Zending in Nederland

In 1970 liet de IZB een bundel opstellen het licht zien met als titel: Zending in Nederland. En in 2006 werd gekozen voor een nieuwe naam en een nieuw logo: IZB - voor zending in Nederland. Het geeft aan waar de voornaamste speerpunt van deze onder ons bekende en gewaardeerde organisatie te vinden is. In Theologia Reformata (jaargang 50, nummer 1, maart) is een lezing opgenomen van de hand van drs. W. Dekker waar boven staat: 'Ontmaskerd, persoonlijk en apologetisch: drie strategieën voor zending in Nederland'.
Hij vertelt daarin hoe hij in februari 2005 een artikel voor het dagblad Trouw schreef en daarin de stelling verdedigde dat 'Nederland zendingsland is geworden'. Uit de reacties die volgden, bleek hem hoe ingewikkeld het ligt als je deze uitgangspositie meent te moeten innemen. In het hier geciteerde artikel vraagt hij zich af welke wegen je kunt kiezen om in onze cultuur het christelijk geloof aan de orde te stellen.
Uit de titel van zijn opstel zijn de antwoorden af te lezen: allereerst zending als ontmaskering. De kerk 'is geroepen tot ontmaskering van een cultuur die onder het mom van ontwikkeling en vooruitgang aan degeneratie en ontmenselijking ten onder gaat'. Prof.dr. A. van de Beek draagt deze visie uit, onder andere in zijn boekje Ontmaskering (2001).
Een tweede antwoord: zending als het aanbod van een persoonlijke relatie en gemeenschap. Kenmerk is 'de persoonlijke benadering van mensen, die van de postmoderne cultuur doortrokken zijn, maar vaak meer onbewust dan bewust'. Centraal staat hier Jezus Christus, Die een persoonlijke relatie met mensen wil.
Een derde weg die Dekker noemt, is zending als apologetiek. Als kerk ga je bewust het gesprek met de cultuur aan om het christelijk geloof te verdedigen. Dekker sluit zijn artikel af door zich en ons de vraag te stellen: wat betekent deze drieërlei wijze van missionair in de wereld staan voor de manier waarop we vandaag kerk zullen zijn?
Het is goed in deze tijd de eigen, ook eenzame plaats van de kerk in de samenleving te benadrukken. De tijd van de gekerstende samenleving, waar de kerk deel vanuit maakte, is voorbij. We moeten ons oefenen in een minderheid durven te zijn. Dat gaat wat mij betreft nog aan de ontmaskering vooraf. Een cognitieve minderheid zijn in een hoog ontwikkelde cultuur is moeilijk. Er voorstellingen over God, mens, wereld op nahouden, die door de overgrote meerderheid van de mensen om je heen niet worden gedeeld, is heel moeilijk. Ook een sociale minderheid vormen is moeilijk. Volharding en standvastigheid zullen als bijzondere gaven van de Geest dringend nodig zijn. Ik ben allesbehalve optimistisch wat betreft de toekomst van de christenen in ons land. Het zal niet meevallen het overgeleverde geloof te bewaren. Het zal niet zo moeilijk zijn religieus te blijven. Maar, het christelijk geloof is in zoveel opzichten een vreemd verhaal in onze cultuur. Het zal gewoon niet meevallen het te blijven verbinden met het leven in een postmoderne wereld. Zeker zal het niet meevallen, wanneer de meeste van die je lief zijn er ook anders over denken. Bijbelteksten over Israël en de gemeente als kleine minderheid zullen weer een geheel nieuwe betekenis voor ons krijgen.
Dit zal ons niet tot afzondering, hoogmoed of farizeïsme leiden. Ik denk in dit verband aan Bonhoeffer, die in de inleiding van zijn boek 'NavoIging' schrijft over de kerk in het spoor van Jezus, die enerzijds niet radicaal genoeg kan zijn wanneer het gaat om de navolging. Anderzijds zal ze daarbij nooit de barmhartigheid vergeten, die deze strenge Jezus van de Bergrede had voor de schare die de wet niet kende. Een kerk, streng voor zichzelf, maar mild naar buiten. Een kerk met oog voor de samenleving en haar noden. Een kerk met oog voor postmoderne zwervers, in woord en daad met hen het evangelie delend. Een kerk, die evangelisatie als levensstijl in netwerken bevordert.
En anders dan Van de Beek zeg ik dat tot de drieledige missionaire gestalte vandaag ook behoort dat opnieuw het contact gezocht wordt met de cultuur in het gesprek over God. Hoe brengen we God ter sprake in een agnostische wereld? Ik denk ook aan wat de latere Bonhoeffer, die van de gevangenisbrieven, zei: we zullen moeten zoeken naar een a-religieuze vertolking van het evangelie. Dat wil zeggen: een vertolking aan de metafysica voorbij. Hoe kan Jezus Heer zijn, ook van de a-religieuze mens? In dat gesprek is het goed naar stemmen te luisteren als van Pannenberg, Houtepen en vele anderen, ongeacht of wij met het geheel van hun theologie uit de voeten kunnen of niet. Het christelijk geloof mag in ieder geval niet iets sekte-achtigs worden. Niet omdat dat zielig is voor de laatste gelovigen, maar omdat het in het geheel niet past bij zijn kerninhoud: de universele God, de Schepper van alle mensen, die de wereld liefheeft.
Dekker vraagt zicht terecht af of de gemeente wel genoeg voorbereid is op deze geheel nieuwe context 'waarin alle vanzelfsprekendheid is weggevallen en het zal gaan om volharding, evangelisatie als levensstijl in netwerken en het ter sprake brengen van God in een agnostische wereld?' Inderdaad: hier ligt een grote taak voor predikanten en anderen die leidinggeven aan de gemeente.

Missionair preken
Iemand die zich recent uitliet over de vraag: 'Missionair preken, hoe doe je dat?', is ds. B.J. van der Graaf (Amsterdam - Jeruzalemkerk). Hij doet dat in een heel persoonlijk getint artikel in Wapenveld (jaargang 57, nummer 2, april) waar hij boven schrijft: 'Verlegen om missionaire preken'. Van der Graafs stelling is: de vraag naar missionaire prediking brengt iedere prediker terug naar de basisvragen van zijn bediening. Hij schrijft vanuit zijn positie in Amsterdam als context. Het zal zeker zo zijn dat je daar meer dan waar ook met je neus op de feiten wordt gedrukt. Ik citeer: 'Met alle mooie dingen die gebeuren in Amsterdam, met alle ervaringen die we opdoen, blijft toch staan dat we geen pasklare recepten of kopieerbare voorbeelden hebben. We zijn verlegen om woorden die het Woord van de Schrift tot een levend woord voor mensen vandaag kunnen maken'.
Alleen ben ik er van overtuigd dat die verlegenheid net zo goed geldt als je in Barneveld of in Putten het evangelie mag doorgeven en uitleggen. De context moge in Amsterdam meer zichtbaar en tastbaar zijn en daardoor indringender op je afkomen, maar ze is in doorgewinterde hervormd-gereformeerde gemeenten niet minder of anders.
Ik wil een fragment uit Van der Graafs overwegingen meegeven. Als hij het daarin over 'Redeemer' heeft, bedoelt hij de Redeemer Presbyterian Church in New York van ds. Tim Keller. In CV.Koers staat elke maand een samenvatting van een van zijn preken.
Een paar jaar geleden omarmde ik de visie dat ik in één en dezelfde dienst zowel voor ingewijden als buitenstaanders wil preken. Voor die tijd was ik vooral bezig geweest met de visie van de Willow Creek die het preken voor zoekers en de eigen gemeente heel duidelijk uit elkaar trok. Bij Redeemer leerde ik dat het ook anders kan en dat sprak me aan, zeker omdat ik geloof dat deze visie beter aansluit bij de gereformeerde traditie waar ik in sta. Ik geloof daar nog steeds in, omdat preken volgens mij echt 'publiek getuigenis' moet zijn. Maar lukt het ook? Soms, denk ik, maar het is wel heel moeilijk. Want als je echt voor buitenstaanders wilt preken, zal je moeten leren om 'van buiten naar binnen te denken'.
Dat betekent dat om te beginnen dat  je je echt moet eigen maken hoe mensen buiten de kerk denken. Preken voor buitenstaanders gaat veel verder dan een leuk voorbeeldje of een behoeftegerichte themapreek. Het gaat er om dat het een tweede natuur wordt om vanuit de leefwereld van de mensen vandaag naar het evangelie te luisteren. En ook gaat het erom dat in de verkondiging het onderscheid tussen 'wij' en 'zij' zoveel mogelijk wordt opgeheven.
Om een voorbeeld te noemen: als Jezus aan het begin van de Bergrede van geluk spreekt en je wilt daar iets van zeggen, zul je om te beginnen diep moe­ten beseffen wat mensen vandaag onder geluk verstaan en waar ze het zoeken. In een preek analyseerde ik dat wat aan de hand van TV-spotjes. Een leuke poging, dacht ik, maar achteraf hoor je dan: het bleef toch te oppervlakkig . Als je echt van buiten naar binnen wilt leren denken, moet je in zekere zin je denken en voelen laten doordrenken door de cultuur van vandaag: de kroegcultuur van Amsterdam, de popmuziekcultuur, de filmcultuur, de 'Komt een vrouw bij de dokter' - cultuur, alles. Ik geloof dat ik kan zeggen dat ik dat echt al jaren doe en toch merk ik: ik blijf als het er op aankomt een echte hervormd-gereformeerde jongen, een insider. En dat hoor je altijd weer terug in mijn preken die dus neigen naar denken van binnen naar buiten.
Het is dus niet niks om van buiten naar binnen te gaan denken. Het zal ook altijd ten dele blijven. Zeker ook, omdat je tegelijkertijd de tegendruk voelt van de gemeente die geneigd is meer op leren dan op verkondigen te wachten. En gelijk heeft de gemeente, want zij moet ook gevoed worden. Soms merk je dat gemeenteleden het een verdieping en welkome vereenvoudiging vinden als er missionair gepreekt wordt. Nu snappen ze het zelf tenminste ook, zeggen ze dan. Maar veel vaker zijn gemeenteleden bang dat het allemaal te eenvoudig en te ondiep blijft en die druk is moeilijk te weerstaan. Voor je het weet geef  je het 'leren' weer het volle pond en verslapt het 'publieke getuigenis'. Hier moet je dus steeds weer opnieuw beginnen.
Misschien kan de IZB eens overwegen om tot de samenstelling van een Postille te komen met preekschetsen die te gebruiken zijn in het kader van de vraag die Van der Graaf hier aan de orde stelt: Verlegen om missionaire preken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen