Gewapende vrede

Het opschrift boven dit artikel is de titel van een boek van Prof. Dr. J. Douma, dat verscheen als nummer 6 in de reeks Ethisch Commentaar, en dat mij bereikte kort voor de Vredesweek. Het was de bedoeling dat ik er bij die gelegenheid een uitvoerige bespreking aan zou wijden. De tijd ontbrak me echter, niet zozeer om het te lezen, maar om het gelezene te verwerken en weer te geven. Wat de Vredesweek betreft komt deze recensie dus een beetje als mosterd na de maaltijd. Maar het vraagstuk van oorlog en vrede blijft aktueel en zal ook op de komende vergadering van de Generale Synode weer een agendapunt zijn.

Zestien stellingen

Het boek van Douma, die Vrijgemaakt Gereformeerd hopgleraar is in Kampen, is ontstaan uit zestien stellingen die hij ongeveer een jaar geleden publiceerde in het Nederlands Dagblad, met de bedoeling dat de lezers erop zouden reageren en dat er op die manier een discussie op gang zou komen. Dat is ook gebeurd. Het boek dat nu het licht heeft gezien moet beschouwd worden als een toelichting op en een verdediging van die stellingen.

Het boek begint met een weergave van deze zestien stellingen, waarna zestien hoofdstukken volgen waarin die stellingen één voor één worden besproken en uitgewerkt. Door deze aanpak is een bijzonder overzichtelijk en boeiend geheel ontstaan. Graag wil ik één en ander samenvatten en enkele belangrijke punten uit het boek van Douma naar voren halen.

Bijbel en oorlog

Douma begint met de opvatting te bestrijden van hen die in de bijbel twee „gedachtenreeksen" menen te zien: een oorlogszuchtige en een evangelische. Tot de eerste zouden dan behoren de oorlogen van het Oude Testament en de wraakpsalmen, terwijl de Bergrede natuurlijk in het tweede kader staat.. Dat is volgens Douma in strijd met de eenheid van de Heilige Schrift.

Het is ook niet zo dat oorlog in de bijbel altijd gezien wordt als zonde en dat de bijbel zonder meer het pacifisme en de geweldloosheid predikt. Dat heeft ook de Oude Kerk nooit geleerd. In de romeinse legers bevonden zich ook christen-soldaten en Tertullianus, die door de pacifisten vaak wordt aangevoerd als tegenstander van het leger heeft gezegd dat de legers dapper mogen vechten opdat er rust heersen mag in de wereld.

Douma waarschuwt ertegen teksten uit de Schrift los te maken uit hun heilshistorisch. verband. Wij mogen geen oorlog voeren met een beroep op Gods bevel dat de Kanaanieten met de ban moesten worden geslagen. Beheerstheid van optreden in het besluiten tot of in het voeren van een oorlog is vereist.

Een christen heeft ook tot taak te blijven streven naar vrede. De bijbel zegt duidelijk dat er tot aan het einde van de wereld oorlogen zullen zijn, maar daaruit mogen we niet de conclusie trekken dat oorlog cn bloedvergieten zomaar aanvaard moeten worden. Hier maakt Douma onderscheid tussen de wil van Gods besluit en die van Zijn bevel.

De Bergrede en de overheid

Pacifisten beroepen zich dikwijls op de Bergrede. Heeft de Heere Jezus Zelf niet gezegd: Wie u op de linkerwang slaat, keert hem ook de rechter toe? En staan er niet vele andere vermaningen in de bijbel om af te zien van geweld en wraak?

Terecht wijst Douma erop dat in diezelfde bijbel ook Romeinen '13 staat. Het hoofdstuk waarin de taak van de overheid wordt omschreven. En wie niet een duidelijke visie heeft op de overheid benadert het probleem van oorlog en vrede van de verkeerde kant. Een christen mag zeker geen kwaad met kwaad vergelden, maar de overheid is Gods dienares en draagt het zwaard niet tevergeefs.

Volgens Douma, die zich hiervoor beroept op Calvijn, kan de Bergrede niet dienen als basis voor een overheidsmoraal. Niet omdat de Bergrede niet zou deugen, maar omdat de mensen zo verdorven zijn, en een overheidsgezag nodig hebben dat hen in toom houdt.

„Niemand kan aan de Bergrede argumenten ontlenen om de overheid het zwaard uit handen te slaan. Want dan zouden we met onze toch al bandeloze wereld nog verder van huis raken. We zouden een stut onder onze samenleving vandaan trekken en ons in de chaos storten. Dan zijn we ook dat stuk vrede nog kwijt dat een goed functionerend gezag waarborgen kan. De overheid is er, ons ten goede, zegt Paulus. Zij brengt niet de vrede van de Bergrede. Maar daarom komt zij nog niet in strijd met de Bergrede."

