Met trommelstokken op de muur spelen

Laurine houdt van zingen: gewoon thuis, na het eten, maar ook in koorverband. Ze maakt van jongs af muziek, vaak samen met haar vader en zusje. ‘Het mooie van samen zingen en spelen vind ik dat je automatisch samengaat in het ritme. Dat geeft een gevoel van saamhorigheid. Een perfecte timing kan bij mij echt een snaar raken.’

Voordat ze haar opleiding tot muziektherapeut begon, speelde Laurine orgel, gitaar en blokfluit. In haar opleiding leerde ze één nieuw instrument – piano – goed bespelen. Daarnaast maakte ze kennis met allerlei andere instrumenten die in de muziektherapie gebruikt kunnen worden. ‘Daar moesten we geluid uit kunnen halen en een sfeer mee neer kunnen zetten.’

Drempels

De muziekdocent en - therapeut is er een groot voorstander van dat kinderen muziek maken. Het is goed voor hun ontwikkeling en ze beleven er plezier aan. Ze vindt het belangrijk dat de muziekles op school verder gaat dan het aanleren van de melodie en de tekst van een lied. ‘Gebruik de muziekles ook voor het aanleren van een goede houding, laat kinderen eens in kleine groepjes zingen, zodat ze meer op de voorgrond leren treden, of laat ze meespelen met muziekinstrumenten.

Maar houd er wel rekening mee dat je geen te hoge drempels opwerpt. Een instrument moet bij een kind passen. Als het melodisch niet zo sterk is, maar wel goed maat kan houden, kun je het bijvoorbeeld beter een ritmisch instrument geven. En een onzeker kind moet je niet zomaar vragen een solo te zingen of te spelen. Dan bereik je een averechts effect.’

Keuze

In haar werk als muziektherapeut zet Laurine muziek in om aan therapeutische doelen te werken. Die combinatie van bezig zijn met muziek en het helpen van mensen is haar op het lijf geschreven. ‘Tot 6 vwo had ik er geen idee van wat ik worden wilde, maar na een dagje meelopen met een muziektherapeut bij Stichting De Rozelaar, een christelijke zorginstelling voor mensen met een verstandelijke beperking, was mijn keuze snel gemaakt.’

Laurine volgde de hbo-opleiding creatieve therapie aan de Hogeschool Utrecht, met als specialisatie muziektherapie. Ze kreeg daar een mix van psychologische en muzikale vakken. Haar stage liep Laurine onder andere in het reformatorisch speciaal onderwijs en na de afronding van haar studie kon ze opnieuw terecht bij Stichting De Rozelaar. Naast de behandeling van individuele cliënten begeleidt ze er een muziekgroep, waarmee ze stukken instudeert voor kerst- en andere bijeenkomsten. ‘Een soort Jostiband noem ik het altijd.’

Doelgroep

Binnen de zorg voor verstandelijk gehandicapten heeft muziektherapie goede ingang gevonden. De muziektherapeut kan uiteraard niet de verstandelijke beperking wegnemen, maar wel werken aan problemen in gedrag en beleving. Laurine: ‘Omdat het verbale in muziektherapie een kleinere rol speelt, is die therapie heel geschikt voor deze doelgroep. Mensen met een verstandelijke beperking of een stoornis zoals autisme reageren bovendien vaak positief op muziek. Mijn muziekgroep geniet enorm.’

Maar in zijn algemeenheid merkt Laurine dat muziektherapie niet zo bekend is. Muziektherapie is een van de zogenoemde creatieve therapieën, legt ze uit, net als bijvoorbeeld beeldende therapie. ‘Mijn behandeldoelen kunnen vergelijkbaar zijn met die van een psycholoog. Denk bijvoorbeeld aan leren omgaan met emoties en grenzen, vergroten van het zelfvertrouwen, structuur aanbrengen in het eigen handelen, of uitbreiden van contactuele vaardigheden. Een psycholoog kan in zijn behandeling bijvoorbeeld spelelementen inzetten, maar de speltherapeut maakt méér gebruik van spel. Op dezelfde manier kan een psycholoog ademhalingsoefeningen of zang inzetten, maar de muziektherapeut doet dat meer.’ Creatieve therapeuten werken onder andere ook in de geestelijke gezondheidszorg, het speciaal onderwijs, de jeugdhulpverlening en de ouderenzorg.

Teruggetrokken

Hoe werkt muziektherapie dan? Het gedrag of probleem dat iemand in het dagelijks leven heeft, zie je meestal terug als je muziek met hem gaat maken, legt Laurine uit. Is iemand bijvoorbeeld in het dagelijks leven erg teruggetrokken, dan zal hij muzikaal ook niet snel op de voorgrond treden. Andersom werkt dat ook. Als iemand via de therapie leert om zich meer te laten horen in de muziek, zal hij ook daarbuiten vrijer worden. ´In een gesprek kan iemand om zijn problemen heen praten of hij kan het moeilijk vinden om emoties te uiten, maar door allerlei muzikale opdrachten te geven kan ik ze meestal wel zichtbaar maken en er met de cliënt aan werken.’

Reflecteren

Laurine illustreert het met een voorbeeld. ‘Als je een cliënt met een stoornis in het autistisch spectrum vraagt hoe hij zich voelt, zal hij meestal zeggen dat het goed gaat. Dat heeft hij aangeleerd, om te voorkomen dat er moeilijker vragen volgen, die hem misschien wel aan het huilen maken. Maar door goede muzikale opdrachten te kiezen, kun je zijn emoties zichtbaar maken en erop reflecteren. Ik vroeg een cliënt die moeite heeft met vreemde situaties bijvoorbeeld met de trommelstokken op de muur te spelen.

In eerste instantie zei hij dat het goed ging, maar in zijn houding en blik zag ik dat hij het heel eng vond. Toen we daar even over doorspraken, erkende hij dat. Daarna vroeg ik hem om mij dezelfde opdracht te geven en toen ik hem uitvoerde kwam hij tot de conclusie dat het eigenlijk heel grappig was. Zo probeer ik hem te leren dat dingen die je nooit gedaan hebt eng kunnen zijn en dat je dat mag zeggen, maar dat als je ze toch doet, het ook leuk kan zijn.’

Rouwverwerking

Cliënten van de muziektherapeut worden over het algemeen doorverwezen door de orthopedagoog, maar ook de ouders of de groepsleiders kunnen een aanvraag doen. In principe heeft een behandeltraject een duidelijk begin en eind. ‘Een voorbeeld waarin dat goed zichtbaar is, is de behandeling van rouwverwerkingsproblematiek. Via het maken van muziek kunnen cliënten hun emotie uiten, waardoor ze gemakkelijker gaan spreken over degene die overleden is of over zaken die te maken hebben met dood en begrafenis. Zodra de heftige emotie eraf is, is in principe dat stuk van de therapie afgerond. Soms is er dan nog bijkomende sociale problematiek, zoals extreem veel aandacht vragen. Dan zetten we de therapie door, met een ander behandeldoel en in groepsverband.’ Ook voor mensen die een sociale vaardigheidstraining nodig hebben, maar voor wie de reguliere training een te grote emotionele belasting is, werkt de muziektherapie vaak goed.

Leeftijd

Cliënten hoeven niet vooraf over muzikale vaardigheden of kennis te beschikken. Een muziektherapeut kan een veelheid van instrumenten gebruiken en op elk punt instappen. ‘In mijn instelling heb ik ook cliënten met een meervoudige beperking. Die zijn soms niet in staat om muziek te maken. Dan bied ik de muziek zelf aan en laat hen bijvoorbeeld aangeven wat ze leuk vinden. Zo krijgen ze het gevoel dat ze zelf invloed hebben op aspecten van hun leven.’

Bespeelt een cliënt al wel een instrument, dan kan de muziektherapeut daar in zijn werkvormen bij aansluiten. ‘Ik heb bijvoorbeeld een cliënt die orgel speelt. Altijd psalm 43, omdat dat zijn leeftijd is. Het doel van de therapie is hem niet te laten vastroesten. Om hem veiligheid en structuur te bieden, sluit ik aan bij zijn behoefte om juist psalm 43 te spelen, maar door de keuze van de opdrachten leer ik hem toch om te gaan met variatie: ik vraag hem bijvoorbeeld eerst alleen te spelen, daarna spelen we samen, we spelen eerst zacht, daarna harder, maken gebruik van verschillende klanksoorten, enzovoort. Na verloop van tijd was hij zelfs zover dat hij op een harp wilde spelen…’

Medicijn

Reformatorische cliënten horen of spelen graag psalmen, is de ervaring van Laurine. In de muziektherapie kan dat niet altijd, omdat bepaalde problematiek dan achter de muziek blijft. ‘Maar er zijn ook momenten dat ze heel waardevol zijn. In de psalmen komen vaak diepe menselijke emoties aan bod, die wij herkennen. De psalmen kunnen ons leren, bemoedigen en vertroosten. Niet voor niets worden ze wel eens een medicijn voor de ziel genoemd.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen