Wanhoopsdaden

De reeks afschuwelijke gevallen van kindermoord, vaak gepaard gaande met suïcide, blijkt nog niet ten einde. Dit ondanks de terughoudende berichtgeving. Hoe moeten we denken over de bepleite "mediastilte"? En is er behalve dat niet meer te zeggen?
Met ontzetting horen we van deze gebeurtenissen. Als oorzaak werd vooral gedacht aan de media. De uitgebreide berichtgeving zou wanhopige mensen op een idee kunnen brengen. Het was de psycholoog prof Wolters die daarop wees. Hij zou er althans pubhekelijk niet meer over spreken, zo deelde hij mee, echter niet nadat hij nog één keer via de tv zijn visie zou geven. Dat is welbeschouwd een beetje raar.
Betekent dat nu dat het idee van de mediastilte niet serieus genomen behoeft te worden? Veel onderzoek op dit gebied is er niet, maar er zijn wel sterke aanwijzingen dat imitatie een rol kan spelen. In enkele studies bleek een verband tussen uitgebreide aandacht in de media voor een concreet geval van suïcide en een stijging van het aantal suïcides in de periode direct daarna.
Toch meent de hoogleraar psychologie Kerkhof dat een mediastilte niet wenselijk is. Doofpotten, zo is zijn redenering, leiden tot sensationele berichtgeving. En verder stelt hij dat een mediastilte over dit onderwerp ook de noodzakelijke discussie over oorzaken en adequate hulpverlening blokkeert. Daaorm pleit Kerkhof voor een "medialuwte". Het is een rekbaar begrip, maar het appelleert terecht aan een voorzichtige berichtgeving.

Veel dieper
Intussen zitten de eigenlijke oorzaken uiteraard veel dieper. Blijkbaar raakt de publiciteit aan een reeds bestaande wanhoop en een tot het uiterste gespannen toestand, die zich langs deze gruwelijke weg baan breekt. Totdat nader onderzoek naar de achtergronden van de reeks gevallen heeft plaatsgevonden, zullen we slechts tastenderwijs iets kunnen zeggen over de mogelijke motieven van betrokkenen. Toch is het zinvol en geboden daarover na te denken. We stuiten meteen op de situatie van gescheiden mensen en met name mannen, want om hen blijkt het hier meestal (maar niet altijd!) te gaan. (Dat wil niet zeggen dat ik geen oog zou hebben voor de nood van gescheiden vrouwen. Denk alleen aan de belasting van het alleen opvoeden van de kinderen, de combinatie met het kostwinnerschap en pijnlijke reacties van anderen. Ik moet me hier evenwel beperken.)
Wat is er binnen de beperkte ruimte van deze column van dit leed te zeggen? Allereerst dat leed vereenzaamt. De omgeving vermijdt het liever. Het isolement ligt daarom op de loer en dat is een constant gevaar. Want bij gebrek aan communicatie wordt het beeld van de werkelijkheid scheefgetrokken en kan men minder adequaat handelen. Dat geeft vervolgens weer extra spanningen in de relatie met de omgeving. Nauw daarmee samenhangend is er de verblinding van een egocentrische, eisende opstelling. De eigen pijn kan zo overheersend worden gevoeld, dat men zich niet meer in de situatie van anderen kan verplaatsen en nog slechts door het eigen leed wordt beheerst.
Ook is er het gevoel van vernedering en onrechtvaardig behandeld te zijn dat veel gescheidenen hebben. Alleen al het feit dat in bijna alle gevallen slechts één van beide partners de scheiding aanvraagt, typeert het conflictueuze karakter. Dat conflict wordt aanmerkelijk verscherpt doordat het langs juridische weg wordt beslecht. Advocaten bekommeren zich doorgaans weinig om de relationele en psychologische kanten van hun scherpe betogen, waarmee ze beogen hun cliënt zo voordelig mogelijk uit de procedure te laten komen. De andere partner kan zich daardoor buitengewoon gekrenkt en tekortgedaan voelen. De natuurlijke reactie op krenking is woede en agressie.
Vervolgens doet de rechter uitspraak over de toewijzing van bezit en kinderen. Daarbij gaat het strikt zakelijk toe en dat kan hard overkomen. De regel is dat de kinderen aan de moeder worden toegewezen. En als de moeder dan ook nog allerlei problemen maakt bij de omgangsregeling, voelt de vader zich beroofd van zijn kind en tegelijkertijd onmachtig om daartegen iets te doen. Zo iemand kan een prooi worden van machteloze agressie, depressie en algehele demoralisatie. Een halfjaar geleden vroeg een van deze vaders via een hongerstaking aandacht voor het feit dat het omgangsrecht met zijn kind door zijn ex-vrouw ernstig werd gefrustreerd. Anderen kiezen een andere weg: zij zien ervan af hun kinderen nog te zien. Niet uit gemakzucht of verwaarlozing, maar om het kind en zichzelf het leed van zo'n verscheurende situatie te besparen. Zie hier de elementen die in de gecombineerde moord en suïcide aanwezig kunnen zijn: isolement, wraakgevoelens, hopeloosheid, een verstoorde werkelijkheidsbeleving en het nog slechts vervuld zijn van eigen leed en aangedaan onrecht.

Valkuilen
Deze mensen hebben onze steun en zorg hard nodig, opdat ze niet tot wanhoopsdaden komen! In de omgang met hen dreigen wel een paar valkuilen. Als eerste noem ik dat we gaan beoordelen wat er waar of onwaar is in hun verhalen. Natuurlijk is dat niet onbelangrijk, want we moeten ons ook laten leiden door wat recht en billijk is. Maar een beoordelende benadering gaat voorbij aan hun innerlijke nood en pijn.
Wanhopige mensen willen eerst gehoord en begrepen worden! Wie begint met redeneren en discussiëren, versterkt de frustratie. Een tweede valkuil is die van het moraliseren, waarbij het alleen maar gaat over het goede of slechte van iemands gedrag. Dan vergeten we dat Gods geboden door het hefdegebod worden gedragen. Dat stelt de relatie met de ander die in nood is centraal. Als wij een gescheiden man of vrouw -en ze zijn er helaas in toenemende mate ook onder ons- tegemoettreden (of negeren) alsof ze grotere zondaars zijn dan wij, hebben we nog het een en ander te leren. En degenen die wanhopen omdat ze op de puinhopen van hun bestaan verkeren en alles en allen tegen hen schijnen, mag worden voorgehouden dat de God die David bij Ziklag sterkte nog leeft! Hij geeft ook ambtsdragers en hulpverleners bij wie we middellijkerwijs onze nood mogen neerleggen en hulp mogen zoeken. Laten we niet aarzelen die middelen te gebruiken!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen