Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Uit de Pers.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Uit de Pers.

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

In de Friesche Kerkbode, wier redactie korten tijd geleden een niet onbelangrijke wijziging onderging, treedt nu als vaste mede wei ker op Ds. De Geus uit De Lemmer.

Met deze aanwinst mag èn de Friesche Kerkbode èn onze kerkelijke pers in 't algemeen geluk worden gewenscht. D.s. De Geus, die het volle vertrouwen der Friesche kerken bezit, zoo als blijkt niet alleen doordat hij meermalen de Friesche synodes presideerde, maar ook ia de laatste jaren geregeld de Friesche kerken ter Generale Synode vertegenwoordigde, is een man wèl ervaren in het kerkrecht, met een fijnen blik op onze kerkelijke toestanden, rijk in historische kennis en met hart en ziel meelevende in de quaesties van onzen tijd. Zoo is hij de aangewezen man, om in het orgaan der Friesche kerken voorlichting en leiding te geven in kerkelijke zaken.

Thans behandelt hij het onderwerp Kerk en Pers, waarvan we een gedeelte van het eerste artikel hier overnemen:

Tot de artikelen der Kerkenorde, waarin de Utrechtsche Generale Synode verandering gebracht heeft, behoort ook het SJste. Oorspronkelijk luidde het aldus:

Niemandt van de Ghereformeerde Religie sal hem onderstaen eenich boeck ofte schrift van hem, ofte van eenen anderen gemaeckt ofte overgheset, handelende van de Religie, te laten drucken ofte andersins uyt te gheven dan 't selfde voor henen doorsien ende goed gekent zijnde van de Dienaren des Woordts zijns Classis, ofte particulieren Synodi ofte Professoren der Theologie van dese Provinciën, doch met voorweten zijnes Classis.

Dit artikel werd in de practijk des kerkelijken levens al vele jaren beschouwd als niet bestaande. Geen Ciassicale of Provinciale vergadering dacht er aan, svisitatores librorum" te benoemen, Art. 55 was een doode letter.

Met recht kwam onze waarde broeder Dr. H Franssen op de Arnhemsche Synode met het verzoek om, ter wille van waarheid en oprecht heid voor het aangezicht van God en menschen. onder meerdere artikelen ook dit S5ste geheel weg te doen. Gelukkig benoemde die Synode in 1902, naar aanleiding van de gravamina van Dr Franssen, deputaten met den last, om de volgende Synode te dienen met advies inzake de wijziging van de Artikelen, waartegen Dr. H. Franssen be zwaren heeft ingebracht en van andere Artikelen, waartegen naar hun oordeel dergelijke bezwaren zijn in te brengen".

Vrijmoedig stelden deze Deputaten, de Brs. Prof. Dr. Bavinck, Prof. Dr. Rutgers en Dr J. Hania, voor. Art. 55 te doen wegvallen en een nieuw Artikel daarvoor in de plaats te stellen. Van de Provinciale Synodes was er geen enkele, die het voor het oude Artikel 55 opnam; slechts een enkele scheen bezwaar te hebben in het nieuwe, doch om redenen buiten dat artikel zelf. Zonder slag of stoot is dan ook het oude Art. 55 door het navolgende vervangen:

Tot wering van de valsche leeringen en dwalingen, die door kettersche geschriften zeer toenemen, zullen de Dienaars en de Ouderlingen de middelen gebruiken van leering, van wederlegging, van waarschuwing en van vermaning, zoowel bij den dienst des Woords als bij de Christelijke onderwijzing en bij het huisbezoek

Met deze wijziging hebben de Gereformeerde Kerken uitgesproken, dat zij het standpunt van 1618 ten opzichte van wat door den druk wordt verspreid, verlaten hebben.

In de vorige eeuwen was het de gedachte van de Gereformeerden, dat bij de drukpers de wacht moest worden betrokken. Kwam daar iemand met copie, dan wilde de Kerk die eerst inzien, er haar keur over laten gaan en beslissen over het al of niet drukken van die copie. De drukker-uitgever, als typograaf, werd soms ernstig gebeden en vermaand. Aan de Overheid werd verzocht om politie bij de pers. Zelfs is het moderamen der Nationale Synode van Dordrecht, 1618/19, door die Synode gedeputeerd met Professor Polyander, om aan de Hoogmogende Heeren Staten Generaal van de Vrije Vereenigde Nederlanden onderdanig te verzoeken, dat er naerder order moghe worden gestelt, so op de Visitatie van de Boecken, die gedruckt sullen worden, als op het stuck van de Druckerie selve, om des te beter te weeren het uytgevenvfen alle schadelijcke ende impertinente Boecken, met de welcke dese Landen nu etiijcke jaren herwaerts, tot groote schade ende onruste van de Kercke, vervult zijn." De Kerken wilden het kwaad voorkomen, het opschieten der gifplanten keeren, de doornen en distelen geen gelegenheid laten om den akker te verderven. Daarom wilden zij vooraf inzien en goedkeuren wat aan den drukker werd aangeboden, en vermaanden zij verder de boekverkoopers, die de reine leer toegedaan waren, zulke ongezonde boeken niet te drukken noch te verkoopen.

Tegenwoordig staan de Kerken op een ander standpunt. Zij hebben zich teruggetrokken uit de drukkerij en uit den winkel, maar spreken met allen ernst tot de lezers. Wat vóór de publiceering van een geschrift ligt, hebben de Kerken losgelaten, indien zij het ooit metterdaad in de handen hebben gehad. Zij hebben zich neergelegd bij hetgeen niet te keeren was, n.l. bij het verschijnen van allerlei boeken en bladen. De pers werkt dag en nacht. Zij levert wat zij wil. Zij heeft de vrijheid van het woord. Ook de Kerken mogen haar hooren en dan door leering en wederlegging, door waarschuwing en vermaning den slechten invloed breken, indien er valsche leerlingen en dwalingen door de Pers worden openbaar gemaakt, of wanneer onrust en twist door haar wordt gekweekt.

Deze verandering van standpunt kan ons niet bevreemden, als wij slechts even bedenken, wat de vorige eeuwen hebben vertoond.

Toen in de i6e eeuw de H. Geest met Zijne vrijmakende kracht in de Kerk werkte en haar bracht tot reformatie, werkte Hij ook tot bevrijding op het terrein der Gemeene Gratie. Op dat gebied stond in dien tijd de Pers in haar prille jeugd, maar als in het bewustzijn van het krachtvolle leven dat in haar tot uiting wilde komen. In het begin der i6e eeuw was de boekdrukkunst, hoewel jong en nieuw, toch reeds een niet gering te schatten macht. De boekdrukkers waren voor een goed deel aanzienlijke mannen, niet zeiden mannen van schitterend talent en krachtige energie, zich kunstenaars kennend en niet handwerkers. Het huis en de pers van Froben in Bazel was langen tijd de herberg van humanistische en hervormde geleerden. Hij en Amerbach, aanhangers van Erasmus, waren edele vertegenwoordigers der Pers. Ze zonden een Nieuw Testament Europa in en drukten Luthers verklaring van het Gebed des Heeren, waardoor Luther en Erasmus met elkander in aanraking kwamen. De Pers heeft een belangrijken invloed uitgeoefend op de geschiedenis der Kerk in de i6e eeuw. Wat zouden Zwingli en BüUinger geweest zijn zonder den boekdrukker Froschauer in Zurich ? Hoeveel heeft de Kerk niet te danken aan de uitgevers die Calvijn stennden? Hoe zou Engeland in het eerste kwartaal der 16e eeuw, in dat benarde tijdvak, aan zijn Bijbel zijn gekomen, als Tyndale niet schuil en hulpe gevonden had bij den Wormser drukker Peter Schoefïer, nadat de vijand hem had verjaagd van de pers van Arnold Byrckmann in Keulen ?

Wij behoeven ons eigen land niet voorbij te gaan. De drukker Christofïel van Eyndhoven en Jan van Roermond, drukkers in Antwerpen, hebben vervolging getrotseerd om den Bijbel voor Nederland en Engeland te drukken. Met dankbaren eerhjed noemen wij Jacob van LiesveJdt, die om het drukken van Gods Woord in 1545 het leven liet in Antwerpen.

Bij de Pers in ons land en daarbuiten heeft martelaarsbloed gevloeid, waardoor de Pers met de martelaarskerk meer dan van verre verwant is.

»Het was een reuzenstap ten hemel — en ter hel". Zoo zong Da Costa in 1840 over de boekdrukkunst, en erkende daarmede de vrijheid der Pers in den tijd, toen ook de Kerk werd Vrijgemaakt. Die vrijheid is in de volgende eeuwen door de Overheid en door de Kerk te dikwijls met nijdige oogen aangezien, met schennige hand beleedigd. Maar steeds wondde zich zelf, wie deze üSouvereine in eigen kring" wilde knevelen en den mond stoppen. De Pers is daar bij de gratie Gods en heeft te vragen naar de ordinantiën van Hem, Die haar schiep. Nu is het wel niet te verwonderen, dat meer dan een, ook de Gereformeerde Kerk, haar de vrijheid heeft zoeken te ontnemen. »Een reuzenstap ten hemel — en ter hel". Was dat laatste maar niet het geval geweest, dan zou voorzeker de Kerk zich niet aan haar vergrepen hebben. Maar naast den stroom van zegeningen stortte zij ook een vloed van jammeren over de menschheid in 't gemeen en over den akker der Kerk in het bijzonder uit. Geen macht is meer dienstbaar geweest aan ketterij en dwaling, aan twist en verdeeldheid, dan de Pers. In goeden gemoede heeft daarom de Kerk, ook in ons land, al vroeg gezocht om de Pers onder hare zorg te krijgen, misschien beter gezegd, onder curateele te stellen.

Het verirolg geven we een volgend maal.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 17 juni 1906

De Heraut | 4 Pagina's

Uit de Pers.

Bekijk de hele uitgave van zondag 17 juni 1906

De Heraut | 4 Pagina's