OM DE LIJN DER AFSCHEIDING

Graag vraag ik aandacht voor een onlangs verdedigd proefschrift aan de Theologische Universiteit van de PKN te Kampen. Daarbij was zowel van Chr. Geref. als van Geref. (vrijg.) zijde inbreng: prof.dr. H.J. Selderhuis en prof.dr. M. te Velde waren copromotor resp. referent. Dat is op z’n minst een vermelding waard!

Maar het gaat nu om de inhoud van dit dikke boek. De auteur tekent de positie en ontwikkeling van de Kamper hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht, prof. Den Hartogh. De stof is heel inzichtelijk gerubriceerd: allereerst wordt uit de doeken gedaan waar het voor, in en na de oorlogsjaren kerkelijk-theologisch om ging, en daarna wordt nagegaan hoe de positie van prof. Den Hartogh daarin steeds was. Dit alles wordt omgeven door een levensschets en een schildering (als u mij deze woordspeling niet kwalijk neemt) van de betrokkenen bij het conflict, waarbij uiteraard de naam van prof. K. Schilder centraal staat.

Waar ging het om in die verdrietige scheiding in 1944? Er was een dogmatische kwestie, die zich toespitste op de betekenis van de doop en die te maken had met de uitleg die binnen de Geref. Kerken tot dan toe gemeengoed was (de verhouding verbond-verkiezing). Daarnaast speelde echter ook een kerkrechtelijk conflict, dat op zich weer in twee aspecten uiteen viel: de kwestie oud en nieuw kerkrecht (mogen meerdere vergaderingen ambtsdragers afzetten, of komt dat recht alleen toe aan kerkenraden, evt. classes?) en de vraag of een synode zichzelf kan voortzetten tot over de uitgeschreven datum van een volgende synode heen.

Uitgebreid en gedocumenteerd wordt in deze beide kwesties de positie van prof. Den Hartogh bezien. Hij was zeer betrokken bij de zaak (blz. 13), en tegelijk heeft hij lang getracht met behoud van de eigen overtuiging bruggen te slaan; hij bleef waar mogelijk terughoudend om zich te profileren (blz. 392). Dat het hem allemaal op een gegeven moment te veel werd, blijkt uit blz. 452, waar sprake is van een paar minder juiste beslissingen om het gesprek te bevorderen. Maar is het wonder? Bij lezing van het proefschrift trof mij (opnieuw) de moeite om binnen de kerkelijke kaders, vergadercircuits (synodevergaderingen) en persoonlijke ontmoetingen (tussen hoogleraren onderlingen bijv.) elkaar echt te zoeken. Onvermijdelijk, zo lijkt het wel, worden de tegenstellingen groter en de kloof breder. De polemiek is scherp en wordt daarbij ook nog eens persoonlijk. Dan wordt de toestand menselijkerwijs gesproken onhoudbaar. In dit proefschrift vinden we de achtergronden van alle onderwerpen en gebeurtenissen, die op enigerlei wijze hebben geleid tot de ontwikkeling van de Geref. Kerken (vrijg.) keurig op een rij. Met grote precisie! Aparte vermelding verdient daarbij het feit dat de auteur ook de ontwikkelingen na de Vrijmaking in kaart heeft gebracht. Te denken is aan de kerkelijke scheuring in Kampen, de gevolgen van het conflict voor de theologische opleidingen en kerkelijke consequenties, zowel plaatselijk als bijvoorbeeld de meisjesbond.

n.a.v.: Th. J.S. van Staalduine, Om de lijn der Afscheiding. Prof.dr. G.M. den Hartogh en de Vrijmaking van 1944. Uitg. Groen Heerenveen 2004, 550 blz., € 22,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen