„Zo'n explosievenhond moet tegen z'n natuur ingaan"

Doorweekt ligt de blauwe loper aan het eind van een van de landingsbanen van Schiphol. Aan weerszijden zijn bloembakken geplaatst. De loper eindigt bij een mobiel bordes. Een medewerker van de luchthaven verwijdert de laatste smetten. Alles ter ere van president Lech Walesa, die over een uur moet arriveren, geëscorteerd door twee F16-toestellen van de Nederlandse Luchtmacht.

Hij zal worden verwelkomd door Hare Majesteit, fanfaremuziek en overvloedige regenval. Hollandser kan het niet. Op het buffet in de belangrijkste VIP-room van Schiphol, gereserveerd voor de koninklijke familie, staatshoofden en de crème van de Nederlandse adel, staat koffie en koek gereed.

Alle voorbereidingen voor de ontvangst van het Poolse staatshoofd zijn getroffen. Voor hij met de Nederlandse vorstin zal binnenschrijden, wacht alleen nog een laatste veiligheidscontrole. Uitgevoerd door Dick Wessel en Nero, beiden in dienst van het Korps landelijke politiediensten (KLPD), Divisie ondersteuning, Dienst levende have, afdeling speurhonden.

VIP-room
„Zo Dick, ga je gang", lacht de politieman die verantwoordelijk is voor de veiligheid van beide prominente gasten. De speurhondgeleider weet wat hem te doen staat. Hij maakt de lijn van de hond los en geeft het commando waar het dier op wacht: „Zoek Nero!"

Enthousiast schiet de herdershond naar voren en begint verwoed te snuffelen. Bij kastjes en lampen, langs tafel en plinten, onder lectuurbak en fauteuils. Van half werk houdt hij niet. Fanatiek worstelt hij zich onder de stoelen. Alleen het achterwerk van het dier blijft zichtbaar voor het publiek van politiemensen en Schipholpersoneel, dat gefascineerd toekijkt.

Na een kwartier heeft Wessel z'n hond aan alle objecten in de ontvangstkamer laten snuffelen. Nergens vertoont het dier alarmerende tekenen. De VIP-room is vrij van explosieven. „Nou weet ik alleen nog niet of die koekjes safe zijn", bedenkt de speurhondgeleider, en steekt meteen een stuk banket in de mond.

„Nee hoor, gewoon kokos", stelt hij vast, nadat hij bedachtzaam heeft gekauwd. „Daar kan Lech straks gerust van eten. Ik zeg altijd: Als je iets onderzoekt, moet je het goed doen."

Mooie lokatie
De controle op explosieven maakt deel uit van een omvangrijk pakket veiligheidsmaatregelen op Schiphol. Zo worden regelmatig preventieve zoekingen uitgevoerd bij balies van bedreigde maatschappijen. Tot voor kort gebeurde dit onder verantwoordelijkheid van de politie-speurhondenschool in Den Haag.

Dit jaar werd deze taak overgenomen door de marechaussee, die inmiddels over twee explosievenhonden beschikt. Dat moeten er op termijn vier worden. Voorlopig spingt de speurhondenschool van het KLPD nog bij. Met een jaar of twee moet de marechaussee zichzelf kunnen bedruipen. Tot verdriet van Dick Wessel.

„We zullen best ons werk houden. Als de luchthaven wegvalt, krijgen we meer tijd voor assistenties in het land. Maar ik was liever hier gebleven. Schiphol is een verschrikkelijk mooie lokatie, waar enorm veel gebeurt."

Terwijl het water met bakken naar beneden komt, parkeert de politieman zijn bus voor het staatsiebordes op de landingsbaan. Nero lijkt ongevoelig voor de weersongesteldheid. Monter springt het dier de wagen uit, om de bloembakken af te speuren op explosieven. In de verte nadert een militair muziekkorps, dat een muzikale hulde aan de speurhond lijkt te brengen.

Tegen de natuur
Harry Harmsen behoort tot de explosievenhondgeleiders van het eerste uur. Vanaf '87 was hij betrokken bij de beveiliging van Schiphol. Momenteel is hij belast met de training van nieuwe honden en hun toekomstige geleiders.

Het is een arbeidsintensieve bezigheid. De opleiding van deze speurhond kost acht tot twaalf maanden. Uitgedrukt in geld is er een bedrag van zo'n 80.000 gulden mee gemoeid. De explosievenhond moet aan bijna onmogelijke eisen voldoen. Voor alles zal het een vriendelijk, sociaal dier moeten zijn.

„Als in de vertrekhal een dame met een juffershondje loopt en mijn hond geeft dat dier een knauw, dan hebben we een probleem", stelt de politieman vast. „Verder moet zo'n hond, net als de speurhond menselijke geur en verdovende middelen, een uitgesproken zoekdrift vertonen.

Daarnaast moet-ie een extreme buitdrift hebben. Hij moet alles willen doen om z'n buit te bemachtigen, ook als hij er niet bij kan. En als hij iets gevonden heeft, moet hij er doodstil bij gaan liggen, zonder eraan te zitten. Zelfs zonder te blaffen, want door de luchttrilling kan een bom al afgaan. Dat eist van zo'n dier een enorme zelfoverwinning. Het is volkomen tegen z'n natuur in."

Hoogspanning
Naast het opleidingswerk blijft Harmsen inzetbaar als geleider van Stentor, een Duitse herder die al jaren op explosieven speurt. „Je moet voeling blijven houden met de praktijk. Als je geen inzetbare hond meer hebt en je uitsluitend met training bezighoudt, weet je na vier jaar niet meer wat er op straat gebeurt."

Werk en training gaan trouwens naadloos in elkaar over. In de vrachtloodsen op de luchthaven verbergen de geleiders regelmatig explosief materiaal, om de honden alert en gemotiveerd te houden. Ze moeten niet de indruk krijgen dat ze voor spek en bonen rondlopen.

Een collega van Harmsen heeft onder een van de pallets met kartonnen dozen in een enorme hal wat kruit verborgen. De speurhondgeleider weet alleen in welk deel van de loods iets moet liggen. De precieze lokatie moet hij met z'n hond zien te achterhalen.

In uiterste concentratie speurt het dier de dozen af. Onverwacht houdt hij in en gaat zacht piepend liggen. Een trilling van de huid verraadt hoezeer de hond onder hoogspanning staat. Hij heeft lont geroken.

Uitgestelde beloning
Z'n geleider hurkt naast hem neer. Onzichtbaar voor de hond haalt hij een beloningsbuis uit zijn broekzak en plaatst die onder de pallet waar het dier het explosieve materiaal heeft gelokaliseerd. De spieren van de herder staan als snaren gespannen, nu zijn beloning nabij komt.

Als de politieman de buis de loods in werpt, schiet hij er als een pijl achteraan. Zodra hij z'n "kluif" te pakken heeft wijkt de spanning en laat de reu spontaan z'n blaas leeg lopen.

De training is gebaseerd op het bedotten van de hond, legt Harmsen uit. „Hij is afgericht op de geuren van explosieven. Die combineren wij met een beloning, in de vorm van een ijzeren buisje. Daar zoekt de hond naar. En hij weet dat hij die kan vinden door een bepaald geurbeeld te volgen. Heeft hij dat ontdekt, dan weet hij dat z'n beloning zal volgen.

Het buisje tover ik te voorschijn op de plaats van de geurbron. Het functioneert als een uitgestelde beloning. Daar moet je zo'n dier op blijven trainen, want hij wil altijd weer meteen in de vangst bijten. En dat kan niet. Ken je zo'n hond, dan heb je al vroeg in de gaten als hij iets ruikt. Dat zie je meteen aan het gedrag."

Bomverkenners
Het werken met explosieven is niet vrij van risico. Het zijn in het algemeen kankerverwekkende stoffen. Om problemen te voorkomen, worden de geleiders en de honden jaarlijks medisch gekeurd en zijn de transportvoertuigen voorzien van een afzuiginstallatie. Daarnaast brengt het werk een verhoogde kans op dood of letsel door een explosie met zich mee.

„Dat is een risico dat je bewust neemt", vindt Harmsen. „Doe je een preventieve zoeking, dan sta je er nauwelijks bij stil. Maar word je opgebeld voor een verdacht koffertje bij de balie van El AL, dan is het even anders. Je moet ons zien als bomverkenners met een verlengstuk, een extra hulpmiddel, in de vorm van een hond.

Formeel is mijn werk klaar, als ik iets gevonden heb. De Explosieven Opruimingsdienst moet het spul weghalen. Op de luchthaven ligt dat wat anders. We vinden hier nogal wat "bommen", in de vorm van achtergelaten koffertjes bij de balies van bedreigde luchtvaartmaatschappijen. Dan schakel je niet direct de EOD in, maar je ziet eerst meer informatie te vergaren. Anders zou je die jongens bijna dagelijks voor niks laten opdraven.

Het werk van de explosievenhondgeleiders op Schiphol varieert per dag. Controle van de VIP-room bij een staatsbezoek staat hoog op de prioriteitenlijst. Ook de beveiliging van bedreigde maatschappijen is van vitaal belang.

Daarnaast is er de controle van goederen die niet door een röntgenapparaat mogen, het speuren in vrachtloodsen, de controle van achtergebleven bagage en incidenteel het afspeuren van een compleet vliegtuig na een bommelding.

Gestuiterd
Op Schiphol heeft Harmsen nimmer explosieven aangetroffen. „De kunst is om toch scherp te blijven. Dat realiseren we door frequente toetsingen en een jaarlijks examen. Bij assistenties in het land voor Justitie vind je wel regelmatig wat. Meest vuurwapens, bij huiszoekingen in verdachte panden."

Een van de lastigste elementen in de training is, om het dier te leren dat er onderscheid is tussen diensttijd en vrije tijd. De eerste explosievenhond van Harmsen was een uitgesproken dienstklopper. „Die werd helemaal gestuiterd als ik met 'm over de hei liep, omdat hij dood neerviel bij elk afgeschoten jachtgeweerpatroon. Dat moet je zo'n dier afleren. Hij moet pas gaan werken als ik daar opdracht voor geef."

Roulatie
De geleider had wel begrip voor de instelling van het dier. Ook hijzelf kent nauwelijks het verschil tussen werk en hobby. Omdat Stentor al ruim acht jaren telt, kijkt hij alvast uit naar een volgende hond.

Achter in z'n dienstwagen ligt Rex, een jonge Mechelse herder die zich veelbelovend ontwikkelt. De politieman neemt het dier regelmatig mee naar de luchthaven, zodat het kan wennen aan de sfeer en de herrie. „Ideaal zou zijn als je een hond had die een mensenleven mee ging, maar de praktijk is dat je in het algemeen verschillende honden overleeft.

Van belang is dan wel dat die hond z'n hele leven met jou optrekt. Als combinatie raak je op elkaar ingespeeld. Die hond kent jou en jij kent de hond. Het is een levend wezen, dat ook wel 's een keer z'n dag niet heeft. Dat herken je als je altijd met zo'n dier optrekt.

Momenteel zie je binnen politiekorpsen een roulatiesysteem van banen. Er zijn er die ook de speurhondgeleiders daarin mee willen laten draaien. Pietje heeft nou vijf jaar een speurhond gehad, dus die moet maar eens naar een andere stoel. Dan kan Klaasje de hond van Pietje overnemen om er effe hetzelfde werk mee te gaan doen.

Nou, dat werkt dus niet. Maar het is niet zo simpel om dat aan de leiding uit te leggen. Dat krijg je als mensen te ver van de praktijk af komen te staan." i< />

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen