Kerkgeschiedenis

2. Koningin Manj Sluart en de Conira-Iieformatie.

Zoals wij in ons vorig artikel schreven, was Koningin Marv als jonge weduwe van 19 jaar in 1561 naar haar land teruggekeerd. Dit stond bij haar vast: het aangevangen werk der Hervorming moest ongedaan gemaakt worden.

Het zou een bittere strijd worden. In deze kamp om cle waarheid zou cle koningin tegenover zich vinden cle onverschrokken [olm Knox; een man, van wie getuigd is, dat hij niemand vreesde dan God alleen. Moorden en bloedvergieten waren cle middelen, waarmee dc goddeloze vorstin haar doel trachtte te bereiken.

Van het Parlements besluit, waarbij het verboden was cle mis te lezen trok zij zich niets aan; in cle hofkapel ging clie „bezigheid" rustig door. Verder trachtte zij cloor begunstiging van adel en geestelijkheid met kerke goederen deze standen op haar hand te krijgen.

Knox bond de strijd met haar aan. Bekend zijn zijn woorden: „Een enkele mis is gevaarlijker, clan clat K).(KK) vijanden in het land gekomen waren, om de godsdienst te onderdrukken."

Enkele malen hebben zij elkaar ontmoet. Maar noch haar dreigen, noch haar tranen (ook die dingen gebruikte zij!) waren in staat hem in haar macht te krijgen. Wel zei hij haar het oordeel aan en op de preekstoel noemde hij haar „Izebel."

Zij trachtte hem zelfs van hoogverraad te doen beschuldigen, maar ook clat mislukte.

En ondertussen leidde zij een lichtzinnig leven. Zij hertrouwde met een even lichtzinnig jongmens, Darnley geheten. Haar doel met dit huwelijk was, haar kansen op cle engelse troon, nu bezet door haar achternicht Elisabeth, te vergroten. Tevens sloot zij een liga (= een verbond) met Spanje, Frankrijk en dc paus, om gezamenlijk het protestantisme in Schotland uit te roeien. De Contra-Reformatie was alzo in volle gang. Zij voerde nog meer kwade praktijken uit: Door Darnley c.s. liet zij haar italiaanse secretaris uit dc weg ruimen. Maar kort daarop ontdeed zij zich van haar tweede man met behulp van een zekere graaf Bothwell, die zij een paar weken later huwde. Dat was Mary Stuart!

Geen wonder, clat alle Schotten ten slotte een afschuw van haar hadden. Het werd een algemene opstand. Zij werd gevangen genomen en deed afstand van cle regering (1567). Zij wist echter te ontvluchten en trok naar haar achternicht Elisabeth, clie haar echter direct liet gevangen nemen. Dit lijkt niet zo mooi, maar was een zeer verstandige maatregel.

Zij wist maar al te goed, clat Mary zichzelf als cle eigenlijke erfgename van cle engelse troon beschouwde. En ook de paus dacht er zo over. Elisabeth was volgens hem uit een onwettig huwelijk geboren.

De Contra-Reformatie kwam nu zelfs in Engeland. Herhaaldelijk werden aanslagen op Elisabeth gesmeed, waarin natuurlijk de Jezuïten een grote rol speelden. Het werd een troebele tijd en dit is doorgegaan tot 1587 toe. Er kwam ook

een internationale samenzwering tegen Elisabeth aan het licht, ten gunste van Mary.

Toen maakte de koningin, die gelukkig op het volk kon rekenen, er wijselijk een eind aan en liet haar ter dood brengen. Dat was het einde van deze rampzalige vrouw. John Knox heeft de zegepraal van de Hervorming in zijn land nog mogen aanschouwen, maar het na de verdwijning van de koningin niet lang meer gemaakt. Op 24 nov. 1571 ging deze grote strijder de eeuwige rust in.

IV. De Nederlanden.

le. Het politiek aspect van deze landen in de 16e eeuw.

Onder de Nederlanden hebben wij hier te verstaan het tegenwoordig Nederland en België; of wilt ge: de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden.

Wij mogen inderdaad zeggen: „dat zich op deze bodem een belangrijk gedeelte; van de Reformatie en van de strijd met de Contra-Reformatie heeft afgespeeld". Iïet is de tijd van de Ilabsburgers Karel V en Philips II. Beide heersers stond centralisatie (het eenheidsstreven) voor ogen. Philips II droomde zelfs van een wereldrijk!

Aan Karei V, strevend naar politieke en godsdienstige eenheid is het inderdaad gelukt de politieke eenheid van zijn rijke nederlandse erflanden tot stand te brengen, door deze in 1548 bij het verdrag van Augsburg tot de 10e of Bourgondische kreits te verenigen. In 1549 volgde dan nog de Pragmatieke Sanctie, die de erfopvolging regelde en de 7 gewesten duurzaam aan zijn Huis verbond. Eén rijk, één heerser, maar ook — één godsdienst: ziedaar de doelsteliing.

In politicis scheen de eenheid bereikt! Maar niet alzo in de zaak van de religie. Wij weten het: nog maar pas aan de vervoering zag Karei V in zijn duitse rijk de Hervorming optreden en voortdringen, de grote spelbrekers in dezen, die zijn eenheidsstreven in het gods dienstige hopeloos in de war stuurde.

In Duitsland was hij niet bij machte er iets tegen te doen; al heeft het eenmaal maar een haar gescheeld.

In zijn nederlandse erflanden kon hij echter tegen deze beweging met kracht optreden. Vervolgingen en herhaalde plakkaten (een bewijs, dat deze zonder succes bleven) moesten hier de Reformatie de kop indrukken. Te vergeefs echter. Ook zijn politiek eenheidsstreven stuitte op hevig verzet in de afzonderlijke gewesten, gewoon als deze waren zich als zovele landjes te gevoelen met hun rechten en vrijheden, waaraan zij met hand en tand vasthielden. Het nationalisme begon zijn kop op te steken en Karei heeft te kort geleefd om te zien, welke gevolgen dit eenheidsstreven onder de regering van zijn zoon teweegbracht, te erger als het accent gelegd wordt op de religie, in casu de roomse. Geen wonder, dat hij in 1555 moedeloos, afgeleefd, afstand deed van de regering; al bleek dat hij in Spanje achter de schermen nog aan de touwtjes trok.

Zijn zoon heeft in dit beginnend vuur van nationalisme de nodige brandstof geworpen door zijn spaansgerichte politiek, die onze lage landen tot een onderdeel van de spaanse monarchie wilde maken. Dit gedoogde onze vrijheidszin niet. Krachtig verzet rees op.

Het einde is bekend. Philips zag een wel bewuste losmaking van zijn rijke erflanden (1581) en Spanje moest in de eeuw d.a.v. het verlies definitief aanvaarden (1648).

Niet al de Nederlanden. Zoals wij weten is in 1579 een deel er van bij de Unie van Atrecht tot „de gehoorzaamheid aan de koning(!)" teruggekeerd. Tot hun eigen schade.

Ook in de zaak der Hervorming heeft O Philips volledig misgetast. Zij was een zaak uit God. Deus pronobis, qui contra nos.? ( Zo God voor ons is, wie zal dan tegen ons zijn) Ongewild heeft hij mee moeten werken dat hier in de noordelijke gewesten in deze een bolwerk werd gesticht ook van betekenis voor

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen