Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Verzamelde Geschriften van Hendrik de Cock 1.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Verzamelde Geschriften van Hendrik de Cock 1.

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Deze geschriften worden uitgegeven in een werk, waarvan het eerste deel in 1984 verscheen. Het tweede deel zal in de loop van dit jaar uitkomen. We willen aan dit werk in enkele artikelen bijzondere aandacht besteden.

Het was in 1984 anderhalve eeuw geleden dat de Afscheiding begon. Op allerlei wijze is aan dat feit aandacht geschonken. Onder alle publicaties neemt dit werk een aparte plaats in. De titel zegt het al: Verzamelde Geschriften, voorzien van inleidingen en aantekeningen door prof. drs. D. Deddens, prof. dr. W. van ’t Spijker, ds. M. Drayer, drs. J.C.L. Starreveld, drs. H. van Veen, drs. M. te Velde, met medewerking van ds. H Bouma en H. Natzijl.

De uitgever is Den Hertog b.v. te Houten. Het eerste deel telt ongeveer 640 bladzijden. Het kost ƒ 74,50. Het ziet er zeer verzorgd uit. Het is van blijvende waarde.

De uitgave werd financieel gesteund door de beide theologische hogescholen te Kampen en door die te Apeldoorn en door de theologische school van de Gereformeerde Gemeenten te Rotterdam.

De inhoudsopgave vermeldt een Verantwoording, een lijst van afkortingen en een artikel van H. Natzijl over Uitgevers, (eigenhandige) ondertekeningen en portretten van Hendrik de Cock. Van de geschriften van De Cock worden alleen die vermeld, welke in dit deel zijn opgenomen, in totaal 18 stuks. Daarbij gaat het niet uitsluitend over werkjes die De Cock zelf geschreven heeft, maar ook over werkjes van anderen, die door hem met een woord vooraf of een aanbeveling zijn uitgegeven.

De Verantwoording is geschreven door de hoogleraren Deddens en Van ’t Spijker. We nemen daaruit het volgende over:

Hendrik de Cock

Op 12 april 1801 werd Hendrik de Cock te Veendam geboren. Hij overleed op 14 november 1842 te Groningen. Predikant geworden in de Nederlandse Hervormde Kerk kwam hij in 1833 in conflict met de kerkbesturen, voornamelijk door de uitgave van zijn geschrift Verdediging van de ware Gereformeerde leer. Hierin komt hij op voor de leer der reformatie tegenover zijn collega’s Meyer Brouwer en Benthem Reddingius. Dit conflict resulteerde in een tuchtprocedure, waarbij De Cock werd geschorst en met afzetting bedreigd. Op 13 oktober 1834 tekende zijn kerkeraad en op de volgende dag een groot deel van zijn gemeente te Ulrum de Acte van Afscheiding.

Daarmee was een daad gesteld die grote gevolgen zou hebben voor het kerkelijke leven van het Nederland in de negentiende eeuw. Deze daad had groter draagwijdte dan alleen het kerkelijke en godsdienstige leven. Zij greep eveneens diep in in het nationale volksbestaan. De overheid achtte strafrechterlijk optreden tegen de afgescheidenen noodzakelijk en het zou jaren duren voor de totaal nieuwe verhoudingen en gebeurtenissen als onomkeerbaar werden geaccepteerd.

De kerkelijke procedure, die uitliep op de schorsing en afzetting van De Cock is dikwijls beschreven. Zij werd in werking gesteld om de kracht van een gereformeerd Réveil te onderdrukken. Weliswaar bleek het mogelijk om deze beweging grotendeels buiten de Hervormde Kerk te plaatsen. Maar het gelukte de politieke en kerkelijke instanties niet om haar kracht te breken. In een verbazingwekkende snelheid greep de beweging om zich heen en algemeen werd, zeker in het noorden van het land, De Cock als haar leidsman beschouwd. Zijn overtuiging, het kerkelijk en confessioneel gelijk aan zijn zijde te hebben werd door vervolging, gevangenschap en talloze boetes niet aangetast. Zij werd veeleer versterkt. Zonder zich rust te gunnen heeft De Cock met hen, die hem op deze weg volgden - een klein aantal jonge predikanten - alle krachten gewijd aan de consolidering van de Afscheiding. Hij was actief op velerlei gebied. Vooral was het zijn onversneden gereformeerd preken dat de mensen trok. Daarbij kwam een uitgebreid pastoraat, dat althans aanvankelijk vrijwel het gehele Noorden omvatte. Verder had hij van meet af de zorg voor de opleiding van mannen die het zuivere evangelie, de waarachtige leer der zaligheid zouden kunnen verbreiden en zo de waarachtige dienst des Heeren weer zouden helpen oprichten.

Onvermoeid vooral was De Cock in het publiceren van geschriften, die grotendeels van apologetische aard waren, maar waaronder ook enkele zuiver-programmatische publicaties waren. Zij hadden geen ander doel dan aan te tonen dat hij en de zijnen wilden blijven bij de leer, tucht en dienst van de vaderen, enkel en alleen levend uit de genade van de Heere God.

De zorg die De Cock bewoog in het verdedigen van de gereformeerde belijdenis naar buiten werd geëvenaard door de moeite, die hij zich had te getroosten om de eenheid van de beweging tot stand te brengen en te bewaren. Het moet voor hem een diepe teleurstelling zijn geweest, dat dit laatste niet gelukt is. Na de synode van Utrecht (1837) kwam het tot een breuk met de Kruisgezin-den, die eerst 32 jaar later geheeld kon worden. De Cock heeft de hereniging niet beleefd. Zoals gezegd overleed hij in 1842 te Groningen. Toen echter de “crisis der jeugd” tot het verleden begon te behoren, werd algemeen de betekenis van De Cock erkend. Niet ten onrechte wordt juist hij altijd het eerst genoemd onder de vaderen van de Afscheiding. (...)

De geschriften

De geschriften van Hendrik de Cock worden 150 jaren na de Afscheiding opnieuw uitgegeven. Een voor de hand liggende reden is de belangstelling die we in dit gedenkjaar voor het werk en voor de gedachtenwereld van De Cock mogen verwachten. Een betere manier om de Afscheiding te herdenken kan men zich moeilijk voorstellen: de stukken zelf dienen het laatste woord te hebben. Helaas zijn de geschriften van De Cock zeer zeldzaam geworden. Slechts weinigen beschikken over een complete verzameling ervan. Ze blijken nog steeds zeer gezocht te zijn.

De Cock’s geschriften waren het vooral, die in de begintijd van hand tot hand gingen. Zij laten ons een zuiver beeld zien van wat deze leider van de Afscheiding bewoog. En dat niet alleen. De Cock zou nimmer de invloed hebben kunnen oefenen op brede massa’s van het volk, wanneer hij niet méér was geweest dan alleen maar de leider. Hij was ook de tolk van velen. Hij bracht op zijn eigen wijze, gespeend aan alle vormen van retoriek, tot uitdrukking wat velen beleefden of zochten te beleven. Hij verwoordde de gevoelens en de gedachten van een deel van het volk, dat wilde blijven bij de waarheid, die eenmaal haar vertolking had gevonden in de gereformeerde belijdenisgeschriften, waaronder vooral dat van Dordrecht. Dit verklaart de weerklank niet alleen, maar vooral de instemming, die zijn stem versterkte, en zijn gedachten verder droeg. Dit verklaart ook de felle bestrijding en veroordeling die zijn geschriften opriepen bij talloos velen.

Al met al bezitten we in deze geschriften een unieke bron voor onze kennis van het verleden, dat doorwerkt tot op de dag van vandaag. Een verleden dat niet uitsluitend het eigendom is van kerkgemeenschappen in Nederland, maar ook van hen in het buitenland die zich aan dezelfde bronnen verbonden weten.

Deze geschriften zijn van belang voor de studie van de kerkgeschiedenis. Men kan de geschiedenis kritisch onderzoeken met behulp van dit materiaal. En omgekeerd dienen we ons kritische vragen te laten stellen vanuit dit eigen verleden, hoe ver en vreemd het ons ook moge zijn geworden. In die zin wacht het materiaal op verwerking in meer dan één betekenis. (...)

Opzet

In deze uitgave van de geschriften van De Cock hebben we de chronologische volgorde aangehouden, naar datum van verschijning. De met behulp of aanbeveling van De Cock uitgegeven werkjes kregen een plaats tussen de geschriften van zijn eigen hand.

Elk geschrift is van een beknopte historische inleiding voorzien. Deze inleiding, met de eventueel erbij behorende noten, beoogt vooral het geschrift te plaatsen in de context van De Cock’s leven en ontwikkeling. Na de inleiding volgt het betreffende geschrift. De aantekeningen, betrekking hebbend op het geschrift zijn, met cijfers aangegeven, achter de tekst geplaatst. (...)

Op de titelpagina van elk geschrift staat vermeld wie de inleiding en de aantekeningen heeft verzorgd. Iedere auteur is verantwoordelijk voor zijn eigen aandeel. (...)

Tot zover de aanhalingen uit de Verantwoording. Deze geven ons een goed inzicht in het belang van deze uitgave.

Dit artikel werd u aangeboden door: Bewaar het Pand

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 21 februari 1985

Bewaar het pand | 6 Pagina's

Verzamelde Geschriften van Hendrik de Cock 1.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 21 februari 1985

Bewaar het pand | 6 Pagina's