Aan de grens van het leven

Zijn oudste dochter rondde onlangs de artsenstudie af. Over het vinden van werk hoeft ze zich niet druk te maken. Vooral aan huisartsen, psychiaters en specialisten ouderengeneeskunde is een ernstig tekort. Dat was dertig jaar geleden wel anders. In een artikel in de eerste jaargang van Terdege sprak Alfred Teeuw zijn zorg uit over de arbeidsmarkt voor afstuderende artsen. „Er was een wachtlijst van twee jaar voor huisartsgeneeskunde, de specialistenopleidingen lieten spaarzamelijk mensen toe. Het zag er gewoon slecht uit."
Vanwege het sombere vooruitzicht oriënteerde hij zich op een baan in het buitenland. „Drie maanden heb ik in het Donald Fraser Hospital in Zuid Afrika gewerkt. Daar heb ik mijn eerste ervaring als schrijver opgedaan, door artikelen die ik schreef voor De Schakel. Ik voelde er wel voor om in Zuid Afrika te blijven, maar Corry – toen nog mijn verloofde – was minder enthousiast. Mijn ouders evenmin. Die kwamen met allerlei personeelsadvertenties aanzetten." In juni 1986 rondde hij de studie af. Corry, die ook geneeskunde studeerde, had drie maanden eerder haar bul al ontvangen. „We gingen vrijwilligerswerk doen op de Kruispost van Oudezijds 100 in Amsterdam. Ik had twee sollicitaties lopen: een voor docent aan het Sara Nevius College en een voor zendingsarts bij de GZB."
Kort na zijn aantreden als docent bij de reformatorische school in Amersfoort kwam het verzoek van verpleeghuis Zilverschoon in Nijkerk om daar tijdelijk te komen werken. „Vanwege het onzekere van die functie is Corry daar aan de slag gegaan. Na een paar maanden was duidelijk dat het een definitieve baan werd. We waren inmiddels getrouwd en Corry was in verwachting. In goed overleg hebben we besloten om te switchen. Zij ging les geven, ik werd dokter in Zilverschoon. In 1990 kon iedere arts die minstens drie jaar in een verpleeghuis had gewerkt, zich laten registreren als verpleeghuisarts. Dat gold ook voor mij. Later is de naam veranderd in specialist ouderengeneeskunde. Inmiddels ben ik ook opleider."

Theologie
Vooral de veelzijdigheid en complexiteit van de problematiek in een verpleeghuis, de langdurige relatie met patiënten en de ethische vragen rond de zorg aan het eind van het leven fascineren de reformatorische specialist ouderengeneeskunde. De pastorale vragen brachten hem er in 1989 toe om naast zijn dagelijks werk theologie te gaan studeren. Aanvankelijk met de gedachte zijn baan als verpleegarts op termijn in te wisselen voor het predikantschap.
„Die studie is heel voorspoedig verlopen. In ’94 had ik mijn doctoraal. Daarna heb ik ook het kerkelijke deel gevolgd, hoewel ik tot de overtuiging was gekomen dat ik verpleeghuisarts moest blijven. Onder meer doordat ik betrokken was geraakt bij de NPV en het Lindeboom Instituut. Daar werd ik geconfronteerd met het gebrek aan artsen die konden participeren in werkgroepen voor de doordenking van medisch-ethische vragen en het reageren op rapporten over levensbeëindigend handelen."

Op 1 april 1994 trad Teeuw als verpleeghuisarts in dienst van Salem, het nieuwe verpleeghuis van de gereformeerde gezindte in Ridderkerk. „Ds. E.F. Vergunst, voorzitter van het bestuur, vertelde me dat er op de advertentie geen reacties waren gekomen. Ik heb gesolliciteerd, ben aangenomen en heb nooit de behoefte gevoeld om weg te gaan."
De verbondenheid aan Salem wordt voor een belangrijk deel bepaald door de sfeer in het huis en de professionele aansturing. „Ik kom in veel andere huizen en constateer keer op keer dat het management hier er ver bovenuit springt. Onze directie is misschien iets minder visionair, maar ze staat wel midden in de praktijk en doet wat ze belooft."
Om de kwetsbaarheid van de medische zorg in Salem te verkleinen, besloot bestuurder Thijs Wijzenbroek het aantal artsen te vergroten en een deel daarvan elders te detacheren. Het bleek een goede greep. „De huizen waar we werken, zijn heel enthousiast over de samenwerking. Omdat we waarmaken wat we zeggen, voor een schappelijk tarief. Dat wordt als bijzonder ervaren. Hetzelfde merk ik in mijn werk als arts. Mensen waarderen het enorm wanneer je belooft ze de volgende dag terug te bellen, en dat ook doet."
Tegenwoordig werkt Teeuw voornamelijk in de Riederborgh in Ridderkerk, Parkzicht in Sliedrecht en Sophia State in Hendrik Ido Ambacht. Dat maakt het werk voor hem nog boeiender. „In de Riederborgh heb ik een palliatieve unit. De helft van de mensen die daar wordt opgenomen, heeft een euthanasieverklaring. De gesprekken met deze mensen geven een extra dimensie aan het vak." Door zijn ervaringen met palliatieve zorg kwam de hervormd-gereformeerde verpleeghuisarts wat anders in het werk te staan. „Ik ben meer gaan denken in termen van het welzijn van mensen. Wat is in de gegeven omstandigheden een verstandig beleid? Moet ik nog wel beginnen aan een bepaalde behandeling? Belangrijk is voor mij dat mensen op een waardige wijze afscheid kunnen nemen van familie en vrienden."
Aanvankelijk waren het vooral huisartsen en verpleeghuisartsen die warm liepen voor de palliatieve zorg. Inmiddels zijn ook verzekeraars enthousiast. „De laatste zes maanden kosten het meest. Goede palliatieve zorg kan allerlei dure behandelingen in die levensfase voorkomen. Ik waardeer die ontwikkeling positief. Iedereen is erbij gebaat dat de gezondheidszorg betaalbaar blijft."

Beroepen
Door zijn werkzaamheden buiten de deur wordt Teeuw geconfronteerd met twee uitersten. „In de Riederborgh moet ik soms duidelijk maken waarom ik niet meewerk aan euthanasie. In Salem komt het voor dat familie van een vrouw van 92 per se wil dat moeder nog een sonde krijgt, terwijl die vrouw totaal op is. Gelukkig zie ik daarin wel een omslag, maar nog altijd wordt ook onder ons zinloos doorbehandeld. Met alle lichamelijke, psychische en financiële gevolgen daarvan." Zijn bagage als medicus en theoloog combineerde hij in een medisch ethische dissertatie over dilemma’s rond het toedienen van sondevoeding. „Heel aardig was dat ik daarop in 2003 ben gepromoveerd aan de theologische faculteit van de Universiteit Utrecht.
Naast zijn werk als arts gaat Teeuw vrijwel elke zondag uit preken. In 2009 werd hij beroepen door de hervormde gemeenten van Nijkerk en Moerkapelle. „Terwijl ik had aangegeven dat ik me niet beroepbaar stelde. Vooral met het beroep van Moerkapelle heb ik het heel moeilijk gehad. ’s Nachts zat ik in mijn gedachten al catechismuspreken te maken en trouwdiensten voor te bereiden, maar geleidelijk werd het me steeds duidelijker dat mijn plaats hier is. Ik heb voor beide beroepen bedankt en door het RD laten opnemen dat ik geen enkel beroep meer in overweging neem."

Het preken blijft voor Teeuw, ouderling van de hervormde gemeente in Ridderkerk-Drievliet, een bijzondere ervaring. Doordeweekse ervaringen stempelen zijn werk op de kansel. „Prediker zei het al: ‘Gedenk aan uw Schepper in de dagen van uw jongelingschap, voordat de kwade dagen komen’. Dat zijn de dagen in een verpleeghuis.
Ik denk dat we weleens te makkelijk suggereren dat de genadetijd tot de laatste levensdag duurt. Pas heb ik over Jesaja 28 gepreekt. Daarin zie je dat er in dit leven al een tijd kan aanbreken dat de Heere in onverstaanbare klanken gaat spreken, omdat we Hem al die tijd lieten kloppen zonder ons te bekeren. Er zit geen woord Spaans in Zijn nodiging in datzelfde hoofdstuk. Bij Hem is de rust, bij Hem de verkwikking. Als we ons vandaag niet laten overtuigen, waarom over twee weken dan wel? Een tweede les die ik in het verpleeghuis heb geleerd, is dat de wijze waarop je in je jeugd bent opgevoed bepalend is voor je geloofsvisie in je ouderdom. Zo stemt dit werk elke dag tot nadenken en biedt het me handvatten voor de verkondiging op zondag."

Volgende keer: ir. Leen van der Waal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen