Begrafenisplechtigheden

De vragen rond een begrafenis nemen toe. Mag de kist met de overledene in de kerk staan tijdens de rouwplechtigheid? Moet en mag er gezongen worden? Is het aan de familie om uit te maken wie er tijdens de rouwplechtigheid het woord voert/ voeren? Laten we eerst eens zien hoe onze vaderen over deze dingen hebben gedacht.

De Dordtse Kerkorde bepaalt in artikel 65 dat lijkpredikaties niet zullen worden ingesteld waar het niet de gewoonte is ze te houden. Waar het wel gebruikelijk is, zal men dit gebruik zo spoedig mogelijk met de gepaste middelen afschaffen. Men vreesde dat in de lijkpredikaties niet de ernst van de dood, maar al te zeer de ‘lof van de overledene’ in de prediking zou worden verkondigd.

Bij Rome droeg de begrafenis een kerkelijk karakter. Er werd een soort publieke lijkdienst in de kerk gehouden, waarbij de priester over de lijkbaar heen een aanspraak hield, een gebed voor de dode opzond en de parochianen een lied ten afscheid zongen. Daartegen keerden zich onze gereformeerde vaderen. Men stond bij een begrafenis zelfs een onvoorbereide overdenking voor, geen preek die met gebed en met dankzegging besloten werd.

Uitvaartliturgie

In de vrijgemaakte kerken werd de samenkomst bij een begrafenis in de praktijk steeds meer een kerkdienst. Dat heeft de deputaten liturgie ertoe geleid een uitvaartliturgie voor te stellen met votum, groet en zegen. Eigenlijk een complete kerkdienst. Men is van mening dat als de kerkenraad een dienst belegt, het bij de faciliterende taak van de kerk past om hiervoor een liturgie aan te bieden.

Die ontwikkeling dringt ook onder ons door. We willen de scherpe kantjes van de dood liever wat wegmoffelen onder een wat opgetuigde begrafenisplechtigheid. Zeker daar waar de secularisatie tot gevolg heeft dat kinderen of verdere familie van de overledene geen weet meer hebben van dood en eeuwigheid, maar toch nog wel de wens van de overledene willen honoreren om hem of haar een kerkelijke begrafenis te geven, zal de roep om een ‘mooie’ rouwdienst steeds groter worden.

De ernst van de dood laat zich echter niet wegmoffelen. De ernst van de dood vraagt om soberheid bij de begrafenis. Daarbij moeten we bedenken dat de begrafenis een familieaangelegenheid is en geen kerkelijke zaak. De familie nodigt de voorganger uit. Het ligt daarbij voor de hand, en dat gebeurt gelukkig in de regel ook, dat de familie de eigen kerkenraad van de overledene verzoekt om de begrafenis te leiden. De familie kan daartoe echter niet gedwongen worden. Ook de kerkenraad kan daartoe niet gedwongen worden. Indien de familie eisen stelt aan de begrafenisplechtigheid die de norm van christelijke soberheid naar de mening van de kerkenraad overstijgen of allerlei elementen bevat die botsen met onze belijdenis, kan de kerkenraad weigeren om aan de begrafenisplechtigheid medewerking te verlenen.

Soberheid

Het blijft de vraag wat we onder een christelijke soberheid moeten verstaan. In de ene gemeente zal het zingen van een psalm bij een begrafenis een gewoonte zijn, in een andere gemeente zal men dat reeds zien als een grensoverschrijdend gebeuren. Het plaatsen van de kist met de overledene in de kerk wordt door de een gezien als een ondersteuning bij de toespraak. De allereerste gereformeerde kerkbode (1554) die gebruikt werd bij de vluchtelingengemeente in Londen, ging ervan uit dat de kist de kerk werd binnengedragen en dat de dienaar een korte preek zou houden waarin ter sprake dient te komen hoe de dood in de wereld is gekomen, maar ook hoe deze door Christus is overwonnen. De ander zal van mening zijn dat de kist in de kerk alleen maar afleidt van het Woord van God.

Protocol

Ter voorkoming van misverstanden is het is goed dat een kerkenraad zich over deze zaken uitspreekt en daarvan ook kennisgeeft. Als het gaat om het gebruik van de kerk of van een kerkzaal kan de kerkenraad uiteraard meer voorwaarden stellen voor medewerking aan een begrafenisplechtigheid dan wanneer de bijeenkomst wordt gehouden in een aula op een begraafplaats of in een rouwcentrum. Ook als de begrafenisplechtigheid niet in de kerk wordt gehouden, is het mogelijk voorwaarden te stellen aan de gevraagde medewerking. De kerkenraad kan deze voorwaarden ter kennis brengen van begrafenisondernemingen die in de regel door gemeenteleden worden ingeschakeld.

Indien er een andere begrafenisondernemer wordt ingeschakeld, kan bij het eerste contact met de familie waarvan iemand is overleden het door de kerkenraad vastgestelde protocol aan de orde worden gesteld en ter kennis van de familie en van de begrafenisondernemer worden gebracht. Een dergelijke handelwijze kan veel vragen en misverstanden voorkomen.

Evangelisatie

Het is bepaald niet vanzelfsprekend dat degenen die een begrafenisplechtigheid bijwonen ook mensen zijn die regelmatig een kerkdienst bijwonen. Het komt soms zelfs wel voor dat nagenoeg de hele familie niet meer kerkelijk is. Ook buren, (oud-)collega’s, dorpsgenoten en anderen, die zelden of nooit een kerkdienst of nooit een kerkdienst zoals wij die gewoon zijn, kunnen de begrafenisplechtigheid bijwonen. Dan leent een begrafenisplechtigheid zich in het bijzonder voor het op een eenvoudige wijze verkondigen van het Evangelie.

Bij andere gelegenheden moet er veel moeite voor worden gedaan om mensen te bereiken, maar bij een begrafenisplechtigheid zitten ze automatisch onder het gehoor. Het vereist van de dienstdoende predikant wel een zekere aanpassing van zijn taalgebruik. Veel van zijn hoorders zullen weinig bijbels-theologische kennis hebben.

We hebben geen behoefte aan een liturgie voor de rouwdienst. Laten we het sober houden. Het is de mens gezet eenmaal te sterven en daarna het oordeel. De ernst van de dood vraagt om soberheid. De realiteit van de dood, die door de zonde in de wereld is gekomen, vraagt om bescheidenheid. Het vraagt om een antwoord op de vraag: Zijt ook gij bereid? Die vraag moet bij een begrafenisplechtigheid door iedereen gehoord worden.

Capelle aan den IJssel, ds. W. Silfhout

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen