Het wij-gevoel van Terdege

Bokma woont nu in een royaal appartement in Veenendaal. De 77-jarige is recent gekozen tot ouderling in de christelijke gereformeerde Pniëlkerk in zijn woonplaats. „Een besluit om kerkenraadsleden boven de 70 jaar niet meer verkiesbaar te stellen, is een tijdje geleden ongedaan gemaakt. Waarom ook niet, want de voormalige roerganger van het Reformatorisch Dagblad en oprichter van Terdege, reclamebureau KRB en de Wegwijsbeurs oogt nog even fris als bij zijn afscheid van de krant, begin jaren negentig. En hij lacht nog even smakelijk als in die tijd.
Samen met de tweede en enige vrouwelijke directeur van Terdege BV, Ali Wilbrink (64), haalt hij herinneringen op uit de begintijd van dit tijdschrift. Al enkele jaren voor de verschijning van het familieblad liep Bokma rond met plannen om een nieuw magazine voor de gereformeerde gezindte in de markt te zetten. Als voorbeeld noemt hij De Spiegel, het familieblad dat mét de neergang van de gereformeerden in de jaren zeventig ten onder ging en ophield te verschijnen. „De Spiegel was breder dan Terdege, had gedeeltelijk een andere doelgroep, maar ik had er vroeger best wat affiniteit mee. De formule trok me en er was zo rond 1980 geen enkel blad van dat kaliber meer over. We hadden al wel De Gezinsgids en De Schakel, maar dat vond ik toch niet voldoende.

Tegenwicht voor tv
In gesprekken met het bestuur van het in 1971 opgerichte Reformatorisch Dagblad zette de toenmalige directeur uiteen een tegenwicht te willen bieden aan de televisie, die ook delen van de gereformeerde gezindte begon binnen te sijpelen. Hoewel het hem aanvankelijk niet lukte om het bestuur te verleiden tot de uitgave van een eigen magazine, deed Bokma ondertussen wel pogingen om van uitgever Bosch en Keuning de titel van De Spiegel te kopen. „Dat ging niet door, maar ik heb wel op een gegeven moment gesprekken aangeknoopt met de uitgevers van De Gezinsgids en van De Schakel om tot samenwerking te komen.
De laatste viel al snel af, maar de directie van De Banier, uitgever van de Gezinsgids, was in eerste instantie niet onwelwillend. „Er werd een gespreksnota gemaakt, maar de dag voor de vervolgafspraak belde de uitgever op dat hij toch niet verder wenste te praten. Toen was wat mij betreft de weg vrij voor een eigen tijdschrift.

Ondernemer
Zijn eigen bestuur kreeg Bokma mee nadat Terdege een tijdlang eens per twee maanden was verschenen als bijlage bij het Reformatorisch Dagblad. „Men vond dat toch wel mooi.
De directeur-pionier dubde over de vraag hoe hij in één keer voldoende abonnees voor het toekomstige familieblad binnen kon halen. „Ooit was er bij de krant een papieren Bijbelomslag cadeau gedaan. Dat was een daverend succes. Ik ging vaak naar beurzen en wist dat er in Italië Bijbelomslagen van leer te fabriceren waren. Die zijn in Nederland geprint en voorzien van een afbeelding van Rembrandt (afbeelding van zijn moeder).De ondernemer in hem liet van zich spreken. Bokma stapte in het vliegtuig en kocht in Italië voor een bedrag tussen de 200.000 en 300.000 gulden aan Bijbelomslagen, in twee maten. Hij nam een risico, want zijn bestuur was in de aankoop niet gekend. „Wie niet waagt, wie niet wint. Als het niet zou lukken, dacht ik de omslagen nog wel op een andere plek aan de man te brengen. Bij boekhandels of zo. De omslagen kregen na aankomst uit het zuidelijke land een plek in de directiekamer. „Die was tot het plafond toe ermee gevuld, ha, ha.

Fiets of naaimachine
De abonneeactie was een doorslaand succes. „We mikten erop met ongeveer 15.000 abonnees van start te gaan. Dat lukte, want we haalden al direct de eerste 13.000 lezers binnen. Dit aantal groeide daarna in korte tijd verder.
In de jaren daarna nam de bekendheid van Terdege toe, vooral vanwege de vele acties, voor abonnees en abonneewervers. „We waren niet te benauwd om er wat tegenaan te gooien. Zo hebben we degene die de meeste abonnees aanbracht diverse malen een cheque van 1000 gulden ter beschikking gesteld. Later kon men kiezen uit een stofzuiger, fiets of naaimachine.
In de periode tussen 1983 en 1987 verdubbelde het aantal abonnees tot boven de 25.000 en in 1988 werd het aantal van 28.000 betalende lezers bereikt. Begin jaren negentig groeide het abonnee-aantal tot boven de 30.000, daarna trad een zekere stabilisatie op.
In het jaar 1988 werd de voormalige directiesecretaresse Ali Wilbrink door het bestuur benoemd tot directeur van Terdege. Het was de afsluiting van een proces van verzelfstandiging van het magazine tot een eigen bedrijfje. Bovendien bereidde de RD-directeur zich ook voor op zijn vertrek begin jaren negentig. „Ik wilde de mensen de kans geven hun eigen tak tot bloei te laten komen. Dat betekende natuurlijk ook dat ze hun eigen broek moesten ophouden. Dat geeft ook een zeker elan, zo verklaart hij achteraf zijn besluit.
De benoeming trok in de gereformeerde gezindte vooral de aandacht omdat het om een vrouw ging. „Daar was men in onze kringen nog niet zo aan gewend, aldus Bokma, die de verschillende hobbels die aan de benoeming voorafgingen handig wist te omzeilen.

Reizen en dagtochten
Ali heeft haar eigen herinneringen aan de eerste tijd na haar benoeming. Ze kan er nu wel om lachen. „Men noemde mij vaak directrice in plaats van directeur. Dat vond ik vreselijk, het deed me aan een bejaardenhuis of zorgcentrum denken.
Met haar komst werd Terdege ook drager van allerlei acties. Financiële lezersacties voor goede doelen als Ontmoeting, een school in Ethiopië en de VBOK trokken veel aandacht en brachten eveneens behoorlijke bedragen op. „Voor Ethiopië zamelden we meer dan 400.000 gulden in, weet ze zich te herinneren. De reis naar het land met de overhandiging van de cheque ziet ze nog altijd als een hoogtepunt in haar loopbaan bij Terdege, waaraan als gevolg van ziekte in 1996 een vroegtijdig einde kwam.
Maar er was meer. „We organiseerden fietstochten, gaven cds uit en bedachten de eigen kalenders. Eerst de verjaardagskalender, later ook een echte. Andere activiteiten richtten zich op het geven van creatieve cursussen schilderen, aquarelleren, doosjes maken. „Veel abonnees vonden dat geweldig. We reserveerden twee dagen, maar hadden er meestal vier nodig. Het wij-gevoel werd verder versterkt met reizen, onder meer naar de Moezel en bestemmingen in Frankrijk, met eigen reisleiders. Dagtochten naar Buren, Tiel, de Zaanse Schans en verschillende andere plaatsen trokken volle bussen. „Meestal gingen we na afloop in een naburige kerk samen zingen.

Klederdrachtpoppen
De organisatie van een fietstocht trok de eerste keer 2000 deelnemers, de daaropvolgende maal was dit aantal gegroeid tot 3000. „En niet te vergeten de Terdegedagen met muzikale ontmoetingen in Sliedrecht en Rhenen. Toen we 12,5 jaar bestonden, trokken jubileumconcerten vele duizenden lezers. Ontmoetingen met lezers werden ook georganiseerd in de Apenheul en in de omgeving van paleis Het Loo in Apeldoorn. „Mensen uitnodigen, hen verrassen met mooie cadeautjes, dat gebeurde vaak. Bokma stelde graag het geld beschikbaar: Als je voor een tientje weggeeft, krijg je er vaak honderd gulden voor terug, was zijn uitgangspunt.
Een eigen acquisiteur (advertentieverkoper) trok in die periode als voorlichter op uitnodiging van verenigingen het land in met een auto vol dia's en klederdrachtpoppen. Ali: „Die waren bestemd voor een spel, de mensen konden raden uit welk dorp of uit welke streek bepaalde klederdrachten afkomstig waren.

Extra inspanningen
Ali Wilbrink en Bokma denken dat anno 2008 het familieblad nog steeds volop bestaansrecht heeft binnen de gereformeerde gezindte. „Een flinke groep mensen heeft geen televisie. Zij vinden een familieblad leuk, aldus Ali, die meent dat het de vrouwen zijn die beslissen over de voortzetting van een abonnement. „Er moet voldoende voor haar instaan.
Bokma zou graag zien dat er meer aandacht aan de jeugd van 14 tot en met 20 jaar wordt geschonken. „Daar moet je vroeg mee beginnen. Zorg voor een blad met een principiële basis, maar maak het niet te zwaar, te meditatief, zo luidt zijn advies. Hij wijst op de aanwezigheid van allerlei bladen van stichtingen en kerkbladen met veel meditatieve artikelen. „Daar hoeft Terdege niet mee te concurreren.
De vroegere directeur beseft dat er in een periode van tien, twintig jaar wel veel is veranderd. „Er zijn in deze tijd extra inspanningen vereist om mensen aan je te binden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen