Wie beslist wat? en hoe?

FORUM

ir. A. van Maldegem, raadgevend ingenieur

Een struktureel probleem in de politiek is de wijze van besluitvorming. Op allerlei niveaus manifesteert zich dat momenteel weer hevig. Enkele voorbeelden: het internationale geschutter in Bosnië, de Europese Monetaire Unie, het Schiphol-debat, de regioreferenda, en - binnen de SGP - de vrouwenkwesties. Telkens betreft het zaken met uiteenlopende meningen en belangen.

Kenmerkend is dat het nemen van beslissingen allesbehalve snel en soepel verloopt, terwijl van een bevredigend resultaat en algemene acceptatie ook geen sprake is. Redenen genoeg dus om aanpassing van de besluitvormingsprocedures eens serieus te overwegen.

Democratisch

De meest gehanteerde dan wel gepropa­

geerde methode om politieke beslissingen te nemen in onze Westerse cultuur is de democratische. Doorslaggevend daarbij is een meerderheid van stemmen. De groep stemgerechtigden omvat in principe alle betrokkenen, die na een al dan niet grondige discussie een keuze maken uit de voorgedragen alternatieven. De voordelen van deze procedure zijn duidelijk: er is invloed en inbreng van velen en de beslissing heeft altijd een breed draagvlak. De nadelen zijn evenzo duidelijk: de mate van deskundigheid en kennis van zaken en betrokkenheid is meestal niet bij iedereen gelijk, en vaak bij een meerderheid dermate laag dat niet van een weloverwogen besluitvorming kan worden gesproken. Bovendien is het praktisch onuitvoerbaar om voor elke kwestie iedereen te laten meebeslissen. Vandaar dat meestal gekozen wordt voor een beperkt aantal politieke vertegenwoordigers die een discussie zowel qua omvang als qua niveau beter kunnen laten verlopen. Maar ook dat levert nadelen op. Het is moeilijk om de uiteenlopende belangen van een groep kiezers te vertegenwoordigen. Anderzijds lijkt het ondoenlijk om afgevaardigden per onderwerp te kiezen: dan kan men net zo goed direkt over een kwestie stemmen. Bij getrapte verkiezingen treedt derhalve altijd verlies aan representativiteit op. Verder ontstaat er het verschijnsel van beroepspolitici die omwille van hun eigen positie niet zozeer een bepaald standpunt alswel een meerderheidsopvatting wensen te vertegenwoordigen. Dit brengt de gevaren met zich mee van demagogie en negatie van minderheden, waardoor de gelijkwaardigheid van burgers wordt bedreigd. Ook zal van politici als zij worden gekozen op basis van aanhang de deskundigheid niet vaststaan, zodat ook de kwaliteit van de besluitvorming allerminst gegarandeerd is.

Technocratisch

Om voornoemde nadelen van een strikt democratisch systeem te ondervangen worden vaak aanpassingen ingevoerd. Zo wordt het kiesrecht beperkt tot de groep waarvan men een zekere mate van zelfstandigheid en weloverwogenheid mag veronderstellen, worden minderheden grondwettelijk beschermd, en wordt de voorbereiding en detaillering en invoering van politieke besluiten toevertrouwd aan deskundigen. Naarmate kwesties ingewikkelder en specialistischer worden neemt de invloed van dergelijke "technocraten" toe. In de dagelijkse praktijk worden beslissingen voornamelijk bepaald door hoge ambtenaren en goed geïnformeerde adviseurs. De bestaande regelge-ving en jurisprudentie daarbij zorgen voor extra keuzebeperkingen, speciaal op lagere politieke niveaus. Hoewel de doordachtheid van besluitvorming daardoor kan toenemen, bestaat anderzijds het risico dat de resultaten niet voldoen aan de verwachtingen van de kiezers. Zo levert het deskundig gemanoeuvreer van diplomaten en militairen in Bosnië niet veel publieke waardering op. De politici lijken daarbij te lijden onder de druk van de moderne media, die door op selektieve wijze detailinformatie enorm te verspreiden een evenwichtig en konsistent beleid niet bevorderen. Mede door de verstrekking van meer informatie aan de beter opgeleide burger is de status van politici sterk verminderd. Het verschil in kennis en inzicht tussen bestuurders en bestuurden is niet meer per definitie groot, en zeker op bijvoorbeeld complexe beleidsterreinen als het Europese monetaire beleid ontbreekt het vele politici aan elementaire kennis van internationale financiën. De neiging is dan groot om zich te richten op schijnbaar belangrijke bijkomstigheden, zoals naam en opdruk van munten, in plaats van op wezenlijke zaken als kontrole op geldgenerering in elektronische mondiale circuits. Of is het een blijk van realisme: de hoofdzaken worden toch door de maatschappelijke belangengroepen bepaald, de politiek sanctioneert achteraf symbolisch het resultaat ?

Theocratisch

Dat machtsconstellaties de overheid in een bepaalde richting duwen is ook in de Nederlandse situatie waarneembaar, bijvoorbeeld bij het debat over de uitbreiding van Schiphol. Veel voor de doorsnee burger en politicus onkontroleerbare economische en technische gegevens worden aangedragen om keuzes te beïnvloeden. Bij gebrek aan overzicht resulteert dat er uiteindelijk in dat "echte" beslissingen steeds meer naar de toekomst worden verschoven. Of men grijpt naar de versimpeling van het referendum: gewoon "ja" of "nee" zeggen. De laatste ervaringen met de regioreferenda laten zien dat zoiets ook niet werkt.

Als alternatief voor de anthropocratische politiek draagt de SGP bij voortduring de theocratische gedachte uit. In de praktijk heeft dat weinig navolging. Misschien wel voornamelijk doordat de SGP in de eigen partij ook niet het goede voorbeeld geeft. Wie stelt dat beginselen niet hun geldigheid ontlenen aan democratische meerderheidsbesluiten en desondanks zelf een identieke procedure volgt verliest aan geloofwaardigheid. De "vrouwenkwesties" zijn daarom - los van de beslissingen op zich - puur door de wijze van besluitvorming tot een toetsingscriterium geworden. Vandaar dat het van het grootste belang is dat de SGP met hanteerbare procedures komt om op een theocratisch verantwoorde manier politieke beslissingen te nemen. De mogelijkheden zijn er om de beproefde beginselen met moderne middelen te combineren tot principiële beleidskracht. De noodzaak is er ook. Beslist!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen