Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De Heidelbergse Catechismus

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De Heidelbergse Catechismus

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

De eerste uitgave. (10).

Ofschoon Keurvorst Frederik 1111 de volkomen overtuiging had, dat het leerboek met Gods Woord overeenstemde, dat er dus niets in v^oikwau», dat er tegen streed, heeft hij toch niet op eigen gezag de Catechismus in zijn staten ingevoerd. Zelfs de schijn wilde hij van zich werpen het geweten zijner onderdanen geweld aan te doen. Daarom riep hij tegen het einde van 1562 de voornaamste leraars van de Paltz en andere door hem bevoegd geachte mannen te Heidelberg bijeen en gelastte hen, cle Catechismus nauwkeurig te onderzoeken, aan Gods Woord te toetsen en hem daarna hun gevoelen mee te delen. De Synode verrichtte dit werk gedurende verscheidene zittingen met de uiterste nauwgezetheid. De uitslag van haar onderzoek beantwoordde volkomen aan cle verwachtingen van cle keurvorst. Men verwonderde zich over de wijsheid van lering, over cle juiste voorstelling van het Hervormd leerbegrip enz., kortom, men gaf er de hoogste lof aan en men verzocht cle keurvorst het te drukken.

Dit gebeurde en zo verscheen het leerboekje waarschijnlijk 19 januari 1563, hoewel anderen beweren, clat het tegen het einde van februari 1563 het licht zag.

Het zag er zeer eenvoudig uit als een kind van zijn tijd. De titel luidde:

„Catechismus oder Christlicher underricht, wie cler in Kirchen und Schulen der Churfürstlichen Pfaltz getrieben wirdt.

Gedruckt in cler Churfürstlichen Stadt Ileydelberg, durch Johannem Mayer. 1563.

Deze hele eerste uitgave is voor zover wij weten, van cle aardbodem verdwenen op waarschijnlijk één exemplaar na, clat bewaard wordt in de Universiteitsbibliotheek te Utrecht.

Op cle titel volgt de voorrede van cle keurvorst (blz. 3—11). Hierin zegt hij o.a. waarom hij het leerboek had laten opstellen en vermaant allen, het ter ere Gods, tot heil hunner eigen ziel dankbaar aan te nemen, het in zijn ware zin cle jeugd, in scholen en kerken en ook van cle preekstoel cler gemeente, vlijtig en wel in te prenten, er naar te onderwijzen, te doen en te leven, in clie vaste verwachting en met dat vertrouwen, dat, wanneer cle jeugd aanvankelijk aldus en met ernst in het Woord van God onderwezen en opgevoed wercl, cle Almachtige alsdan ook verbetering des levens en tijdelijke en eeuwige welvaart zou willen schenken enz.

Deze woorden doen ons een blik werpen in het edele hart en maken ons bekend met de schone gevoelens en het voortreffelijk karakter van de vrome keurvorst. Rust en vrede gaan hem zeer ter harte, maar Gods eer bovenal. De godsdienst beschouwde hij als alleen voordelig voor de eeuwigheid en verwacht ervan tijdelijke een eeuwige welvaart. De phf°.'5)v'»»tc !'•••< •*• hela? " - vot toe, meer over clie voorrede te schrijven.

Na de voorrede volgt dan de eigenlijke Catechismus van blz. 12 tot 83.

Hierbij merken we op, clat de titel als blz. 1 wordt meegerekend. Dat deed men in vroeger eeuwen algemeen. Tegenwoordig is cle eerste pagina van cle tekst blz. 1.

Als curiositeit vermelden we ook nog, dat blz. 64 in cle eerste uitgave tweemaal voorkomt. Hier is clus per ongeluk een fout gemaakt, clie achteraan in de Errata niet vermeld wordt. Bladz. 65 moest clus eigenlijk 66 zijn en zo vervolgens. BI. 83 had clus 84 moeten zijn. We schreven hierboven, dat er van deze eerste uitgaven nog maar één exemplaar over is. Wanneer iemand van cle lezers toch een, hoewel ook zeldzaam — exemplaar van deze eerste druk op de één of andere manier in handen zou krijgen, clan is dat mogelijk, aangezien de heer A. Wolters te Bonn in 1864 een getrouwe overdruk van de eerste uitgave heeft verzorgd.

Bekijkt u het verder aandachtig, dan blijkt er nogal wat verschil te bestaan tussen die eerste uitgave en de door ons gebruikte.

Zo valt direkt op, dat de gewone verdeling in zondagen, waar wij zo vertrouwd mee geworden zijn, nog niet voorkwam. Bovendien zijn de vragen en antwoorden niet genummerd en lopen dus ongenummerd door. Toch is er wel behoorlijk onderscheid gemaakt tussen vraag en antwoord. Met duidelijke grote letters staat telkens op een nieuwe regel in het midden van de bladzijde: Fraff of Antwort. Aan de rand van de O bladzijden vinden we een opgave van de hoofdstukken — dus niet van de teksten — uit de Heilige Schriften, waarnaar in de tekst met letters verwezen wordt en die moeten dienen, om het in de tekst gezegde te staven of op te helderen. Uit het Nieuwe Testament zijn 515, uit het Oude Testament 158 plaatsen aangehaald en verder eenmaal uit de Apokryfen, nl. Syr. 3. Behalve deze laatste wordt dus in totaal 673 maal verwezen naar een plaats in Gods Woord. Onze hedendaagse Catechismus telt 129 vragen en antwoorden. De eerste uitgave van 1563 telt er echter maar 128. Eén ontbreekt er dus nog. Dat is de berucht geworden vraag 80 met antwoord, de vraag naar het onderscheid tussen het Avondmaal des Heeren en de Paapse Mis. Deze kwestie wordt er niet in behandeld.

We hopen in een later artikel op deze vraag D.V. terug te komen.

Tenslotte volgt dan in de eerste uitgave van hl. 84 tot 94 een „Verzeichnis der fürnemsten Text, wie die ordentlich im vorgeheuden Catechismo erkleret sein." De laatste bladzijde, die niet genummerd is, bevat de Errata. Het jaartal 1563 staat er onder.

Met de uitgave van dit leerboek was dan de Heidelberge Catechismus een feit. Alle tot nu toe gebruikte catechismussen werden afgeschaft. De leeraren, die de nieuwe catechismus niet aannamen in de Paltz, werden afgezet. De keurvorst reisde zelf met zijn godgeleerden het land door om de kerken tc bezoeken en zich ervan te overtuigen, dat het werk van Ursinus en Olevianus het enige leerboek was geworden.

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 19 februari 1960

Daniel | 8 Pagina's

De Heidelbergse Catechismus

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 19 februari 1960

Daniel | 8 Pagina's