Zinvol ouder worden

Op 31 januari jongstleden werd mijn boek Waardevol leven – een praktische handreiking bij medisch-ethische keuzes gepresenteerd. Het beschrijft veel thema’s, waarmee iedereen zomaar in aanraking kan komen. Belangrijk om dan informatie bij de hand te hebben. Natuurlijk is er ook aandacht voor de ouder wordende mens. Zij krijgen desgewenst hulp van medemensen en van techniek. Zo kan een groeiende groep ouderen langer zelfstandig blijven wonen en kan de doelmatigheid van de zorg verbeteren. Maar kunnen mensen het persoonlijke contact met de hulpverlener wel missen?

Perspectief

Eenzaamheid is een nijpend probleem onder ouderen. Er zijn steeds meer mensen die zich ‘ongeneeslijk oud’ vinden. Alsof ouderdom een te genezen ziekte zou zijn. Nee, maar toch vinden ze hun leven voltooid; ze zijn er klaar mee. En we hanteren tegenwoordig het zelfbeschikkingsrecht, het stokpaardje van de babyboomers. Daarom kan de dokter er in zulke situaties een einde aan maken. Gaat de mythe van het voltooide leven niet voorbij aan de echte problemen waarmee ouderen worstelen?

Misschien weerspiegelen ouderen wel simpelweg de boodschap die de samenleving hun geeft. Stel dat het deze boodschap is: “Eigenlijk zijn we wel klaar met jou. Als je dement wordt, ben je afgeschreven. Dan heb je geen betekenis meer voor je familie, de samenleving en jezelf. En als je leven geen nut meer heeft, is zelfdoding een ‘waardig’ en ‘logisch’ einde.” Dat nooit, zeggen christenen vanuit mededogen bij deze woorden. Het is toch onze taak om elkaar tot een zinvol bestaan te roepen (Galaten 6:2)?

God wil er juist zijn voor mensen die al dan niet door eigen schuld – in moeiten en ellende zijn beland. Maar hoe geef je mensen dan hun ‘zin’ terug? Hoe kun je de cultuur zo inrichten dat ouderen hun leven niet beschouwen als zinloos en voltooid? ‘Vrolijk vergrijzen’, schreef Sandra Heerma van Voss in 2012 boven een artikel in NRC Weekblad. Zij doelde hierbij niet op de karikatuur van het zwitserlevengevoel. Het leven van ruim 2,6 miljoen 65-plussers heeft ook zijn schaduwzijden. Met de juiste (mantel)zorg en aandacht kan het leven toch zijn zin en perspectief behouden. Een prachtig voorbeeld van genezende aandacht is het maken van een levensboek met ouderen. Laat de samenleving zich dan voor dat perspectief inzetten!

Goede ouderenzorg

Westendorp heeft veel eenzaamheid gezien en alle andere zorgen en gebreken die met ouder worden gepaard gaan. Maar hij weet dat die nooit het leidmotief voor het leven kunnen zijn. Hij pleit voor een gezonde levensstijl. Daarbij hoort niet roken én investeren in familie, vrienden en sociale contacten. Dan kunnen ouderen weer vertrouwen op hun zelforganiserend vermogen. Dan kan het kwetsbare leven volgens hem toch glans hebben.

‘De zin van het leven’ hangt samen met ‘het zin hebben in het leven’. En juist dat kan onder druk komen te staan door de omstandigheden. Denk aan vereenzaming, psychische problemen of omdat het gevoel bestaat dat het ‘op’ is.

Onomkeerbaar verlies van persoonlijke waardigheid weegt zwaar en vraagt van de omgeving veel. En dan zijn er ook nog de psychische gevolgen van ‘de dood onder handbereik’. Welk gevolg heeft dat voor de urgentie om zorgvuldig om te gaan met onze ouderen als ‘de zelfgekozen dood’ een mogelijkheid is?

In zulke omstandigheden zitten we als samenleving niet te wachten op juridisering van de dood en de weg daar naartoe; op het maakbaar maken van de dood. Is het niet veel beter dat we juist leven en zin toevoegen aan de dagen die resten? Wordt de wens om te sterven vaak niet gecamoufleerd door een andere wens?

Om daar achter te komen, moeten we luisteren naar de oudere. We moeten echte belangstelling tonen voor en tijd investeren in het levensverhaal van deze mens. Vragen naar contacten met kinderen en vrienden, naar huisarts en verzorging, signaleren of er een depressie zou kunnen zijn. Met haar of hem gaan wandelen, want dan gebeuren er andere dingen dan als je bij elkaar gaat zitten. En ook in de omgeving van kleine kinderen flikkert de levensvlam vaak op

Een operatie van hoogbejaarde mensen is niet altijd zinloos. We moeten ouderen niet te snel opgeven, maar vooral creatief blijven. Verstandig gekozen interventies kunnen in de laatste fase van het leven verrassend gunstige uitkomsten geven. Ligt hier niet een mooie uitdaging voor familie, vrijwilligers en professionals?

Zinvol ouder worden

Een waardige ouderdom is meer dan een individuele eigenschap. Het is een waarde die generaties met elkaar verwerkelijken. Uit ervaringen van de Stichting Humanitas blijkt dat de doodswens van ouderen een brevet van onvermogen van onze samenleving is. Ouderen stellen zinvragen. Existentiële zinvragen gaan niet over problemen in het bestaan, maar over het mysterie van ons menselijk bestaan. Is dit mysterie de zorg voor het leven in al zijn fasen niet meer dan waard? Dan kunnen we oud worden zonder het te zijn.

Ook rond het levenseinde mag je als oudere weten dat God er is. “Hoor naar Mij,” zegt de HEERE, “u, die van Mij gedragen zijt van den buik aan, en opgenomen van de baarmoeder af. En tot den ouderdom toe zal Ik Dezelfde zijn, ja, tot de grijsheid toe zal Ik ulieden dragen…” (Jesaja 46:3-5). In Psalm 92 vind je mooie woorden over de rol die ouderen mogen hebben: “In den grijzen ouderdom zullen zij nog vruchten dragen; zij zullen vet (fris, welvarend, eindred.) en groen zijn” (Psalm 92:15). Daarom bidt de oude dichter van Psalm 71: “Daarom ook, terwijl de ouderdom en grijsheid daar is, verlaat mij niet, o God, totdat ik dezen geslachte verkondige Uw arm, alle nakomelingen Uw macht.” (Psalm 71:18).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen