“DE TWEEDE VROUW VAN MIJN VADER”

Een nieuwe levensvulling

In het totaal van het pastorale werk vragen buiten de gewone bezoeken velerlei zaken de aandacht Eén daarvan betreft ons onderwerp, een vreemd opschrift in een ambtelijk contactblad. Toch een bewuste keuze. Het geeft iets aan van de spanningen welke zich in bedoelde omstandigheden voordoen. De opzet van dit artikel is dan ook gezinssituaties te belichten na een overlijden van één van de ouders.

Van eenduidigheid hienn is geen sprake. Vanuit de pastorale praktijk zullen ongetwijfeld velerlei vormen van deze gezinsomstandigheden bekend zyn. Welke kerkenraad wordt in zijn pastorale zorg daar met mee geconfronteerd? Gezinnen waar of de moeder of de vader wegviel. Met nog jonge, vaak schoolgaande kinderen. Kinderen in de puberteit. Kinderen in de adolescentie, groeiend naar volwassenheid.

Vanuit de vele praktijksituaties is voor dit artikel gekozen voor een overblyvende man, tevens de vader van een gezin. Deze vader is na een zekere tyd een nieuwe relatie aangegaan. De reden tot zijn beslissing hiertoe laten we echter buiten beschouwing.

Terecht kan worden opgemerkt dat het opschrift eveneens zou kunnen zijn: de tweede man van mijn moeder. Immers zowel vrouwen als mannen komen m een vergelijkbare situatie. In ons onderwerp zal ook deze situatie zeker herkenbaar zijn.

We beseffen hoe ingrijpend deze genomen beslissing door de vader, voor de kinderen in het gezin betekent. Hoe gaan jonge kinderen dit verwerken, de opgroeiende of die reeds tot volwassenheid gekomen zijn.

Of ook die vanwege hun leeftijd of andere omstandigheden het huis reeds verlaten hebben. Vanuit dit laatste, als de vader alleen is komen te staan, zal menigeen geneigd zijn te denken dat het dan voor hem enigzins gemakkelijker is om een nieuwe relatie aan te gaan. En voor de uit-huis-zijnde kinderen is het dan minder ingrijpend, al moeten we ons hierin met vergissen.

Veel hangt immers af van de vraag hoe de verhoudingen in gezinsverband geweest zijn: van de ouders naar de kinderen en omgekeerd. Eveneens in de onderlinge contacten daarna, de periode van de ontbrekende moeder in het gezin. Er kan een hechtere band ontstaan zijn, maar ook verwijdenng. En voor de uit-huis zijnde kinderen soms niet meer een ‘even thuis komen’.

De kinderen in beeld

We kunnen ons zo goed indenken dat het besluit van de vader, bij de kinderen een min of meer schokkende ervaring is. Daarbij de gedachte aan een confrontatie met een ‘andere vrouw’ die mede het beeld van het gezinsleven zal gaan bepalen. Wordt het als een verrassing ervaren” Is er blijheid om de aanstaande heling van de gebrokenheid of wordt het ervaren als een inbreuk en een bedreiging op de inmiddels venworven eigen leefwereld? ‘Hij doet maar, of we zien ’t wel’, is een denkbare reactie. Zijn ze voor zo iets ingrijpends wel klaar? Met andere woorden: is er wel voldoende ruimte geweest voor rouw, voor verliesverwerking? En werd dit samen gedeeld?

Hoe belangrijk is in deze eerste periode de pastorale zorg voor het gezin. Voor de alleengaande ouder, zeker, maar niet minder voor de kinderen ongeacht hun leeftijden.

Vanuit deze belangrijke pastorale zorg en bijstand kan na een passende tijd van venwerking in alle voorzichtigheid met de vader gesproken worden betreffende mogelijke overwegingen aangaande de toekomst voor het gezin.

Zowel voor hemzelf als met het oog op de kinderen.

Als eenmaal het besluit genomen is, zal ook het dan komende verwerkt moeten worden en een begrijpelijke spanning met zich meebrengen. Van groot belang is dan ook de vorm waarin de zo belangrijke mededeling verpakt is. De kinderen moeten met het gevoel hebben dat het evengoed vanaf het pnkbord te lezen zou zijn geweest of als mededeling om de hoek van hun kamerdeur.

Het lijkt onontkoombaar dat over de beweegreden tot zijn genomen besluit de vader, hoe summier ook, iets daarvan aan de kinderen weergeeft. Het is denkbaar dat in een goede onderlinge verhouding, afgezien van leeftijden, ook de kinderen in de overweging betrokken worden. Elk lid van het gezin gaat het immers aan.

De kennismaking

Op een zeker moment zal de persoonlijke confrontatie met de a.s. huisgenote een feit zijn. Het is goed om op dit zo cruciale moment deze ontmoeting nu onder en met elkaar zo ongedwongen mogelijk te doen. In een voorafgaand goed overleg met elkaar kan reeds de basis voor een ontspannen sfeer gelegd worden. Dit bevordert de wederzijdse acceptatie. Dit is zeker nodig met het oog op de eerste periode na de huwelijksdag die meestal niet ver meer is. Dan gaat immers de omgang met elkaar tot het dagelijkse behoren.

Een goede start, hoe waardevol ook, betekent echter voor ‘alle partijen’ niet altijd een weg zonder zorgen en problemen.

Er moet ernstig rekening gehouden worden met de mogelijkheid van een toch uit elkaar groeien. Het met kunnen accepteren, het elkaar onmogelijk kunnen aanvaarden, wat de oorzaak hiervan ook is. Van beide kanten is er dan met een gezond naar elkaar toegroeien. Het blijkt altijd weer dat ook hier mensen met mensen moeten leren omgaan.

Het zal m de praktijk al gaandeweg geleerd moeten worden.

Bmnen-huiselijke spanningen weet men vaak goed te verbergen, komen m de meeste gevallen niet naar buiten. Er moet echter niet te gauw de conclusie getrokken worden dat het allemaal ‘aardig loopt’. In de voorlopig nog - zo nodig - doorgaande pastorale bezoeken is het goed om op voorzichtige wijze ook hier een aanzet te geven om te komen tot een eerlijke opening t.o.v elkaars gevoelens. Met een invoelingsvermogen in dergelijke gezinssituaties en tevens met de bedoeling om vanuit Gods Woord iets aan te reiken tot bijstandverlening in eikaars moeiten en problemen.

Mogelijke spanningen

De vraag kan gesteld worden of het allemaal wel zo vlekkeloos moet verlopen, misschien te karaktenseren als kleurloos. Op deze manier is het onmogelijk elkaar in de toekomst echt te leren kennen. Hoe belangrijk is het om open te zijn voor elkaar zodat mogelijk ontstane blokkades tijdig opgemerkt en met elkaar bepraat kunnen worden.

Als na de huwelijksdag door de vrouw de plaats in het gezin is ingenomen kunnen we ons daarvan enkele mogelijkheden voorstellen.

Een vrouw die nogal dominerend van aard is en al spoedig de touwtjes in handen heeft. De huisregels drastisch naar haar hand zet. Maar ook een vrouw die precies het omgekeerde is, bescheiden van aard, in dezelfde vormen en regels van het gezin verder gaat. Beide situaties kunnen we ons indenken en het kan goed gaan. Veel is daarbij afhankelijk van de karakters en de leeftijden van de kinderen.

Evenzo is het mogelijk dat karakters onderling botsen of dat moeilijkheden ontstaan waar de kinderen door de situatie eigen gewoonten en regels in het gezin er op na zijn gaan houden.

Een vrouw nuchter van aard zal begrip hebben voor de feiten welke anders zijn en lopen dan ZIJ zich had voorgesteld. Ook voor haar betekenen die geheel andere omstandigheden verwerking en aanpassing, een intensieve investering om het allemaal aan te kunnen. Immers ook voor haar kunnen de veranderingen ingrijpend zijn. Een totaal andere levenssituatie, andere woning, andere buurt en omgeving. Evenzovele loslatingen van eerdere contacten, vrienden, soms kerkelijke gemeente.

Het is met onterecht als we van de vader-figuur verwachtingen hebben t.o.v. een stuk alertheid. Heeft hij begrip voor spanningen van de kinderen ondanks een misschien uiterlijk goed verloop? Heeft hij weet van de moeiten van zijn vrouw vanwege alle aanpassingen in een voor haar geheel nieuwe omgeving?

Is de man in deze omstandigheden een steunpilaar voor zijn vrouw en ontvangen de kinderen van hem de nodige aandachf?

Vaak blijkt dat het ook voor hemzelf in zijn genomen beslissing geen avontuur is maar een werkelijkheid die ook voor hem elke dag en in elke situatie zijn volle aandacht vraagt.

Hulp van buitenaf

Als het nu eens echt met goed gaat, het toch ‘et klikt’, i.p.v. toenadering verwijdering ontstaat. Confrontatie wordt zoveel mogelijk vermeden. Dan moet de man oppassen dat hij met een soort doorgeefluik wordt van berichtgevingen, van de kinderen naar zijn vrouw en van zijn vrouw naar de kinderen.

Daar moet wat aan gedaan worden, dit mag met stilzwijgend worden gedoogd. Wat dan rest is in elk geval eens samen ‘om de tafel’ te gaan zitten. Om er samen uit te komen rond de vraag wat er eigenlijk aan schort of wat er mis ging. Samen, d.w.z. vanuit de pastorale contacten en gesprekken de noodzaak daarvoor aangevoeld en de aanzet hiertoe gegeven. Wat is de weg om er uit te komen? Professionele hulp? Misschien, maar hoe nodig is het dat vooreerst binnen het gemeentelijk functioneren er vrouwen en mannen zijn die zo nodig een luisterend oor hebben en met begnp voor de situatie een wegwijzer mogen zijn.

Alles heeft een naam, dingen, dieren en mensen. Ook in het gezin waar ieders naam een meerdere functie heeft dan alleen maar als aanspreek-mogelijkheid. Tegelijk plaatsen we ons hiermee in het weer herstelde gezinsverband. Een vader, kinderen en … een moeder. Voor kinderen is dit laatste met altijd zomaar vanzelfsprekend. Dat heeft ook zijn tijd nodig. Er zijn ook voorbeelden genoeg waar plaats en naam al voortgaande zichzelf invulden. Een aanspreekvorm, een naam waar elk zich in kon vinden. Vooral het verschil in leeftijden geven daarvoor vaak de toon aan.

Maar kan de plaats van de ingekomen vrouw naamloos zijn?

Waar de invulling hiervan begrijpelijk met zo eenvoudig ligt, is een onderling gesprek in openheid de aangewezen weg om tot een voor ieder bevredigende benoeming te komen. Belangrijk is het te bedenken dat de vader geen vriendin trouwt maar ook hier een wettige vrouw die rechtens die plaats naast hem deelt. En in chnstelijke zin een van God gegeven vrouw- en moederplaats, zonder dat zij iets zou willen of kunnen vervangen. De overleden moeder zal bij de kinderen immers nog steeds dè moederplaats innemen en terecht.

Haar positie was uniek en onvervangbaar.

Hoe ook elk ieders plaats in het gezin ziet, het gaat erom dat door allen gewerkt wordt aan de zo broodnodige bevordenng van de eenheid in het weer geheelde gezin.

Tenslotte

Aan het eind van dit artikel zullen er ongetwijfeld diverse vragen van evenzovele onderscheiden situaties overblijven.

Te denken valt aan echtscheiding in plaats van overlijden.

Er zullen zeker punten herkenbaar zijn, doch andere weer totaal anders. Dit laatste b.v. wanneer kinderen blijvend contact hebben met de uit het gezin vertrokken moeder of vader. Eveneens valt te denken aan een inkomende vrouw of man met meekomende kinderen. Hoe is de relatie met en de houding van de beide grootouders, indien nog in leven? Ook bij hen zijn de lijnen anders komen te liggen, verhoudingen tegengesteld.

Waar uiterlijk geconstateerd wordt hoe goed het wel gaat, moet met al te gauw gedacht worden dat ‘alles vanzelf wel loopt’.

Daarom ook wordt in dit ondenwerp een en ander aangereikt tot een tijdig alert zijn, bezinning en overleg.

Het gaat er om dat mensen in de spanningen van gegeven omstandigheden leren met elkaar om te gaan en elkaar te accepteren.

Dat mensen volop mens mogen zijn met z’n hoogten en diepten, elkaar ten nutte. En dat zij al gaandeweg verstaan dit te mogen zijn naar Gods plan en bedoeling, heel persoonlijk en in onderling samengaan.

Ook allen die op enigerlei wijze hulp en bijstand kunnen verlenen, dit mogen doen in afhankelijkheid van de Here.

Tot eer van Hem en tot zegen voor betrokkenen in pastorale zorg.

Br. J.G. van der Zande is ouderling geweest m de gemeente van Apeldoorn-Centrum en doet daar nog steeds namens de kerkenraad pastorale bezoeken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen