Buiten onze grenzen

VERKIEZING IN DE VERENIGDE STATEN

De verkiezingen voor het Congres in de Verenigde Staten zijn weer achter de rug en vanaf januari 1987 zal president Reagan nog twee jaar moeten regeren in samenwerking met een door de democraten gedomineerd Congres.

Hoewel dit niet zonder betekenis is, wordt in veel beschouwingen de ontstane situatie toch te sterk bekeken door de Nederlandse politieke bril.

President Reagan zou een nederlaag hebben geleden en nu te maken krijgen met een oppositie die veel van zijn plannen zal gaan torpederen. Wel heeft de president zelf bijgedragen aan dit beeld door in een intensieve campagne de kiezers op te roepen om hem niet op te zadelen met een „vijandige Senaat" die zijn beleid zou dwarsbomen.

De werkelijkheid is echter dat verkiezingen voor het Congres in de Verenigde Staten sterk in het teken staan van allerlei plaatselijke belangen. Dit reusachtige land is namelijk een bondsstaat, waarbij ook de politieke belangen en interesses verlopen langs de lijnen van de verschillende staten. Zo speelde bijvoorbeeld in Arkansas het drugsbeleid een grote rol, ging in Californië veel aandacht naar het tegelijk gehouden referendum over de aanpak van het aids-probleem en stond in andere staten weer de landbouwpolitiek centraal. De kiezers verwachten van de door hen gekozen kandidaten in de eerste plaats dat ze de lokale belangen met verve zullen verdedigen in Washington. Het levert dus een verkeerd beeld op als we deze verkiezingen zonder meer vergelijken met de verkiezingen voor het presidentschap in de Verenigde Staten of met de Nederlandse parlementsverkiezingen. En voor een goed begrip van de door de verkiezingen ontstane politieke situatie in de Verenigde Staten is het nodig kennis te nemen van enkele aspecten van de Amerikaanse staatsinrichting.

STAATSINRICHTING

Het Congres, het Amerikaanse Parlement, bestaat uit twee Kamers: het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. In de Senaat hebben uit elke staat twee leden zitting en dat brengt het totaal aantal senatoren dus op honderd. Hiermee wordt de gelijkwaardigheid van alle staten benadrukt. De zittingsduur van de Senaat is zes jaar, maar om de twee jaar treedt een derde van de senatoren af. De Senaat heeft, evenals het Huis van Afgevaardigden, het initiatiefrecht: dus het recht om wetten in te dienen. De Senaat heeft vooral grote invloed op de buitenlandse politiek. Zo moeten alle verdragen met buitenlandse staten door de Senaat worden goedgekeurd. Bovendien moeten alle belangrijke door de president gedane benoemingen nog door de Senaat worden bekrachtigd. In het Huis van Afgevaardigden is elke staat vertegenwoordigd in verhouding tot het aantal inwoners van de betreffende staat. Zo vaardigt Alaska bijvoorbeeld drie mensen af, maar heeft een volkrijke staat als Califomië zevenenveertig afgevaardigden in het Huis. In totaal telt het Huis van Afgevaardigden 435 leden. Haar belangrijkste taak ligt op het terrein van de binnenlandse politiek. Via het budgetrecht kan het Huis de uiteindelijke begroting vaststellen! Verder heeft het Huis ook de bevoegdheid om belastingwetten voor te stellen. Verkiezingen voor het Huis van Afgevaardigden vinden om de twee jaar plaats en alle afgevaardigden treden dan tegelijk af.

Bij de deze maand gehouden verkiezingen in de Verenigde Staten ging het dus om , , vernieuwing" van het voltallige Huis van Afgevaardigden en om eenderde van het aantal Senaatszetels. Bovendien waren er in een aantal staten gelijktijdig verkiezingen voor het gouverneurschap. De belangstelling richtte zich vooral op de uitslag van de Senaatsverkiezing. Daar hadden de Republikeinen immers sinds 1980 een kleine meerderheid van 53 tegen 47 zetels, terwijl in het Huis van Afgevaardigden de Democraten al sinds jaar en dag een stevige meerderheid hebben. Door deze verkiezingen beheersen de Democraten in de komende twee jaar ook de Senaat met een meerderheid van 55 tegen 45 zetels! De vraag komt nu op wat dit politieke feit zal gaan betekenen voor de regering Reagan.

MEERDERHEIDSPARTIJ

Belangrijk is dat in de Verenigde Staten de partij die de meerderheid heeft in de Senaat een sterke greep heeft op de dagelijkse politieke bezigheden. De zogenaamde meerderheidspartij krijgt de beschikking over een grote staf en kan daardoor makkelijker eigen initiatieven ontplooien. Bovendien bepaalt de meerderheidsleider, dat wordt nu de Democratische fractieleider Robert Byrd, wat wel en niet op de agenda wordt geplaatst. Ook kan hij door koppeling van bepaalde voorstellen invloed proberen uit te oefenen. Zo koppelde in augustus de Republikeinse meerderheidsleider Robert Dole de sancties tegen Zuid-Afrika aan hulp voor de contra's in Nicaragua en dwong daarmee de Democraten om voor die hulp te stemmen!

Verder is het in de Verenigde Staten regel dat de partij die de meerderheid heeft de voorzitters levert van alle vaste commissies. Deze commissievoorzitters gelden als politiek belangrijke figuren die grote invloed hebben op de gang van zaken in de commissies. In deze commissies, zoals die van Financiën, Justitie, Begrotingszaken en Buitenlandse zaken, vindt vaak de eerste en zo belangrijke besluitvorming plaats. Eén van de bekendste nieuwe commissievoorzitters zal ongetwijfeld Edward Kennedy zijn. Waarschijnlijk wordt hij voorzitter van de commissie van Justitie. Daarmee krijgt hij dan invloed op het benoemingsbeleid van de president! Een doorgaande benoeming van conservatieve rechters door de president lijkt daarmee van de baan.

De Democraten hebben zich hiertegen steeds fel verzet, net als tegen de benoeming van de conservatieve Rehnquist tot voorzitter van het Hooggerechtshof. Voortaan zullen de hoorzittingen van toekomstige kandidaten dus geleid worden door de liberale Kennedy, die dan daarna een advies opstelt voor de Senaat.

Verder is de verwachting dat president Reagan bij de uitvoering van zijn programma meer tegenstand zal krijgen op het punt van de buitenlandse handel — protectionisme! — en op het punt van zijn SDI-programma. Het zal duidelijk zijn dat de president het in de laatste twee jaren van zijn ambtstermijn niet makkelijk zal krijgen. Anderzijds is de politieke verschuiving in de Senaat toch weer minder ingrijpend dan zo op het eerste gezicht wel lijkt.

WISSELENDE COALITIES

Dat brengt ons bij de belangrijkste politieke partijen en hun onderlinge verschillen. Hoewel er meer partijen actief zijn in de Verenigde Staten zorgt het districtenstelsel ervoor dat alleen deze twee grootste partijen tot de landelijke politiek doordringen. Het eerste wat opvalt is dat er eigenlijk geen principiële verschillen zijn tussen deze partijen zoals we die in ons land kennen! Ze kennen ook geen vaste programma's die een vergelijking makkelijk zouden maken. Bovendien kennen beide partijen een rechter-en een linkervleugel. Zo zijn de Democraten in het zuiden van ouds vrij conservatief.

Sociaal gezien stemmen de hogere klassen op de Republikeinen en stemmen sinds het optreden van Roosevelt in de jaren dertig de arbeiders en de negers overwegend Democratisch. Ook de grote vakbonden steunen meestal officieel de kandidaten van de Democratische Partij. In het zakenleven zijn de Republikeinen weer favoriet. Godsdienstig gezien stemmen de oude groepen protestanten Republikeins, terwijl de katholieken overwegend Democratisch stemmen.

Eigenlijk zijn deze twee partijen in de Verenigde Staten weinig meer dan een vrij los verbond van partijen uit de verschillende staten en gemeenten, die voor Congres-of presidentsverkiezing de krachten bundelen. Ook in het Congres blijft zo'n partij een betrekkelijk los samenraapsel van volksvertegenwoordigers. Ieder met zijn eigen mandaat en eigen machtsbasis, niet gehinderd door fractiedwang en vaak meer gericht op de lokale belangen dan op een nationaal programma. Zo vormt ook de Democratische Partij geen eenheid. Al onder president Roo­ sevelt verdroegen de blanke Democraten uit het zuiden zich slecht met het kiezersblok van de negerbevolking. Een andere tegenstelling waar de Democratische Partij mee kampt is die tussen de emancipatiegroeperingen en anderzijds haar joodse kiezers en het katholieke blok. Hier blijkt nogmaals duidelijk dat de Democratische Partij, evenals de Republikeinen, verschillende vleugels heeft.

In de bemanning van de al eerder genoemde commissies zal dit ook blijken. In de uiterst belangrijke commissie die over de toewijzing van alle begrotingsgelden gaat, neemt een van de meest behoudende Democraten, John Stennis uit Mississippi, de voorzittershamer over van de uitgesproken liberale Republikein Mark Hatfield uit Oregon! Dit politiek gegeven geeft de president de mogelijkheid om toch voor zijn voorstellen steeds wisselende meerderheden in het Congres te vinden. Per onderwerp zal dus naar een meerderheid moeten worden gezocht, waarbij de president ook zal moeten lobbyen in de gelederen van de Democraten.

Ook vroegere Republikeinse presidenten als Eisenhower en Nixon slaagden erin om dit, , politieke spel" van wisselende coalities tussen vleugels van de beide partijen tot een goed einde te brengen. Bovendien kan de president bij hem onwelgevallige zaken nog altijd zijn veto uitspreken. Een tweederde meerderheid om dit presidentiële veto weg te stemmen zal in het Congres immers moeilijk zijn te vinden. Bovendien zullen de Democraten er voor terug schrikken om de nog altijd zeer populaire president al te stevig aan te pakken, want dat zou hen wel eens stemmenverlies kunnen opleveren bij de volgende verkiezing!

Het geheel overziend kunnen we dus concluderen dat ingrijpende veranderingen niet zijn te verwachten ondanks de politieke verschuiving in de Senaat. Zeker voor wat betreft de buitenlandse politiek zijn de komende twee jaar geen wijzigingen in de koers te verwachten. Wel zal president Reagan al zijn politieke handigheid, en die is in het verleden groot gebleken, nodig hebben om zijn programma ongewijzigd te kunnen afronden.

Leusden

H. Lenselink

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen