BEVRIJDINGSPASTORAAT

HOE WERKT HET?

Er zijn allerlei vormen van bevrijdingspastoraat mogelijk. Aan de verschillen ga ik hier voorbij. Ik richt me op de dingen die als kern steeds terugkeren. Bevrijdingspastoraat wordt verricht door mensen die er speciaal voor zijn opgeleid. Er vindt altijd een ‘intake’-gesprek plaats. Daarin staat de ‘anamnese’ centraal: de voorgeschiedenis. Daarna wordt de ‘diagnose’ gesteld: aan welke demonische bindingen lijdt iemand? De volgende stap is de ‘behandeling’ door met de autoriteit van Jezus Christus de demonen te bevelen weg te gaan. De woorden anamnese, diagnose en behandeling roepen het beeld op van een zorgvuldige procedure, vergelijkbaar met wat in de medische wereld gebruikelijk is.

BEVRIJDING WAARVAN?

Het zal duidelijk zijn dat duivelse bezetenheid een belangrijk aandachtspunt is voor bevrijdingspastoraat. Naast bezetenheid worden ook demonische invloeden in het algemeen opgenoemd om daarvan bevrijd te worden. Spannend wordt het bij de vraag waar men zulke demonische bezetenheid of invloeden aan kan herkennen. In zijn boek Mensen worden bevrijd noemt W.C. van Dam (een pionier in het bevrijdingspastoraat) onder andere schizofrenie, homoseksualiteit, transseksualiteit, depressiviteit, somberheid en kanker als vormen van bezetenheid. De reeds overleden (2003) Amerikaanse voorganger Derek Prince wordt door velen nog steeds beschouwd als deskundige op het gebied van bevrijdingspastoraat. Hij noemt vergelijkbare dingen als Van Dam en voegt er nog aan toe: haat, angst, ontrouw, trauma’s, zelfbevrediging, rockmuziek en acupunctuur. Opvallend is dat bevrijdingspastoraat ook in verband wordt gebracht met het willen verbreken van ‘occulte belastingen’, d.w.z. een demonische invloed op het nageslacht omdat iemand van de vorige generatie zich met occulte zaken heeft ingelaten.

HOE GAAN WE ERMEE OM?

Misschien is de werkelijkheid van de duivel en zijn invloed op mensen in het verleden wel eens wat snel toegestemd, zonder dat daar grondige en blijvende bezinning in de kerken tegenover stond. Dat maakt het een wat ongemakkelijk onderwerp om te bespreken. Toch is het belangrijk op huisbezoek en in het pastoraat goed beslagen ten ijs te komen - ook over dit onderwerp dat weer in de actualiteit staat. Voor een grondige beoordeling van bevrijdingspastoraat is een brede behandeling nodig met literatuuronderzoek. Het spreken van de Schrift over demonen en over de overwinnende genade van Christus zou daarbij in beeld moeten komen. Uit de kerkgeschiedenis is te leren dat exorcisme (duiveluitdrijving) een lange historie achter zich heeft en dat de Reformatie de prediking van het Woord beschouwde als het beste wapen in de strijd tegen de duivel. Daarnaast zou ook het nodige te zeggen zijn over psychische ziektebeelden, die in de tijd van de Bijbel zo nog niet bekend waren. Zo’n grondige benadering valt ver buiten het bestek van dit artikel. Daarom kies ik voor een meer praktische insteek.

EEN PRAKTISCHE BENADERING

Al meer dan twintig jaar ben ik als predikant bezig met pastoraat. De keren dat gemeenteleden zelf hun pastorale problemen in verband brachten met demonisehe invloeden, zijn uiterst zeldzaam. Inmiddels ben ik met aardig wat psychische ziektebeelden in aanraking gekomen. Soms deden zich daarbij uitingen voor, waarvan ik lees dat ze door bevrijdingspastoraat in verband worden gebracht met demonen: bijv. spreken met verdraaide stem, verwardheid, heftige angsten, zichzelf en anderen kwaad aandoen. Er waren ook pastorale situaties waarbij ik ervan overtuigd raakte dat de duivel er zijn winst mee deed terwijl alle betrokkenen heel rationeel bleven praten. Zou de benadering van het bevrijdingspastoraat mij in de geschetste situaties kunnen helpen? Of brengt deze benadering ook pastorale risico’s met zich mee?

VOORDEEL/NADEEL

Een onmiskenbaar voordeel van de aanpak van bevrijdingspastoraat is dat er geen medicijnen aan te pas komen met (mogelijk) ernstige bijwerkingen. Het grote nadeel komt aan het licht als ik me voorstel hoe ik bij iemand demonische invloeden zou moeten vaststellen. Hoe gaat dat precies in zijn werk? Nu heb ik geen cursus bevrijdingspastoraat gedaan, maar ik heb wel bestaand cursusmateriaal ingezien Daarin was inhoudelijk niets nieuws te vinden in vergelijking met wat in bestaan de literatuur is te vinden. Op zich hoeft het niet erg te zijn dat diagnosticeren geen exacte wetenschap is, zodat er in specifieke situaties verschil van mening kan zijn - als er maar betrouwbare indicatoren zijn die het verschil duidelijk maken tus sen psychische ziekte en demonische invloeden. Zulke betrouwbare indicatoren heb ik niet kunnen vinden. Sterker nog: prof.dr. Gerrit Glas (hoogleraar psychia trie en in de GKv prominent tegenstander van bevrijdingspastoraat) meent dat de verschijnselen die in het bevrijdingspastoraat als duivels worden beschouwd, gewoon verklaard kunnen worden als uitingen van bestaande psychiatrische aan doeningen. De conclusie ligt voor de hand: wie onvoldoende thuis is in psychiatrische ziektebeelden, loopt het gevaar snel een verkeerde diagnose te stellen.

DUIDELIJK OF NIET?

In de symposiumbundel over bevrijdingspastoraat (onder redactie van P.W. van de Kamp, zie literatuurlijst) is nog wel meer te vinden over de manier waarop men komt tot het stellen van de ‘diagnose’ demonische invloeden en de ‘behandeling’ daarvan. Voorstanders van bevrijdingspastoraat beroepen zich op duidelijkheid die van de waargenomen feiten uitgaat. Tegenstanders verwerpen deze manier van denken als onzorgvuldig en ondeskundig omdat andere, medische/psychiatrische oorzaken niet worden herkend. Een tussenpositie wordt ingenomen door hen die menen dat de ene persoon beter reageert op een medische aanpak en dat de ander gevoeliger is voor de methode van het bevrijdingspastoraat. Zo’n tussenpositie helpt niet echt verder omdat het geen waardeoordeel geeft.

ZWAKKE PUNTEN EN SCHADE

Naast het probleem van de juiste diagnose, zijn er nog andere zwakke punten in het bevrijdingspastoraat. Bezetenheid komt in de Bijbel voor evenals uitdrijven van demonen. Maar is er ook voldoende Bijbelse grond om depressiviteit, haat, angst, ontrouw en kanker zo massief neer te zetten als demonische invloed? Of worden teksten uit de Bijbel zo opgerekt dat elke ziekte, pijn, angst en stoornis toegeschreven wordt aan een duivel die in iemand woont? Is het gevaar niet groot dat alle zieken in hun meest kwetsbare momenten gedemoniseerd worden? Nu is er in de Bijbel wel een koppeling tussen de gebrokenheid van het leven en het werk van de duivel, maar daarmee is niet ineens alle gebrokenheid teken van duivelse bezetenheid. Ook heb ik grote moeite met de Bijbelse onderbouwing van een generatievloek of een occulte belasting die overgedragen wordt. Ik weet wel dat vaak verwezen wordt naar het tweede gebod (Ex. 20:5, ‘tot in het derde en vierde geslacht’), maar dat slaat op beeldendienst en niet op het overdragen van een demonische invloed.

Wat is de schade van een eventueel verkeerde diagnose? Wanneer iemand ten onrechte te horen krijgt dat hij of zij door de duivel bezeten is, of lijdt aan ziekten die veroorzaakt worden door demonische invloeden, dan kan dat verhinderen dat een juiste behandeling wordt gezocht. Met alle nare gevolgen van dien. Brengt een reguliere medische behandeling verlichting, dan is te begrijpen dat men zich evengoed voor het leven gebrandmerkt voelt door de foute diagnose van demonische invloeden. Het zal je maar gezegd zijn! Verder is de pastorale integriteit van de personen die de verkeerde diagnose hebben gesteld, ernstig aangetast. Daar staat tegenover dat waar werkelijk duistere machten aan het werk zijn, een pure medische aanpak niet werkt.

CONCLUSIE EN HANDVATTEN

Aan het eind van dit artikel concludeer ik dat ik met het huidige bevrijdingspastoraat niet uit de voeten kan. Het risico van een foute diagnose is te groot. Pastoraat staat of valt met vertrouwen. Dat vertrouwen is weg wanneer pastorale begeleiding in zee gaat met discutabele manieren van vaststellen en behandelen van problemen. Ook al kan ik niet mee in de aanpak van bevrijdingspastoraat, toch geloof ik van harte in de realiteit van de duivel en in de overwinning van Christus. Het valt niet uit te sluiten dat in een postchristelijke samenleving mensen meer en vaker te maken krijgen met demonische invloeden - of zich daaraan zelfs bewust overgeven. In de lijn van de Reformatie zie ik vooral Woord en gebed als voornaamste middelen van verweer tegen de duivel (vgl. Ef.6:11, 17-18). Zijn er dan bijzondere pastorale situaties waarin mensen in hun gedachten- of belevingswereld gevangen blijven zitten in duivelse banden, dan zijn er een paar vuistregels waar ik op let:

1. Allereerst moet de gang door het reguliere medische circuit psychiatrische oorzaken uitsluiten.

2. Verder hoort een pastoraal bezoek waarin gebeden wordt om bevrijding van demonische invloeden, niet de zaak te zijn van een kerkenraadslid alleen maar van allen.

3. Het laatste aandachtspunt is het gebed: laat het kort en krachtig zijn, zonder omhaal van woorden en vol van de Naam en de genade van Christus, die Overwinnaar is.

Literatuur:

P.W. van de Kamp (red.), Bevrijdingspastoraat, Barneveld 2008

C.G. Geluk, Echt en onecht. De geesten onderscheiden, Kampen 2008

H. Veldhuizen, Duiveluitdrijving, artikelenserie in ‘De Waarheidsvriend’ okt/nov 2007

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen