kerkelijke en praktische zaak als het avondmaal. De eeuwen door is er avondmaal gevierd en de eeuwen door is er verschil van mening geweest over het avondmaal en over de betekenis en over de praktijk. Daarom is het een verheugende zaak dat juist over het avondmaal, een zo controversieel onderwerp en tegelijk zo'n tere en belangrijke zaak, dit boek is verschenen.
We mogen er dankbaar voor zijn en hopen dat dit boek als zodanig zal worden gewaardeerd en bestudeerd.

De inhoud
Er is in een zo dik boek uiteraard heel wat te lezen. Onze Apeldoornse kerkhistoricus, prof. van 't Spijker, was voorzitter van de redactie; de hervormde theologen Balke en Exalto waren zijn collega's in de redactie met de red. secretaris de heer L. van Driel. Verdere medewerking werd verleend door de hervormde prof. dr. C. Graafland en uit de Chr. Geref. Kerken door de prof. van Genderen en Versteeg, dr. T. Brienen en drs. A.G. Knevel - de laatste is wel theologisch doctorandus, maar geen predikant, diaken van onze kerk te Bussum en medewerker aan de EO.
Het boek bestaat uit drie delen - een exegetisch, een historisch en een praktisch gedeelte. Deze compositie ligt voor de hand. Deze drie gezichtspunten springen er uit als over dit onderwerp wordt geschreven.
Alleen - er is wel wat verschil in de omvang van de verschillende gedeelten. Het exegetische gedeelte bevat één hoofdstuk van 55 pagina's. Het praktische gedeelte ook één hoofdstuk van 56 pagina's. De grote middenmoot wordt gevormd door het historische gedeelte bijna 300 bladzijden, tien bijdragen of hoofdstukken. Duidelijk is dat een zwaar accent valt op de geschiedenis; op de vraag hoe men in de loop der eeuwen over het avondmaal heeft gedacht; welke strijd gevoerd is op dit punt; welke theologen welke verhandelingen over het avondmaal hebben geschreven.
Onbegrijpelijk is deze opzet niet, al zou ik me kunnen voorstellen dat een grotere aandacht voor de praktijk van het avondmaal het boek leesbaarder en bruikbaarder zou gemaakt hebben.
Het eerste, exegetische gedeelte dus, is verzorgd door prof. dr. J.P. Versteeg. Een prachtige studie. Als Versteeg zich met het Nieuwe Testament bezighoudt en de tekst gaat ontleden is hij in zijn kracht; dan lees en hoor ik hem graag. Hij gaf ons een fijnzinnige, scherpzinnige en evenwichtige studie over het avondmaal in het Nieuwe Testament, waar niemand om heen kan die de bijbelse gegevens over het avondmaal wil onderzoeken.
In het historisch gedeelte komen eerst twee bijdragen van prof. van Genderen over het avondmaal in de oude kerk en in de kerk van het oosten en over het avondmaal in de middeleeuwen.
Drs. K. Exalto schrijft daarna over het avondmaal bij Luther en dr. W. Balke over Zwingli en Calvijn - twee bijdragen.
In deze vijf hoofdstukken krijgen we een goede kijk op de ontwikkeling van de Avondmaalsleer in de loop der eeuwen.
Van Genderen schrijft zeer rustig, duidelijk en belijnd.
Exalto en Balke geven blijk van hun kennis van de reformatoren en bieden een dwarsdoorsnede van de reformatorische avondmaalsleer. Dan komen we in de tijd na de Reformatie. Dr. T. Brienen informeert over het avondmaal in de gereformeerde Schotse kerken, speciaal in de prediking van de Erskines. Hij laat de Erskines evenals in het hoofdstuk over Petrus Immens, de schrijver van de godvruchtige avondmaalganger, zelf spreken door veel uit hun preken en boeken te citeren. Prof. dr. C. Graafland bespreekt de avondmaalsopvattingen van drie figuren uit de dagen van de Nadere Reformatie nl. G. Voetius, W. à Brakel en J. Verschuur. Drs. A.G. Knevel geeft een bijdrage over Willem Teelinck en de praktijk van het heilig avondmaal, waarin we een goede kijk krijgen op Teelinck's opvattingen in dezen.
Het laatste hoofdstuk uit het historisch gedeelte is verzorgd door prof. Graafland: het avondmaal in de 19e en 20e eeuw - zeer boeiend en instructief; ook leerzaam en richtinggevend. Volgende week kom ik daar D.V. in een bepaald verband op terug. In het praktische gedeelte bespreekt prof. dr. W. van 't Spijker het klassieke avondmaalsformulier en geeft daarvan een op de praktijk gerichte geestelijke leiding biedende uitleg.
Er wordt ons in dit boek heel veel geboden.
Wie een beetje van studeren houdt of zich interesseert voor geestelijke vragen kan zonder al te grote inspanning kennis nemen van dit niet al te moeilijk geschreven boek.

Opmerkingen
Uiteraard zijn er opmerkingen te maken.
Allereerst formeel: het ene opstel is wel voorzien van noten en het andere niet. Hier wordt geen duidelijke lijn getrokken. Ik kan me niet voorstellen dat prof. Versteeg geen noten zou hebben willen aanbrengen. Blijkbaar zijn hierover geen concrete afspraken gemaakt.
Op de achterflap lezen we dat in het praktisch gedeelte ook de vraag naar de kindercommunie ter sprake komt. Maar de behandeling van die vraag kan ik nergens vinden met de beste wil ter wereld, hoe ik ook zocht. Wat op pag. 365 staat over de kerkorde van de Palts kan toch moeilijk een bespreking van de kindercommunie worden genoemd temeer waar de hele teneur van deze bijdrage is: men moet het lichaam des Heren kunnen onderscheiden om avondmaal te vieren.
Met de wijze van behandeling kunnen we instemmen. We zijn nergens ketterijen of afwijkingen tegengekomen. Er is inderdaad eenheid in overtuiging. Maar de lezer moet zelf wel de conclusies trekken. Iedere scribent schrijft over eigen onderwerp goed en degelijk. Maar het blijft een eigen bijdrage zonder meer. Het boek is een bundel van 12 waardevolle opstellen over het avondmaal.
Als er nu eens een samenvattend hoofdstuk bij was gevoegd en de voornaamste resultaten van het veelkleurige onderzoek waren geformuleerd dan zou het boek aan betekenis hebben gewonnen. Zeker voor de brede laag van het kerkvolk die men blijkens de mededeling op de achterflap met dit boek wilde bereiken. Inhoudelijk heb ik één ding gemist - al weer van betekenis voor het kerkvolk, zeker van de Geref. Bond en de Chr. Geref. Kerken en niet minder van de Geref. Gemeenten nl. een duidelijke historische en psychologische beschrijving van de avondmaalshuiver èn het avondmaalsautomatisme als reactie daarop. In de dagen van de Reformatie en ook in die van de Nadere Reformatie - het blijkt uit de bijdragen over deze periode duidelijk - was het avondmaal een zaak voor heel de gemeente. Hoe is deze visie zo veranderd?
O zeker er wordt gewezen op de volkskerkgedachte, die in de 18e eeuw praktijk werd.
Maar is dat voldoende? Welke theologische gedachten hebben hier een rol gespeeld? Een duidelijke, evenwichtige, begrijpende, pastorale verhandeling over deze zaak zou dit boek gesierd hebben en in waarde doen toenemen en nog veel meer het doel hebben doen dienen dat men zich bij de opzet gesteld heeft.
Over een en ander volgende week nog iets, maar meer naar aanleiding van dan over dit boek zelf, dat - laten we dat niet vergeten - fraai geïllustreerd is en voorzien is van een persoonsnamen- en een tekstregister, waarbij wel opgemerkt dient te worden dat alleen die personen in het register voorkomen die in de tekst worden genoemd; personen, die in de noten worden geciteerd, ontbreken in het register.
Tenslotte - op pag. 332 worden verschillende geschriften genoemd over het Avondmaal. De schrijver zegt zelf dat het een lang niet volledige opsomming is. Inderdaad, want het boekje van prof. J.J. van der Schuit „Ten disch geleid" had dan ook genoemd moeten worden. En dat er ook een catechisatieboekje uitsluitend gewijd aan het Avondmaalsformulier bestaat kon de Utrechtse hoogleraar natuurlijk helemaal niet weten.

J.H.V.

¹ Bij Brood en Beker - Leer en gebruik van het heilig avondmaal in het Nieuwe Testament en in de geschiedenis van de westerse kerk onder redactie van prof. dr. W. van 't Spijker e.a. Uitgave De Groot Goudriaan (telefoon 01838- 20 33). Prijs tot en met 30 juni ƒ 69,50; per 1 juli ƒ 75,-

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 27 juni 1980

De Wekker | 8 Pagina's

Standaardwerk over het avondmaal

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 27 juni 1980

De Wekker | 8 Pagina's