Inzake de plaats en de taak van de overheid distantieert Douma zich van de Lutherse twee-rijken-leer, waarin het w T erk van de overheid en het werk van de kerk in feite tegenover elkaar worden geplaatst, en ook de Barthiaanse visie van het ene rijk van Christus, waarin alle mensen verzoend zijn en er voor Gods oordeel en toorn geen plaats meer is. Hij wil ook van het ene rijk van Christus spreken, maar dan zo dat Kerk en overheid beide, en ieder op eigen terrein, gebonden zijn aan het gebod van de liefde.

De kernwapens

Breedvoerig gaat Douma in op het probleem van de kernwapens. Hij constateert dat het tegenwoordig al moeilijk is een conventionele oorlog te verdedigen wegens de verschrikkingen van het moderne wapen arsenaal. Uiteraard hebben we dan nog veel grotere moeite een oorlog met kernwapens te rechtvaardigen. Het bezit van kernwa- pens te verdedigen zonder de bereidheid ze te gebruiken in noodsituaties, heeft gecn.„ afschrikwekkend effect. Vanwege dc impasse waarin we geraakt zijn kiezen velen voor het „atoompacifisme" (wel wapens, maar geen kernwapens). Deze mensen zijn bereid voor hun visie de prijs te betalen van een communistische overheersing, al menen ze dat dat zo'n vaart niet zal lopen. We moeten niet te zeer leven vanuit het wantrouwen! Dat is echter een idealisme, dat niet strookt met de werkelijkheid.

Douma is dan ook van mening dat de leuze „Kernwapens de wereld uit, te beginnen met Nederland" een illussie is. Kernwapens gaan de wereld niet meer uit. Bovendien, aan het bezit van kernwapens is het middellijkerwijze te danken dat we nu al meer dan 30 jaar in vrijheid mogen leven!

De toestand in de wereld maakt het, om nog erger te voorkomen, nodig dat er een „balance of terror" (een afschrikwekkend evenwicht) is. Dat heeft niet te maken met afgoderij, alsof we nu ons vertrouwen stellen op de kernwapens.

De boodschap van de kerk

Uiteraard mogen we niet berusten in het bezit van de kernwapens. We moeten blijven streven naar ontwapening, maar dan niet éénzijdig. Bovendien hebben we als christenen dc vrede op aarde te verkondigen. En waar die vrede realiteit wordt bedreigen we elkaar niet meer met kernwapens.

Ik citeer gedeeltelijk Stelling 16:

„De kerk in het westen mag in haar gebed, prediking en bezinning dankbaar zijn voor de vrijheid die zij mede aan een krachtige afweer van het westen tegenover de communistische dreiging te danken heeft. Al zal zij — om niet egoïstisch te danken — tegelijkertijd moeten bedenken dat door de „balance of terror" een status quo gehandhaafd wordt die de kerk in het oosten geen mogelijkheid tot vrije ontplooiing geeft.

De kerk heeft tot taak duidelijk te laten uitkomen hoezeer de westerse wereld haar vrijheid misbruikt en ondergraaft. Niet de angst voor de Russen, maar de ernst van de verwerping van het Evangelie moet daarbij centraal staan. Hoe minder het westen zich aan de ware vrede in Christus gelegen laat liggen, hoe verschrikkelijker de wapens worden waarachter het westen zich meent te kunnen uitleven.

Zolang wij mogen geloven in de lankmoedigheid van God Die met het westen nog geen afgesneden zaak maakt, zal er ook het gebed moeten zijn voor dc afwending van een wereldbrand, voor vorderingen op de ontwapeningsconferenties en voor terugdringing van elk oorlogsgeweld".

Een helder boek

Het probleem van oorlog en vrede, dat nog verzwaard wordt door de vragen rondom het bezit en het gebruik van de kernwapens, is niet zo simpel op te lossen. Natuurlijk kan niemand zonder meer vóór oorlog en vóór kernwapens zijn. Maar we leven door

de zonde in een gebroken en ontredderde wereld, waarin het geweld vaak door geweld moet worden bedwongen. De vraag is: waar liggen de grenzen?

Prof. Douma heeft over deze ingewikkelde materie een helder, zakelijk boek geschreven, dat bijbels is onderbouwd en tegelijk rekening houdt met de realiteit waarin we leven. Daarmee is het laatste woord over deze kwestie nog niet gesproken en zo is het uit de aard der zaak ook niet bedoeld. Maar

het kan ons zeker helpen en verder op weg brengen om onze mening te vormen en onze houding te bepalen.

Ik kan dan ook ieder die maar enigszins met deze vraagstukken te maken heeft — en wie heeft dat eigenlijk niet? — alieen maar aanraden het boek te lezen en te bestuderen.

N.a.v. Dr. J. Douma: GEWAPENDE VREDE Uitg. Ton Bolland, Amsterdam, 1980. 118 blz. Prijs ƒ 16, 90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen