Op natuurpad in en om leerzaam bezoekerscentrum Zandenbos

Hoe echt is de Veluwe eigenlijk? Er zijn nog slechts enkele heel oude bewoners die het landschap hebben gezien zoals het oorspronkelijk was: zandverstuivingen en heide met schaarse begroeiing. Dat was het ,,wilt en bijster land" dat wij niet meer kennen. Woest, eenzaam en stil. Ook nauwelijks bezocht. Wie had er bijna een eeuw geleden belangstelling voor? Staatsbosbeheer. Om er bos te creëren en tegelijk iets tegen de werkloosheid te doen. Het Veluwse bos dat we nu zien, is in nog geen honderd jaar tot stand gekomen. Er is over de ontwikkeling van de Veluwe veel te vertellen. Dat doe ik niet; u kunt het gaan zien, met toelichting, in het bezoekerscentrum. Over het begin in de ijstijd, vorming van de bodem, de archeologische ontwikkeling, groei van het bos, hoe het rond Nunspeet was in 1900. En nog veel meer. Kort en pittig; gemakkelijker dan met een boek. Duidelijk ook. Er zijn stukken natuur ten toon gesteld. Daar moet je eerst gaan kijken om het dan buiten echt te gaan zien. De foto's maken u vast nieuwsgierig. Het is de moeite waard en leerzaam.

Geen doel maar hulp
In de fraaie vitrines kun je alles over het Veluwse wild te weten komen, tot het verschil in keutels toe, want ook die liggen er. Er wordt getoond wat de dieren eten, hoe hun prenten zijn, hun geweien en gebit. Je kunt de mieren bezig zien achter glas of de kleurige dia's bekijken. Hoe leven al die dieren, groot en klein, van bosmuizen tot grote roofvogels? Het wordt u duidelijk; ook de invloed van de mens en de moderne visie van Staatsbosbeheer op beheer en ontwikkeling.

Wat u binnen ziet is meestal levenloos, niet echt. Toch is het informatiecentrum geen museum of doel op zichzelf, maar uitsluitend bedoeld om de bezoekers over alles wat de Veluwe biedt aan natuurlijk leven en schoonheid gegevens te verstrekken. Het is als het ware een catalogus van de omgeving. ,,De bedoeling is dan ook," zegt de beheerder nadrukkelijk, ,,dat men daarvan kennis neemt en dan zo snel mogelijk naar buiten gaat. Om veel ervan echt te zien, levend, in de natuur, de Veluwe zelf."

Natuurpad
Dus neem ik u alvast een klein stukje mee. Over het natuurpad, een wandelingetje van drie kwartier, waarover ik echter lang doe. Want er is direct veel te zien en te genieten. Meteen vóór het gebouw ligt een stuk gezonde hei en links echt Veluws bos, met dennen zoals ze in het produktieboszijn gegroeid. Van dat monotone bos wil men voor een deel af. Dan kan nu. Het bos van de eerste generatie, van 50 tot 100 jaar, heeft gezorgd voor een ander klimaat, een microklimaat en humus. Het heeft de schrale bodem klaargemaakt voor meer natuurlijk bos, gemengd, waar toch hout kan worden geoogst. Waar meer ruimte en licht, rijkere flora en fauna zal zijn. Langs het pad kunt u het al zien.
Het is zeer instructief, zoals dr. Thijsse het zo graag wilde. Bordjes geven informatie over wat er groeit. Zo leer je het verschil tussen de Corsicaanse en de Oostenrijkse den. Niet uit een boek, maarvlakvoorje neus. Levensecht en tastbaar. Dan weetje het! Het is bijna de langste dag als ik er wandel, de zon brengt de temperatuur boven 25 graden: zomer op de Veluwe, Zandenbos, dat moet een samenstelling zijn van zand en bos, al kon de beheerder dat niet bevestigen. Wat is het zand al weer droog en mul, zo kort na de vele regen. Als Staatsbosbeheer hier niet was begonnen met grove dennen te planten. . . was het net als in de zandverstuivingen bij Kootwijk. Ook mooi, dat wel, we zijn er zelfs zuinig en trots op, maar zouden niet graag de hele Veluwe zo zien.

Veluws landschap
Waar de aanwijzingen van Staatsbosbeheer staan, langs de weg Epe-Nunspeet, is een stukje echt Veluws landschap. Open, met pijpestrootjesgras, hei, opslag, vliegdennen, berken en een gordel bos eromheen. Zon en warmte, ruimte en harslucht. Het natuurpad kronkelt erdoor. U hebt misschien al vaak over pijpestrootjes gelezen? In artikelen over vergrassing en heidebeheer. Langs het pad staat er een bordje bij. ,,0. . . is dit nou dat gras. . . En Molinia is dus hetzelfde, alleen de Latijnse naam. . . " Zo doeltreffend is aanschouwelijk onderwijs. De kevers die voor uw voeten steeds een paar meter verder vliegen zijn bronzen of groene zandloopkevers. Daar staan geen bordjes bij. . . maar u herkent ze vast wel. Of leert ze kennen. In het centrum hebt u ze kunnen zien.
We sjokken een stuk door zand dat eeuwen geleden werd aangevoerd. De grondlagen zijn in een langdurig groeiproces gevormd. De bovenste laag, het dekzand, werd los over oudere afzettingen aangevoerd door de wind. Mooi, maar het zit allemaal onder de grond. . . wat zie je ervan? Wel, Staatsbosbeheer heeft een diepe kuil laten graven langs het pad, om die verschillende lagen te laten zien. Duidelijk is de zwarte uitgespoelde humuslaag zichtbaar met daaronder de oerbank. Toelichting erbij. . . zo is het meer dan theorie en duidelijker dan een foto. Echt!

Verhelderend
Wat verder staat een fraaie vliegden in het gele zand. Kijk eens omlaag. . . daar groeit zandzegge, een grassoort, beter gezegd een geslacht uit de cypergrasfamilie. Zie hoe mooi ze op rijtjes staan, alsof ze keurig op afstand zijn gepoot. Dat komt door de wortelstok die ondergronds verder kruipt en steeds nieuwe plantjes vormt. In de duinen groeien ze ook in het droge zand. Ze helpen mee het verstuiven tegen te gaan.
Verder weer, tussen dichte krentenbosjes door waar de tuinfluiter driftig en onophoudelijk zingt. Ookroodborst, schildvink en boompieper doen mee, maar in de echte vakantietijd zal het stiller zijn. Hoe de meer natuurlijke bossen er gaan uitzien is langs het natuurpad goed te zien. Ook dat de stormen van 1972 en 1973 daaraan meehielpen. Wat daarna spontaan is gegroeid heeft die schade heel mooi hersteld. De bordjes laten het u allemaal lezen terwijl u het ziet. Heel verhelderend. Het laatste deel van het natuurpad voert nog eens door warm en kurkdroog zand. Het geeft een idee van hoe de Veluwe eens was. Daarvoor kun je nog beter naar het Hendrikszand gaan met de auto. Om daar door de zandverstuivingen te wandelen. Er zijn in de boswachterij Nunspeet zes tochten uitgezet die u, zonder angst voor verdwalen, langs de mooiste plaatsen voeren. Dicht bij Zandenbos of verder weg. Met de auto, per fiets ofte voet. Ik raad de laatste twee manieren aan: met de fiets kom je ver, te voet zie je het meest! Je kan er dagenlang zwerven, steeds verder de Veluwe over. Want daar raakje zelfs in een lange vakantie niet uitgekeken. Voetspoor nummer 10 van Staatsbosbeheer is verkrijgbaar in het Bezoekerscentrum. Daarmee hebt u een goede kaart van het gebied.O

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen