John Bunyan (2)

Een minder bekend boek van een bekend schrijver

Toen de „Christenreis" veel opgang maakte, werd door de lezers de behoefte gevoeld, meer te vernemen omtrent het leven van de vrouw van Christen, over wie in het boek was gezegd, dat ze haar man niet wilde volgen in zijn godsvrucht.

Die behoefte bleek ook daaruit, dat kort na de „Christenreis" een anonym werk verscheen, waarin van Christen's vrouw werd verhaald. Maar het was niet door Bunyan geschreven en voldeed ook overigens niet.

Daarop schreef Bunyan als vervolg op zijn hoofdwerk...: „De Pelgrimsreis van deze wereld naar de toekomende, voorgesteld in de vorm van een droom door John Bunyan, Tweede Deel, waarin vertoond wordt in het vertrek van Christen's vrouw en kinderen, hun gevaarlijke reis en behouden aankomst in het begeerde land."

„Ik zal gelijkenissen voorstellen." Hosea 12 : 11.

In de vertaling van A. G. Barkey-Wolff begint het boek als volgt:

„Niet lang geleden heb ik u de wederwaardigheden van Christen verhaald, den pelgrim die op reis ging om de Hemelstad te bereiken. Ik deed het met veel vreugde voor mijn eigen hart en, naar ik hoop, tot heil van mijn lezers. Bij die gelegenheid heb ik u ook verteld, wat ik in een droom met Christen's vrouw en kinderen zag gebeuren: hoe zij niet bereid waren hem te volgen op zijn pelgrimsreis zoodat hij genoodzaakt werd den tocht alleen te aanvaarden, hoe hij het niet langer kon uithouden in de stad des Verderfs, die met ondergang bedreigd werd, en hoe hij eindelijk alles achterliet en op reis ging.

Nu was ik door allerlei drukke werkzaamheden verhinderd, de Stad des Verderfs nog eens te bezoeken om mij op de hoogte te stellen van het lot van Christen's vrouw en kinderen. Maar onlangs had ik er zaken te doen en leidde mijn weg mij ongezocht daarheen. Ik sloeg mijn tent op in een bosch, ongeveer een mijl afstand van de stad. En toen ik mij had neergelegd om te slapen, droomde ik opnieuw een droom." In deze droom vernemen wij, zoals reeds gezegd, dat, na het vertrek van haar man, het geweten van Christinne was gaan spreken en zij het voorbeeld van haar man was gaan volgen, en haar kinderen met haar.

Binnen het kader van deze artikelen, kunnen wij niet de gang van Christinne van stap tot stap volgen. Het zou ook het lezen van de „Christinnereis" overbodig kunnen maken, terwijl ik juist tot het lezen ervan wil stimuleren. Wij moeten volstaan met hier en daar een greep in het boek te doen en op enkele punten de „Christenreis" met de „Christinnereis" te vergelijken.

Beide boeken staan vol met kernachtige namen. Namen, waarvan op zichzelf reeds een prediking uitgaat.

In de „Christenreis" komen we tegen: Halstarrig, Wereldwijs, Wettisch, Schijnheilig, Wantrouwen, Godsvrucht, Dwaas, Mondchristen, Bijgeloof, Bij-oogmerk,

Lichthater, om enkele van de ongeveer 86 vermelde namen te noemen.

En uit de , , Christinnereis": Eerlijk, Kleingeloof, Vreesachtig, Eigenzinnig, Kleinmoedig, Lichtvertraagd, Vromenvriend, Boetvaardig, Stoutmoedig, Sluimer geest, Zonderhart, enz.

Omdat uitgangspunt en doel in beide reizen dezelfde zijn, ontmoeten wij in beide boeken soms dezelfde personen. Ook worden dezelfde plaatsen aangedaan. We denken aan: reus Wanhoop en zijn vrouw Wantrouwen, het kasteel Twijfel, de poel Moedeloosheid, de Betoverde Grond, paleis Lieflijkheid, de stad IJdelheid met IJdelheidskermis, Vallei Verootmoediging, enz.

Zowel Christen als Christinne en de haren moeten door de Enge Poort; komen in het huis van Uitlegger; ontmoeten de herders; krijgen te maken met dreigende leeuwen en andere tegenstanders; staan aan allerlei gevaren bloot.

Beide boeken vergeleken

In het algemeen is de allegorie in de „Christinnereis" minder spontaan dan in de „Christenreis". Zelfs is de mening verkondigd, dat sommige allegoriën gezocht zijn en al te opzettelijk.

Deze mindere spontaniteit is te verklaren. In de , , Christenreis" beschrijft Bunyan, wat hij zelf heeft doorgemaakt. Hij is er persoonlijk bij betrokken! Anders gezegd: de „Christenreis" is „bevindelijk".

Er is tussen de „Christenreis" en de autobiografie van Bunyan een nauw verband. Wat in zijn bekeringsgeschiedenis wordt meegedeeld, wordt in de „Christenreis" herhaald in de vorm van allegoriën, met pakkende beelden en in schone taal.

Wij willen dit met een voorbeeld aangeven. In het huis van Uitlegger wordt aan Christen getoond een ijzeren kooi met daarin een man. Christen komt met de man in gesprek en verneemt, dat hij vroeger doorging voor een ijverig gelovige. Hij gaf echter toe aan zijn begeerten. Daarmee bedroefde hij de Geest van God. Als straf werd hij opgesloten in een ijzeren kooi. Nooit zal hij meer vrijkomen. Door zijn zonde heeft hij Christus gesmaad, Hem als opnieuw gekruisigd. En nu kan hij niet meer tot berouw komen. Voor tijd en eeuwigheid is hij verloren. De man is wanhopig. Deernis met de man en heilige schrik vervullen Christen.

Als Bunyan dit voorval beschrijft, dan denkt hij aan eigen ervaring. Zag hij zelf zich niet eenmaal voor dezelfde mogelijkheid geplaatst? Heeft hij niet na veel strijd, tenslotte toch zijn Heere verraden door te zeggen: „Laat Hij dan maar gaan als Hij wil? "

Bunyan dacht daarmee de zonde van Ezau te hebben begaan, die geen plaats des berouws vond, hoewel hij die met tranen zocht. Het betekende voor hem een jarenlange worsteling, voor hij zeker wist, dat er ook voor deze zonde vergeving was.

Als Bunyan zo vanuit eigen zielsbeleving schrijft, dan is zijn taal van een diepe bewogenheid, die de aandachtige lezer meebewogen doet zijn.

Deze aansprekende bewogenheid mist men in de „Christinnereis". Daarin is meer beschouwing. Omdat de persoonlijke betrokkenheid minder is, is het meer afstandelijk beschreven. Het grijpt minder aan. Iemand bracht het zó onder woorden: „In het ene deel van de „Pelgrimsreis" verkeer je op een slagveld waar het bittere ernst is; in het andere deel worden na de slag, alle bekende punten nog eens op het gemak bekeken."

Verschillende wegen

Ook de weg van Christen is anders dan die van Christinne. Bij de eerste spreekt het oordeel sterker. Er zijn meer gevaarlijke afdwalingen, die leiden tot moeilijke ervaringen. De weg van Christinne is lieflijker en gemakkelijker. Het gaat er meer geleidelijk aan toe. „Kennelijk past de Heilige Geest Zich aan wat voor de gelovige mogelijk en wenselijk is. Ook het feit, dat men man dan wel vrouw, oud of jong, sterk of zwak is, spreekt er in mee." (C. Graafland).

In de „Christinnereis" hebben velen een zwak en bestreden geloof. We komen er in tegen: Kleingeloof, Vreesachtig, Lichtvertraagd. Er is bestrijding, ze zijn twijfelmoedig. Er zijn minder diepten en hoogten. Diepten van ellende en hoogten van verlossing.

Het is bekend dat de weg van Bunyan moeilijk is geweest. Hij was een zeer aangevochten mens. Zwaar was vaak zijn zielestrijd. Steeds hield hem de vraag bezig: „Bén ik wel een gelovige? " „Is mijn geloof wel echt? " Het heeft heel lang geduurd, voor hij oprecht zijn zonden beleed, Nog langer, eer de vergeving van zijn zonden, om Christus wil, voor hem zekerheid was. En dan nog de strijd daarna. Vooral de grote zonde waarin hij nog valt, waarop we reeds zinspeelden.

Zijn bekering mag zeker niet norm zijn voor de geloofsbeleving van anderen. Zoals niemand's bekering dat mag zijn. De Heere gaat met zijn gelovigen niet dezelfde weg. Paulus werd bekeerd en Timotheüs werd bekeerd. Maar wat een verschil tussen die beiden. Paulus werd krachtdadig geroepen op de weg naar Damascus. Bij Timotheüs gaat alles veel geleidelijker. Bij hem grijpt Paulus terug op het geloof van grootmoeder en moeder, waarvan Paulus verzekerd is, dat het ook in Timotheüs is. Er wordt een lijn getrokken naar de geslachten.

We houden zo van het spectaculaire. Van vreemde, wondere wegen, waarbij de mond van verbazing open valt. Maar het gaat niet allereerst om „zwaarheid". Het gaat om waarheid in het binnenste. Om het werk van God in de harten, door middel van het Woord en de Heilige Geest. Aan de andere kant hebben we ons te hoeden voor automatisme. Voor vanzelfsprekendheid. Genade is nooit vanzelfsprekend, maar een wonder van Gods ontferming. „Maar niet iedereen wordt in de kracht van zijn leven gearresteerd. Anderen zijn van kindsbeen onderwezen in de Schriften en vrezen de Heere."

De oude theologen wisten van een onderscheid tussen een wettische en een evangelische bekering. Zo schrijft W. è Brakel over de laatste:

„De Heere brengt ze over in veel bedaardheid door het gezicht van de waarheden. In bedaardheid zien ze hun zonden en ellendige staat buiten Christus en de zaligheden der bondgenoten, alsmede de waarheid van de aanbieding van Christus door het evangelie aan hen.

In dit beschouwen der waarheden, worden ze allengskens buiten hun weten veranderd en worden der waarheid gehoorzaam. En door kennis der waarheid worden ze geloovig en hun hart wordt gereinigd. Zij hebben niet veel smartelijke droefheid, ook geen verrukkende blijdschap, maar een genoegen in, en een zoete toestemming van de waarheden, zowel ten opzichte van hun ellende als zaligheden, zowel ten opzichte van hun ellende als zaligheid in Christus, en hun aannemen van en verlaten op Christus. Dit zijn doorgaans de bestendige en vaste christenen."

Laat toch niemand door vergelijking met krachtdadig bekeerden, eigen geestelijke welstand willen bepalen. Men bezorgt zich een bekommering die onnodig is. Veracht toch de dag der kleine dingen niet! (wordt vervolgd)

B.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen