BESCHADIGDE EMOTIES BIJ KINDEREN EN JONGEREN

ENKELE CIJFERS

De website van het ministerie van justitie geeft de volgende informatie: Eén op de drie vrouwen blijkt slachtoffer geweest te zijn van enige vorm van seksueel misbruik voor haar zestiende jaar. Bij mannen is dat ongeveer één op de dertig. Het idee dat kinderen altijd misbruikt worden door hun vader is achterhaald. Ook kennissen en familie buiten het gezin behoren tot de daders. Wel zijn de daders meestal mannen.

Beschadigde emoties bij kinderen en jongeren hebben niet altijd een seksuele achtergrond. Het “Nationaal Fonds Geestelijke Volksgezondheid” meldt op zijn website: Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat in Nederland jaarlijks 50.000 tot 80.000 kinderen op één of andere manier worden mishandeld. De Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK’s) hadden in 2001 zo’n 23.000 telefonische contacten. Ruim 6.000 daarvan waren daadwerkelijke meldingen, de rest waren adviesgesprekken en consulten. Het grootste deel van het aantal gevallen van kindermishandeling blijft dus verborgen. Bij 1 op de 4 meldingen van kindermishandeling is sprake van psychische mishandeling of emotionele verwaarlozing.

Het is niet bekend of het er in de kerken beter aan toegaat. Natuurlijk is dat wel te hopen, maar het lijkt me een realistisch uitgangspunt aan te nemen, dat er ook in de kerken kinderen en jongeren rondlopen met beschadigde emoties.

GEBROKEN GEZINNEN

Vaak vormt het gezin een veilige thuisbasis voor kinderen, maar meer en meer komt het voor dat gezinnen zo gebroken zijn, dat het voor kinderen heel moeilijk is zich er thuis te voelen en hun eigen plekje in te nemen. In toenemende mate komt het ook in de kerken voor dat de ouders van kinderen gescheiden zijn, of gescheiden leven. Gaan vader en/of moeder daarna weer een nieuwe relatie aan, dan moeten kinderen wennen aan de nieuwe partner, die soms ook zelf kinderen meebrengt uit een eerdere relatie. Daarnaast komen er ineens ook heel wat personen bij die als broer en zus, opa en oma, oom en tante een plekje moeten ontvangen. Soms herhaalt zich deze hele situatie na een paar jaar weer. Voor kinderen en jongeren is het dan de vraag waar zij zelf staan, wat hun eigen plekje is in het geheel waar ze zichzelf kunnen zijn. Wat is hun werkelijke ‘thuis’?

ENKELE BIJBELSE VOORBEELDEN

In de bijbel zijn allerlei voorbeelden te vinden waarin het gezin en de familie een rol speelt. Denk bijvoorbeeld aan Izaäk en Rebekka. Izaäk houdt meer van Ezau en Jakob is de lieveling van Rebekka. Wat maakt het voortrekken van een van de kinderen veel kapot! In het leven van Jakob herhaalt zich deze familieproblematiek, als er wrijving ontstaat tussen Jozef en zijn broers. Triest dieptepunt in deze moeizame familiegeschiedenis is de verkoop van Jozef door zijn broers. Nog net aan de dood ontsnapt, wordt hij als slaaf naar Egypte verkocht. Het is een wonder van Gods genade dat Hij deze door de zonde beschadigde mensen met hun beschadigde emoties toch weer bij elkaar brengt. Hun levenswegen worden op een bijzondere manier met elkaar vervlochten, zodat er uiteindelijk ruimte komt voor vergeving, verzoening en vernieuwing. Dat geeft hoop voor situaties die wij als uitzichtloos inschatten.

Er zijn in de bijbel ook voorbeelden te vinden van opoffering en liefde in het kader van gezin en familie. Denk aan Ruth en Boaz; denk aan Timotheüs die positief gevormd is door een gelovige moeder en een gelovige grootmoeder. Wanneer de verhoudingen goed zijn, kan dat veel betekenen voor de betrokkenen zelf en als voorbeeld naar anderen. In een tijd waarin vele sociale structuren wegvallen, kan het een positief getuigenis zijn binnen en buiten de gemeente hoe gezinnen en families plekken zijn waar (groot)ouders en (klein)kinderen warme relaties onderhouden, tijd en aandacht aan elkaar geven en biddend met elkaar meeleven.

De bijbel is een eerlijk boek. Tekorten en conflicten in relaties, gezinnen en families worden niet verzwegen. Kinderen en jongeren kunnen ook op die manier een stuk herkenning ervaren met hun eigen omstandigheden. Woorden uit de Schrift roepen iets bij ze op, waar ze vervolgens hun eigen situatie naast leggen. Een preek in de kerk of een bijbelstudie op een vereniging kunnen veel losmaken.

SIGNALERING

Wanneer het idee ontstaat dat er ingrijpende problemen zijn, dan is het in de regel niet zo dat kinderen en jongeren er snel over zullen praten. Als er voldoende vertrouwen groeit dat ze toch iets gaan vertellen van hun problemen, dan kan het nog voorkomen dat ze veel ervan verzwijgen uit angst en schaamte. Bijvoorbeeld dat hun vader een alcoholist is die moeder en/of de kinderen in een dronken bui behoorlijk kan toetakelen. Misschien ook omdat ze zelf experimenteren met drugs en er dieper in meegezogen zijn dan ze eerst dachten. Verslaving maakt slaaf van de drug waar je aan vast zit, maar vaak raak je ook onder de macht en de invloed van de mensen voor wie je moet werken om de verslaving te betalen.

Seksueel misbruik en andere vormen van mishandeling gaan meer dan eens samen met vreselijke bedreigingen dat er met niemand anders over gesproken mag worden. Logisch dat kinderen en jongeren daar bang en onzeker van raken. Toch zou het niet eerlijk zijn om erover te zwijgen als er bepaalde vermoedens rijzen door vreemde blauwe plekken, bloedneuzen en andere rare verwondingen. Een pastorale aanpak is niet altijd de makkelijkste, maar het is laf de andere kant uit te kijken. Signalen dat er iets niet goed gaat, kunnen binnen de gemeente op allerlei manieren naar voren komen. In de situaties die mij bekend zijn, was het huisbezoek niet de plaats waar de eerste signalen werden afgegeven. Vaak zijn het mensen om de slachtoffers heen, die daarin een rol spelen. Pas daarna komen ambtsdragers eventueel in beeld.

PASTORALE BENADERING

Ambtsdragers zijn geen professionele hulpverleners. Zij hebben een andere taak. De ‘deskundigheid’ van ambtsdragers is dat zij de diepste dingen van het hart eerlijk met God en met mensen willen delen. Zij zijn er om Christus’ wil op uit te helen wat door de zonde kapotgemaakt is. Een pastorale benadering door ambtsdragers bedoelt niet de nodige professionele hulpverlening te blokkeren, maar juist aan te vullen of de weg daarnaar toe open te maken. Daarbij speelt in de kerkelijke gemeente meer dan eens het praktische probleem dat niet alleen slachtoffer, maar ook de dader(s) deel uitmaken van de gemeente. Ze hebben allen recht op pastorale hulp, maar het is in zo’n situatie niet wijs het pastoraat op één adres uit te laten voeren door één persoon. Al snel wordt immers (ongewild) de indruk gewekt dat de dominee of de ouderling partij kiest of wel voor de dader of voor het slachtoffer(tje). Dat geeft een onzuiver element in de pastorale gesprekken. Het is daarom beter het pastoraat te verdelen over meer dan één persoon. Er zijn zelfs situaties denkbaar dat de pastorale begeleiding de kracht van één kerkenraad te boven gaat en men ervoor kiest de consulent erbij te betrekken. In alle gevallen komt het aan op een klimaat waarin open gesproken kan worden over wat is voorgevallen. Want alleen de waarheid maakt werkelijk vrij (Joh. 8:32).

De dader moet verlost worden uit de duivelskring waarin hij zichzelf en zijn slachtoffer(s) opgesloten heeft om kwaad te doen. Hij moet vrij worden om in te zien en toe te geven wat hij anderen aangedaan heeft, opdat de weg van berouw en vergeving open komt. Het slachtoffer moet verlost worden van de situatie van misbruik of mishandeling. Natuurlijk zullen er allerlei emoties loskomen ten aanzien van de dader. Daar moet ook ruimte voor zijn en er moet tijd voor zijn om wat gebeurd is te kunnen verwerken. Maar het slachtoffer moet niet opgesloten raken in wraakgevoelens of verbittering.

Het valt in de praktijk van het pastoraat niet mee om volledig recht te doen aan wat slachtoffers hebben meegemaakt en dan toch te wijzen op de weg van vergeving en verzoening om Christus’ wil. De weg van vergeving en verzoening en vernieuwing is vaak met allerlei obstakels bezaaid. Genade is geen goedkoop excuus of een makkelijke uitweg voor wie kwaad heeft gedaan. De genade van Christus is volstrekt niet vanzelfsprekend. Het is voor altijd verbonden met Zijn bitter lijden en sterven. Het is een gave van God aan hen die het niet verdiend hebben. De prachtige gelijkenis uit Matt. 18:21–35 geeft aan dat wie zelf genade ontvangen heeft, geroepen wordt ervan uit te delen. Ondanks de moeite die dat kan kosten, maakt het vrij om van harte te kunnen vergeven.

TENSLOTTE

Een pastorale benadering van kinderen en jongeren met emotionele beschadigingen lukt alleen wanneer het lukt hun vertrouwen te winnen. Daarvoor is nodig een houding van liefde, aandacht en acceptatie. Wordt vooral niet boos en ongeduldig, maar blijf openstaan voor die ander. Laat merken dat de persoon met wie men spreekt geaccepteerd wordt als een schepsel van God, een mens die alleen verlost kan worden door de genade van Christus, een mens die nooit echt tot zijn recht kan komen als hij of zij Christus niet heeft leren kennen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen