Beproefde trouw

Rijk gevariëerd

„Beproefde trouw". Dat is de titel van het boek dat de Gereformeerde Bond het licht deed zien ter gelegenheid van haar 75jarig bestaan.

Het is niet de eerste keer dat zo'n uitgave tot stand kwam. Ook bij het 25-en 50-jarig jubileum verscheen een gedenkboek. Maar het boek dat nu voor ons ligt onderscheidt zich toch wel van z'n twee voorgangers. Dat verschil betreft dan voornamelijk de inhoud. De twee vorige gedenkboeken hadden meer betrekking op de geschiedenis van de Gereformeerde Bond, terwijl , , Beproefde trouw", zoals in het Ten Geleide wordt gezegd meer ingaat op „verschillende aspecten die voor het ontstaan van de Gereformeerde Bond bepalend waren en die voor het bestaan van de Gereformeerde Bond kenmerkend zijn".

Over de achtergronden waartegen de Bond kon ontstaan handelt Prof. Dr. C. Graafland in een uitvoerig artikel: „Hoe en waarom kwam de Gereformeerde Bond rond de jaarwisseling op? " Daarna bespreekt Drs. K. Exalto „De visie op de Kerk". Een bijdrage van Dr. A. van Brummelen handelt over „De religie van de belijdenis". Vervolgens schrijft Ds. C. den Boer over „Een georganiseerde kerk - een gereformeerde Kerk het functioneren van de belijdenis door de jaren heen)". Hoe de Bond door de tijden heen politiek gericht was komen we te weten door een artikel van Ir. J. van der Graaf „De Gereformeerde Bond en de politiek". Tenslotte geeft Ds. J. Maasland een voorzichtige prognose over de toekomst van de Bond in zijn bijdrage „De Gereformeerde Bond met het oog op de toekomst". Daarna is er nog wat plaats ingeruimd om te horen hoe anderen binnen en buiten de Hervormde Kerk tegen de Bond aankijken.

Met opzet heb ik de inhoudsopgave weergegeven om te laten zien hoeveel ons in dit boek wordt geboden en hoe rijk gevariëerd de inhoud is.

„Beproefde trouw" heet dit boek. Deze titel is een vondst! Met die trouw is niet bedoeld de trouw van de Bonders aan Schrift en Belijdenis, maar de trouw van God, waaraan het te danken is dat de waarheid binnen de Hervormde Kerk bewaard bleef. Die trouw is echter wel beproefd, op de proef gesteld, naar binnen en naar buiten. Van deze „beproefde trouw" wil dit jubileumboek een monument zijn.

De les der historie

Het gaat natuurlijk niet aan, alle in het boek behandelde zaken hier aan de orde te stelllen en te bespreken. Dat zou bovendien de schijn wekken de lezing van het boek overbodig te maken. Ik wil alleen vrij willekeurig op enkele zaken de aandacht vestigen.

Met veel interesse las ik het uitvoerige historische exposé van Prof. Graafland. Het blijkt dat de Bond, althans het Gereformeerde deel van onze vaderlandse Kerk, diepe wortels heeft in de geschiedenis. Ondanks het feit dat de Afscheiding en de Doleantie heel wat bloed hadden afgetapt bleek de Hervormde Kerk rond de eeuwwisseling niet leeggebloed. Ook in de vorige eeuw waren er vele predikanten in onze Kerk die trouw wilden blijven aan Schrift en Belijdenis, maar toch niet de Kerk verlieten. Ongetwijfeld is dat de doorwerking en de nawerking geweest van de Nadere Reformatie. Hoewel de invloed van de Nadere Reformatie ook weer niet tot de Bond beperkt blijft, maar evenzeer aanwezig is bij de Confessionelen in de Kerk en bij de Afgescheidenen buiten de Kerk...

De Bond, zo betoogt Graafland, is van meet af aan sterk georiënteerd geweest op Dordt. En dan bedoelt hij niet zozeer de liturgie en de kerkorde van Dordt — dat óók — maar vooral de Leerregels. Dat wil zeggen dat er in de prediking nadruk werd gelegd op de Goddelijke Verkiezing tot zaligheid. Interessant is dan weer de vraag in hoeverre dat van invloed is geweest op de kerkopvatting (de uitverkorenen als een Kerk in de kerk).

De visie op de kerk

Dat is altijd een aangelegen punt geweest in de Bond: hoe zag men de Kerk? Dit onderwerp wordt uitgediept door Drs. K. Exalto. Hij doet dat aan de hand van de opvattingen van vijf personen die in de loop der jaren leiding hebben gegeven aan de Ger. Bond: Prof. Dr. H. Visscher, Prof. Dr. J. Severijn, Ds. I. Kievit, Ds. M. Jongebreur en Dr. J. G. Woelderink. Er waren tussen hen nogal wat verschillen, maar ze waren één in hun trouw aan de kerk der vaderen, één ook in hun trouw aan de Belijdenis van die Kerk. „Die twee met elkaar combineren", aldus Exalto, „is niet gemakkelijk. De kerk maakt het haar kinderen niet gemakkelijk. Het is een gedurig leven in conflicten. Maar niet zonder zegen."

Rondom de belijdenis

Twee artikelen in deze bundel handelen expliciet over de belijdenis. Dat van Dr. A. van Brummelen („Om de religie van de belijdenis") stelt de vraag aan de orde waar het nu eigenlijk in de bond om gaat. Wat onderscheidt de Bond, en dan geestelijk gezien, van de rest van de Kerk? Hij beantwoordt deze vraag vanuit de trinitarische invalshoek: het werk van de Vader, van de Zoon en van de Heilige Geest, en hoe dit alles functioneert in het leven van de gelovigen. Het zijn fundamentele zaken die hier aan de orde worden gesteld, en kernachtig onder woorden gebracht.

Veel breedsprakiger is het opstel van Ds. C. den Boer over het functioneren van de belijdenis (Een gereorganiseerde kerk - een gereformeerde kerk). Hoederiiaker en Gunning worden besproken met hun visie op het herstel van de kerk en de wegen daartoe, alsook de verschillende pogingen tot vernieuwing van het kerkelijk leven (kerkherstel, kerkopbouw, gemeenteopbouw). En natuurlijk de houding van de Ger. Bond tegenover al dit streven en pogen.

Dan komt het keerpunt: de aanvaarding van de nieuwe kerkorde in 1951, een kerkorde die althans w r eer uitgaat van de belijdenis. Hoe heeft die kerkorde de laatste dertig jaar gefunctioneerd in de kerk? En wat zijn de oorzaken van de huidige malaise? Vragen die hoogst-aktueel zijn en antwoorden die ons veel te denken geven.

De politiek

Waar stonden de Ger. Bonders in de loop der jaren als het ging om de politiek? Op deze vraag krijgen we antwoord in een breed opgezet artikel van Ir. J. van der Graaf. Wat de leiding betreft was de Bond in eerste instantie anti-revolutionair. Al waren er van het begin af ook velen die tot de CHU behoorden, of SGP stemden. Verder was er de in 1921 opgerichte Hervormd-Gereformeerde Staatspartij, waarmee later de naam van Visscher nauw verbonden zou worden.

Veel is er gespreken en geschreven over de interpretatie van Artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Terecht zegt Van der Graaf dat de Hervormd-Gereformeerden „enerzijds dit artikel als confessie voor honderd procent willen honoreren. Anderzijds hebben zij er in de politieke vertaling ervan, moeite mee gehad om zó ver te gaan als Kersten dit deed in het oproepen van het volk tot gehoorzaamheid aan de Wet Gods; terwijl zij eveneens Hoedemakers twee-eenheid van kerk en staat niet konden meemaken. Hier ligt een ambivalentie van de Hervormd-Gereformeerden in politiek opzicht, een ambivalentie, die tot op heden, dunkt me, niet is verdwenen; een ambivalentie tussen kerkelijk belijden en politieke praxis".

Na de oorlog was er een merkbare verschuiving naar de kant van de SGP, vooral toen in Ds. H. G. Abma "een voluit Hervormd-Gereformeerd man in de Tweede Kamer" kwam. En op dit ogenblik lijken binnen de Bond de papieren van de RPF in waarde te stijgen. Maar welke veranderingen zich ook voordeden in het stemgedrag: de hervormd-gereformeerden stemden en stemmen nóg op confessionele partijen.

De toekomst

Het is altijd moeilijk iets over de toekomst te zeggen. Deze opdracht was gegeven aan Ds. J. Maasland. En ik kan niet anders zeggen dan dat ons mede-redaktielid zich goed van zijn taak heeft gekweten.

Als we denken aan de toekomst, dan denken we natuurlijk aan het probleem van de deelgemeenten, maar ook aan de beweging van Samen-op-weg. Maar we kunnen ook niet om de vraag heen: hoe zal het gaan in eigen kring? Ook binnen de Bond is verscheidenheid en die is tot op zekere hoogte legitiem. Maar zal die verscheidenheid, gezien de huidige stand van zaken, niet leiden tot polarisatie? Verwettelijking aan de ene kant en versimpeling aan de andere kant... En hoe zal de Bond functioneren in het geheel van de Gereformeerde Gezindte? Op al deze vragen probeert Ds. Maasland een eerlijk antwoord te geven. We kunnen van har-

te met hem instemmen als hij aan het slot van zijn bijdrage schrijft: , , De plaats van de Gereformeerde Bond in het geheel van de Hervormde Kerk zal er in de toekomst niet eenvoudiger op worden. Maar we blijven bij het in 1917 al verwoorde standpunt: we zijn van God op onze plaats gesteld, we blijven daar ook staan."

Andere stemmen

Bij een jubileum is het ook weieens leuk te horen hoe anderen je bekijken. Vandaar dat in dit boek ruimte is gegeven aan scribenten uit andere kerken of kringen om hun zegje over de bond te doen.

Vriendelijk, maar toch beslist vanuit het Afgescheiden standpunt is de bijdrage van Ds. J. H. Velema (Chr. Ger.). „Een Iedeboeriaanse felicitatie" wordt uitgesproken door dc heer M. Dankers (Oud Ger.). Zonder meer een geestig, hier en daar zelfs ludiek artikel. Prof. Dr. K. Runia vraagt zich af: „Hoe kijk ik vanuit de Gereformeerde Kerken tegen de Gereformeerde Bond aan? " Tenslotte geeft Ds. M. Groenenberg zijn antwoord op de vraag: „Wat is hervormdgereformeerd? "

Een „Epiloog" van de huidige Bondsvoorzitter Ds. L. J. Geluk besluit het boek.

Kleine storingen

Er valt heel veel goeds over dit boek te zeggen. Wie zich voor Kerk en Bond interesseert mag het niet ongelezen laten.

Jammer dat de correctie niet altijd even zorgvuldig is geschied. Ik zal de fouten niet allemaal noemen. Dat op blz. 28 wordt meegedeeld dat Hendrik de Cock in 1934 uit zijn ambt werd ontzet is niet het ergste — ieder weet dat het in 1834 was! Maar het was niet nodig geweest...

Storender vind ik de titel van de bijdrage van Ds. C. den Boer: „Het functioneren van de belijders" inplaats van „Het functioneren van de belijdenis".

Maar dat de Hervormde Ds. Groenenberg wordt gerubriceerd onder „Uit andere kerken", dat had natuurlijk niet mogen vóórkomen. Men kon van tevoren uitrekenen dat mensen die de Bond minder gunstig gezind zijn daarvan misbruik zouden maken.

Al met al: een boek om uzelf of anderen cadeau te doen. U kunt er regenachtige vakantiedagen zinvol mee besteden.

N.a.v.: Ir. J. van der Graaf e.a.: Beproefde Trouw, Vijf en zeventig jaar Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk. Uitg. J. H. Kok, Kampen, 1981. 353 blz. Prijs ƒ 47, 50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen