HET EVANGELIE IN DE STAD: MOEITEN EN UITDAGINGEN

Veelzeggende volgorde

‘Het evangelie in de stad: moeiten en uitdagingen.’ Toen ik wat langer naar de door de redactie aangereikte titel keek, viel mij plotseling de volgorde op van de twee begrippen achter de dubbele punt: moeiten en uitdagingen. De moeiten gaan voorop; de uitdagingen volgen. Ik weet niet of bewust voor deze volgorde is gekozen. Feit is wel dat het vooropgaan van het begrip moeiten aansluit bij de ervaringen van velen die in dienst van het Evangelie in de stad werkzaam zijn (Ik schrijf dit artikel met het oog op de situatie in de West-Europese (Nederlandse) steden; over steden in de derde wereldlanden zouden weer andere dingen te schrijven zijn).

Moeiten

Moeiten. Dat is het eerste woord wat volgt na de aanduiding: het evangelie in de stad. Terwijl ‘evangelie’ toch ‘blijde boodschap’ betekent. De verlossende boodschap van kruis en opstanding! Wie in de stad woont of van tijd tot tijd een stad bezoekt, bemerkt dat je in de stad overspoeld wordt door een veelvoud van indrukken. Je ziet een gebouw waar een spirituele academie gevestigd is. Iemand in een oranje gewaad hoor je hardop zijn mantra uitspreken. Even verderop is weer een demonstratie aan de gang… Er is ontzettend veel loos in de stad. Het is een grote mensenstroom die voortdurend in beweging is. Allemaal verschillende mensen. Diverse achtergronden. Allemaal hun eigen opvattingen. (Als illustratie: in een stad als Amsterdam zijn ongeveer 180 verschillende nationaliteiten aanwezig. Ter vergelijking: op deze wereld zijn ruim 200 nationaliteiten; een stad als New York telt er 100.)

Eenzaam

Temidden van die stroom bevind jij je als christen. Iemand die leeft uit het evangelie van Jezus Christus. Maar in het grote geheel van het stadsleven valt dat niet op, heeft het niets om het lijf. Het geeft je een heel ‘eenzaam’ gevoel. Je weet je uiterst ‘zwak’. Je ontmoet zoveel mensen die totaal anders denken dan jij denkt. Jouw opvatting wordt als uiterst vreemd ervaren. Ik plaats dit onder het kopje ‘moeiten’. Onze West-Europese steden zijn immers overspoeld door een enorme golf van secularisatie. Voor God is in de stad eigenlijk geen plaats. In een stad leven mensen op zichzelf. Je leeft eigenlijk niet in een verband van een gezin of van een bepaalde structuur. Je staat op jezelf. Iedereen kiest zijn eigen opvattingen. Je kiest sowieso voortdurend in de stad. Je leven is enorm ‘gefragmentariseerd’. Voortdurend neem je een andere positie in. Niemand kent jou helemaal. Het evangelie van Jezus Christus is persoonlijk, maar werkt gemeenschapsstichtend. Het begint in je hart, maar waaiert uit naar alle terreinen van je leven. Deze ‘kenmerken’ van het evangelie staan m.i. op gespannen voet met het ‘stadsklimaat’. Dat maakt het bezig zijn met het evangelie in de stad er niet makkelijker op. In het evangelie wil Jezus Christus zeggenschap hebben over ons leven. Dit gegeven staat haaks op het autonomie-denken van de moderne mens wat juist in de stad extra scherp ontwikkeld is.

Falen

Het begrip ‘moeiten’ doet me ook nog een ander kant op kijken. Dr. J. Verkuyl schrijft in een van zijn boeken de volgende alarmerende zin: ‘als wij falen in de communicatie van het Evangelie in de steden dan falen wij in een taak die bovenaan de agenda der kerken moet staan en ook van de theologische bezinning op de communicatie van het Evangelie.’ Je kunt op verschillende manieren met deze zin aan de slag. Is er sprake van ‘falen’? Had de kerk het anders/beter moeten doen? De kaalslag van de kerk in de stad, de moeiten van het evangelie in de stad hangen echter van heel veel verschillende factoren af. O.a. ook de secularisatie die al ter sprake kwam. Stadslucht maakt immers ‘vrij’. Maar in praktijk is het niet de ‘vrijheid’ die Paulus en Luther ontdekte als de ‘vrijheid van de christenmens’ die zich ondertussen gebonden weet aan God.

Verhuisd

Maar waar het me nu om te doen is, is dat er in de loop der jaren heel wat christenen uit de steden zijn weggetrokken. Vaak om begrijpelijke redenen: moeilijk aan woonruimte te komen. De leefomgeving voor kinderen is op een dorp, zo denkt men, positiever dan in een stad etc… Nu gaat het er mij niet om om mensen die verhuisd zijn een schuldcomplex aan te praten. Ik constateer alleen het volgende: door deze verhuizingen zijn veel stadsgemeenten ondertussen ontzettend klein geworden. Terwijl de taak van de kerk in de stad ‘groter’ wordt, wordt haar capaciteit om deze taak uit te voeren steeds ‘geringer’. Ik wil dat ook voegen onder het begrip ‘moeiten’. Terwijl de nood in de stad groter wordt en de roeping van de kerk steeds wezenlijker, hebben veel gemeenten in de stad hun handen vol aan het in ‘draaiend houden van de eigen kerkelijke gemeenten’. Voordat je het weet kom je in een vicieuze cirkel terecht. Zo zijn er heel wat gemeenten ondertussen in de stad opgeheven. De plek waar het evangelie in de stad kon klinken, is verdwenen. Landingsplaatsen en uitvalsplekken voor het evangelie vallen weg. Er ontstaan steden met een leeg centrum. De kerk verdwijnt uit het centrum. Het gebouw blijft nog wel staan, maar krijgt een andere functie. Waar het Evangelie uit het midden verdwijnt, nemen andere machten haar plaats in.

De volgorde van Paulus

Bovenstaande opsomming is nog lang niet af. Het lijstje ‘moeiten’ is nog wel langer te maken. Maar gaf ik al aan dat we elkaar geen ‘schuldcomplex’ moeten aanpraten. We moeten elkaar ook niet moedeloos maken. Behalve over ‘moeiten’ spreekt de titel van dit artikel immers ook over ‘uitdagingen’. Wie onbevangen met het oog op dit onderwerp het Nieuwe Testament doorneemt, zal ongetwijfeld tot de conclusie komen dat daar de volgorde m.i. wordt omgedraaid. Natuurlijk, er zijn ‘moeiten’ maar de ‘uitdagingen’ gaan voorop. Om het even wat gechargeerd te zeggen: in het Nieuwe Testament lees ik dat het evangelie vooral voor de steden is! Paulus was enorm gericht op de steden. Met het evangelie trok hij van stad tot stad. Zijn brieven bevestigen dat. Ze zijn gericht aan stadsgemeenten: Rome, Korinthe, Efeze, Kolosse etc. Een kleine gelovige minderheid temidden van een grote, heidense meerderheid. In die stad was zo’n gemeente geroepen een zoutend zout en een lichtend licht te zijn. Evangelie en stad horen bij elkaar! Inderdaad: het evangelie IN de stad (ter illustratie: het latijnse woordje voor ‘plattelander’ (paganus) betekent oorspronkelijk: heiden! Waarschijnlijk zit ons woordje ‘heide’ daar nog in. Op het platteland woonden de heidenen).

Geen boodschap aan de dorpen?

Sla ik nu door naar de andere kant: het evangelie in de stad en dus niet in het dorp? De methodiek van Paulus is een andere: als het evangelie de steden bereikt, komt het vanzelf ook wel in de dorpen. De stad geeft dat wel door aan haar achterland. Steden zijn immers altijd trendsetters. Wat in een stad wordt ontwikkeld, bereikt van lieverlee de omliggende dorpen. De stad beïnvloedt het platteland. Ik noem dat de methodiek van Paulus, beter is het te spreken over de ‘aanpak van de Heilige Geest’. Hij zendt Paulus van stad tot stad. En aan de ene kant is de christengemeente in zo’n stad klein. Maar aan de andere kant gaat er ondertussen wel een enorme werfkracht van de gemeente uit. De gemeente van Christus in Antiochie is daar een goed voorbeeld van. In deze stad, geteisterd door rampen en epidemieën, leeft de gemeente het evangelie van Christus voor. Christenen bieden concrete hulp! Het evangelie in de stad Antiochië wordt gehoord maar ook gezien! Christenen maken hun geloof zichtbaar in woord en daad. En dat getuigenis maakt in Antiochie een geweldige indruk. De Heilige Geest maakt er gebruik van. Zo gaat in het boek Handelingen het evangelie van stad (Jeruzalem) tot stad (Rome). Vandaar dat later Ignatius de bekende uitspraak deed: God heeft de steden lief!

Omgekeerde volgorde

Natuurlijk kunnen wij onze tijd niet gelijkschakelen met de tijd van Paulus. Ondertussen leven wij wel in dezelfde bedeling van de Heilige Geest. Het zou bovendien een valse tegenstelling zijn door te stellen dat het bij ons een en al moeiten zijn die we tegenkomen en bij Paulus een en al uitdagingen. Juist in de stad ondervond hij veel ‘tegenkanting’. In Athene steken ze de draak met zijn opvattingen. Paulus’ ‘elfstedentocht’ is geen succesverhaal. Maar toch: Paulus ontloopt de stad niet. Het evangelie blijft zich op de stad richten. En daarom denk ik, dat het goed is, dat wij deze omgekeerde volgorde van Paulus overnemen: de uitdagingen voorop. Want die zijn er in de stad. Zeker ook nu!

Gebed

Daarom is het geboden om van ‘struikelpunten’ (de ‘moeiten’ die je in de stad ondervindt) ‘gebedspunten’ te maken. Je kunt je aan heel veel zaken in de stad ergeren. Frustraties genoeg! Maar ondertussen is en blijft gelden wat de Heilige Geest in Korinthe tegen Paulus zei: Ik heb veel volk in de stad! De uitdagingen voor het Evangelie zien wij in de stad niet in de eerste plaats door om ons heen te kijken, maar door onze ogen te sluiten: het gebed. ‘Bidt voor de vrede van Jeruzalem’, lees ik in Ps. 122. ‘Bidt voor de vrede van Babel’, zo lees ik in Jer. 29. We worden geroepen het goede voor de stad te zoeken! Voor iedere stad! Daarom denk ik dat het ‘stadsgebed’ ontzettend belangrijk is. Om te bidden als christenen in de stad voor de stad. Maar het ‘achterland’ mag daar helemaal in meedoen. De ‘christenen in de dorpen’ die de ‘christenen in de stad’ geestelijke rugdekking geven. Abraham was toch ook al biddend gericht op de steden van Sodom en Gomorra. Zo wordt het ‘evangelie in de stad’ een punt op de gebedslijst van ieder christen. ‘Moeiten’ kunnen benoemd worden. Dat scheelt!

Alle volken

Je gaat, als je na het gebed je ogen opent, anders tegen de stad aankijken. Die 180 nationaliteiten. Inderdaad, een veelvoud van culturen. Een bont gezelschap. Plotseling gaat het zendingsbevel uit Mt. 28 door je hoofd: gaat dan heen, onderwijst alle volken! De volken van deze aarde worden door God in de steden bijeen gebracht. Wereldwijd neemt de verstedelijking enorm toe. Dat komt door de enorme groei van de wereldbevolking. ‘Het evangelie in de stad’. Als het evangelie de stad niet meer bereikt, worden de meeste mensen op deze aarde niet meer bereikt. In de toekomst zal namelijk 4 van de 5 mensen op deze aarde in een stad wonen. De absolute meerderheid dus. Daarom is het belangrijk om als kerken visie voor de stad te ontwikkelen. Daarvoor is én kennis van het evangelie nodig én kennis van de stad. Beiden! Om in het evangelie te ontdekken de zorg van Jezus Christus voor de ziel en het lichaam van de mens. De totale mens had Jezus Christus op het oog. Een preekplek in de stad, zeker, het is enorm waardevol. Maar het evangelie in de stad wil verder, dieper. Jezus Christus wil de hele mens verlossen.

Research

Ook is het van belang om de stadie kennen. Hoe denken mensen, hoe leven mensen, welke mechanismen zijn in een stad werkzaam? Het evangelie is enerzijds onafhankelijk van de omstandigheden, anderzijds gaat het wel op die omstandigheden in (illustratie: de zeven brieven in het boek Openbaring aan de zeven gemeenten. Dat waren ook stadsgemeenten. Voor al die gemeenten heeft Christus een boodschap. Zijn boodschap hangt samen met de specifieke achtergrond van die desbetreffende stad). Ik denk dat op dit terrein nog veel werk verzet moet worden. Om de uitdagingen voor de moeiten te houden wees ik al op het gebed: Abraham bidt, op afstand, voor Sodom en Gomorra. Op zich zou die ‘afstand’ ook nog weg mogen vallen. Om als christen bewust in een stad te gaan wonen of te blijven wonen.

Wonen

Inderdaad, daar moet je je toe geroepen weten, anders houd je niet vol. En het moet ook mogelijk zijn. Op een onlangs in Amsterdam gehouden symposium over geloven in de stad kwam o.a. ook dit punt naar voren: om na te gaan of er een plan gemaakt kan worden dat christenen in staat stelt om in de stad te gaan wonen. Het ‘evangelie in de stad’ heeft ‘evangelisten’ nodig. Vertolkers. Gelovigen die het evangelie ‘weerspiegelen’, die kunnen ‘verwijzen naar het evangelie’. Indien mogelijk: wonen. In ieder geval: bidden! Zo gaan de uitdagingen aan de moeiten vooraf. Anders blijven de moeiten voorop gaan… De uitspraak van Ignatius geldt immers nog steeds: God heeft de steden lief!

Ds. van Duijn is Ned. Herv. Predikant (Geref. Bond), verbonden aan de Noorderkerk in Amsterdam. Onlangs publiceerde hij in de reeks ‘Schriftwerk’: Kernteksten over de stad.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen