Hoe ontstaan nierstenen?

Steen vorming in de urinewegen komt veel voor. Meestal ontstaan de stenen in de nieren, soms in de blaas. Iedereen die wel eens nierstenen heeft gehad, weet hoe veel pijn ze kunnen veroorzaken. Heeft zich eenmaal een steen in de nier gevormd, dan kan die daar enige tijd blijven zitten zonder al te veel klachten te geven, maar hij kan ook 'afzakken' naar de blaas langs de urineleider. Als zo'n steen onderweg blijft steken, treedt de beruchte niersteenkoliek op. De vaak zeer heftige pijn wordt veroorzaakt door beschadiging en rekking van de wand van de urineleider. Een steen die hoog in de urineleider ingeklemd raakt, geeft pijn in de rug of de flank; zit de steen lager, dan is er pijn onder in de buik. Meestal kan de arts bij het lichamelijk onderzoek niet veel vinden, en moet hij afgaan op zijn indruk van de patiënt, die letterlijk ligt te rollen van de pijn. Bij onderzoek van de urine onder de microscoop is er vaak enig bloed te zien, als gevolg van de beschadiging van de urineleider. Een sterk werkende, pijnstillende injectie van de met spoed geroepen dokter moet eraan te pas komen om de patiënt van z' n pijn af te helpen.

Kans op herhaling
Heeft iemand eenmaal een niersteenaanval gehad, dan is de kans groot, dat een dergelijke aanval zich ooit eens zal herhalen. Toch zijn er wel mogelijkheden om die kans op herhaling te verkleinen. Daarvoor is het nuttig enige informatie te hebben over het hoe en waarom van de steenvorming. Normale urine bevat vele bestanddelen, zoals afvalstoffen, chemicaliën en mineralen, die zich in het algemeen in opgeloste toestand bevinden. Soms nemen opgeloste kristallen, zoals calcium, urinezuur en oxalaat, een vaste vorm aan en slaan neer. Dit gebeurt onder andere als er te veel van in de urine terecht komt en de urine 'verzadigd' raakt. Meer dan 90 procent van de stenen bestaat uit calciumzouten. Andere soorten zoals urinezuurstenen (bij jicht), fosfaatstenen (bij infecties van de urinewegen) en cystinestenen (bij een bepaalde erfelijke afwijking van de nier) komen veel minder vaak voor. Ik zal me dan ook verder in dit artikel beperken tot de calciumstenen.

Schildklier
Deze stenen kunnen ontstaan als het bloed, en vervolgens ook de urine, te veel calcium (kalk) bevat. Dit kan voorkomen bij een gezwel van één van de vier bijschildklieren, die achter de schildklier in de hals verborgen liggen. Zo'n gezwel produceert te veel hormoon, dat kalk aan de botten onttrekt. Een soortgelijke situatie doet zich voor, als een kwaadaardige tumor zich uitzaait naar de botten, waardoor er ook te veel kalk vrijkomt in het bloed. Ook kan een te sterke werking van de schildklier of een teveel aan vitamine D in de voeding verantwoordelijk zijn voor een te hoog calciumgehalte in het bloed. In de meeste gevallen echter is het calciumgehalte in het bloed niet verhoogd, maar bevat alleen de urine te veel kalk. De nieren halen dan meer kalk uit het bloed dan nodig is. Dat komt in te grote hoeveelheden in de urine, die met calcium verzadigd raakt, met als gevolg steenvorming. Hoe het komt dat de nieren te veel calcium uit het bloed halen, is onbekend.

Veel drinken
Als je aanleg hebt voor nierstenen, is de beste preventieve maatregel: drinken en nog eens drinken (2 a 3 liter per dag). In sterk verdunde urine vormen zich namelijk veel minder snelstenen. Het belang van veel drinken blijkt wel uit het feit, dat mensen die in de tropen verblijven en overmatig vochtveriies niet voldoende aanvullen, een grote kans op nierstenen lopen. Ditzelfde geldt voor sporters en trimmers, die erg transpireren, vooral bij warm weer. Een andere preventieve maatregel is het innemen van " plaspillen ", die ervoor zorgen dat de concentratie van calcium in de urine lager wordt. Een kalkarm dieet kan helpen als er via de voeding te veel kalk in het bloed terecht komt. Dit doet zich voor na het nuttigen van ruime hoeveelheden melk of melkprodukten of bij het gebruik van veel Rennies, een bekend middel tegen maagzuur, maar met een grote hoeveelheid calcium. Ook te veel mineraalwater met een hoog gehalte aan calcium kan een te hoge kalkspiegel in het bloed geven. Nu is het echter wel zo, dat te weinig calcium in het eten ook nadelig kan zijn voor de gezondheid: het kan osteoporose (broos worden van de botten) bevorderen, vooral bij vrouwen na de overgangsleeftijd, en het kan mede een oorzaak zijn van verhoogde bloeddruk. Daarom is inschakeling van een diëtiste vaak onmisbaar.

Operatie of vergruizing
Ten slotte nog iets over de behandeling van nierstenen: als een steen niet via de natuudijke weg geloosd kan worden, is chirurgische behandeling noodzakelijk. Tot voor kort was de enige mogelijkheid door middel van een grote operatie de nier of de urineleider bloot te leggen en de steen te verwijderen. Vooral als er sprake is van een steen die de urineleider afsluit, waardoor er stuwing van urine ontstaat met kans op beschadiging van de nier, is niet te ontkomen aan een operatie. Dit geldt des te meer als de steen geïnfecteerd is, omdat er dan een levensbedreigende infectie kan optreden van de nieren, die vandaaruit kan 'overslaan' naar het bloed. Tegenwoordig kunnen stenen verwijderd worden via een veel minder belastende ingreep. Onder röntgencontrole wordt de nier aangeprikt en wordt er een buisje in de nier geschoven. Door dit buisje wordt dan de nefroscoop naar binnen gebracht, een instrument waarmee het inwendige van de nier geïnspecteerd kan worden. De steen kan dan met een tang gepakt worden. Bij grote afmeting kan men via geluidsgolven de steen ook nog in stukken laten vallen. Zit de steen lager (bijv. ver in de urineleider), dan kan een scoop ingebracht worden via de blaas en naar boven opgeschoven worden in de urineleider, waarna de steen gepakt kan worden. Ook in deze situatie is het mogelijk de steen eerst uit elkaar te laten vallen. Steenverbrijzeling is ook mogelijk met behulp van de niersteenvergruizer, waarvan er enkele in ons land zijn. De patiënt wordt in een waterbad geplaatst en via schokgolven wordt de steen vergruisd. Het gruis moet dan wel via de natuurlijke weg uitgeplast worden, wat soms gepaard kan gaan met koliekpijnen. De niersteenvergruizer brengt hoge kosten met zich mee, zowel in aanschaf als in gebruik. Daarom zijn de eerder genoemde methoden, via de scoop, heel goede alternatieven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen