„DOEMDENKEN IS ONSCHRISTELIJK”

Velen zien het vandaag niet. meer zitten. Men ziet er geen gat meer in. Toekomstidealen hebben velen niet meer. Dat is vooral bij jongeren zo. Na verkeersongelukken is zelfmoord de tweede doodsoorzaak onder jongeren. Dat geeft toch wel te denken. Overal duikt het begrip doemdenken op. Zo lazen we onhet kopje „Gat in de markt" onlangs het volgende bericht: „Doemdenken is „in" en het kon zo gek niet gaan of handige zakenmensen speelden op dit verschijnsel in. Zo is er een Zwitserse , ond, ernemer die ontdekt heeft dat er een groeiende markt is voor atoomschuilkelders voor privégebruik. Aan de produktie van die kelders schijnt de man goud te verdienen.”

Over het verschijnsel doemdenken hebben we een vraaggesprek gehad met de bekende oud-politicus P. Jongeling, voor sommigen waarschijnlijk nog beter bekend onder zijn schrijversnaam Piet Prins. Al de door hem geschreven jeugdboeken stonden keurig op een rij op één van de boekenplanken in de ruime huiskamer aan de Goedroenstraat in Amersfoort. Een aantal ervan bleek reeds in het engels te zijn vertaald. Hartelijk werden we ontvangen. En al gauw zaten we rond de gezellige schouw met papier en pen gereed. Helder formuleerde onze gastheer zijn antwoorden op onze vragen. Soms zo vlot, dat we om herhaling moesten vragen.

Mijnheer Jongeling, zou u kunnen aangeven wat er zo ongeveer met doemdenken wordt bedoeld?

Doemdenken is het denken — misschien moet ik nog eerder zeggen het levensgevoel — van mensen die geen toekomst meer zien, geen uitkomst voor de wereld. Alles loopt fout en vluchten kan niet meer. En zo ontstaat een grenzeloos pessimisme.

Is het in feite niet logisch dat mensen gaan doemdenken? Als je let op de enorme vervuiling van het milieu — de ene gifbelt na de andere — op de (kernbewapeningswedloop, de liefdeloosheid, het egoïsme, de . . . vul maar in .. , dan word je toch moedeloos? Moet het niet op één grote krisis uitlopen?

Er is inderdaad een aantal faktoren dat tot een groot pessimisme kan leiden. Vroeger had je dat ook wel, nu waarschijnlijk meer. Vooral de gruwel van de kernbewapening die de mens niet beteugelen kan, niet in z'n greep heeft. Dat drukt. Ook zouden we de voorspellingen van de Club van Rome kunnen noemen. Over grondstoffentekorten, voedselschaarste, overbevolking enz. Het is dus nu wel erger dan vroeger. Een niet-christen kan daar moedeloos onder worden.

Is dit doemdenken een vorm van kultuurpessimisme, zoals je dat ook tegenkwam tussen de twee wereldoorlogen — bijvoorbeeld bij Huizinga — of zit er meer achter?

Ja kijk, het is natuurlijk zo, dat de ongelovige mens steeds zal proberen het paradijs in eigen kracht te bereiken. Soms komt hij ook ogenschijnlijk een heel eind, maar vroeg of laat slaat de Heere daar dwars doorheen. Denk aan de eerste en de tweede wereldoorlog. En dat ondanks de Volkenbond of de Verenigde Naties. Gods Woord zegt dat zo: ze zijn wel geslagen, maar ze bekeerden zich niet. Denk maar aan de préambule van het statuut van de V.N. Daar staat — en Jongeling haalt een boek van de plank —: „Wij, de volkeren van de Verenigde Naties, vastbesloten komende geslachten te beveiligen tegen de oorlogsgesel, die tweemaal in onze eeuw onuitsprekelijk leed over de mensheidheeft gebracht " Dat is de hibris, de hoogmoed van de mens!

Nu wordt zo langzamerhand de dreiging van een derde wereldoorlog sterker. Dat voelen de mensen. Dat ondermijnt het zelfvertrouwen, vooral van de jeugd. Zo zie je de geschiedenis zich in zekere zin herhalen. Nu weliswaar erger. Voor een deel door de reeds genoemde faktoren. Maar ook dat een groot deel van ons volk nu helemaal 't geloof in een God verloren heeft, Juist hierdoor is deze krisis ingrijpender dan vroeger. Het atheïsme is vandaag erg wijd verbreid. God is dood. En dan is er niets meer waar de mens zich aan vast kan klampen. Dan is er enkel leegte. Dan staat men alleen. Als de mens God verliest, dan is hij de volkomen eenzame. Ook de band met de naaste gaat dan kapot. En dat alles leidt t.ot het absolute pessimisme.

Komt u veel doemdenkers tegen?

Ik ben niet dagelijks op stap, zoals Socrates. Ik kom het echter toch wel veel tegen ja. Met name onder de jongeren die we de „alternatieven" noemen. Deze jongeren zijn opgegroeid in een vaak volkomen atheïstisch klimaat. Zij zijn een generatie verder op de trap van het ongeloof dan de ouderen. Zij denken er wellicht ook meer over na.

Moeten we dit doemdenken wel licht zien als een signaal van de eindtijd?

Dat hangt er vanaf wat je onder de eindtijd verstaat. Wij leven in het laatst

der dagen. Dat is de tijd vanaf de Hemelvaart. Eén van de eerste signalen vind je in Petrus' Pinksterpreek. Aan de ene kant wordt daar gesproken over het profeteren van de kerk en aan de andere kant over de oordelen van God op de aarde. Er wordt immers gesproken over „tekenen op de aarde beneden: bloed en vuur en rookdamp". Dat is het program van de eindtijd. En die oordelen zullen steeds erger worden. Ook daar zien we vandaag wat van. Dat de mensen zich geen raad zullen weten, is voorspeld. In Openbaring 9 : © lees ik: „In die dagen zullen de mensen de dood zoeken, en die niet vinden". In die zin wil-ik wel spreken van de eindtijd. Die eindtijd is dus al negentien eeuwen gaande.

Is doemdenken in wezen niet puur onchristelijk? U zei daarnet dat alleen een nietchristen moedeloos wordt als •hij al dat erge om zich heen ziet.

Ja, doemdenken is onchristelijk, omdat het voortkomt uit het feitelijk afgerekend •hebben met God en met wat God doet. Dan krijgt de noodlotsgedachte de overhand. En dat is puur onchristelijk.

Ook christelijke ouders vragen zich wellicht wel eens af of het krijgen en opvoeden van kinderen nog wel zin heeft. Hoe denkt u daarovier?

Ik denk wel eens vaak aan 't volk Israël in Egypte. Toen was er absoluut geen perspektief meer: alle kinderen moesten in de Nijl geworpen worden. Toch hebben Amram en Jochebed een kind verwekt, niet vrezende de koning. En juist dit kind werd de redder van het volk. Zo moeten christen-ouders handelen.

Je kunt ook aan Luther denken. Je weet: hij was in zijn tuin. bezig toen er een Wederdoper op bezoek kwam en zei dat hij beter op kon houden, omdat de jongste dag toch zo zou komen. Maar Lutfyer antwoordde: „Als ik wist dat Christus morgen zou komen, zou ik vandaag, nog een boom planten." Dus: 't is niet zinloos. Zeker niet het krijgen van kinderen.

Toch is er in christelijke kring ook vaak een pessimistische toekomstverwachting. Zo zond de Ë.O. op 17 maart gedeelten uit van een bijeenkomst in het Congresgebouw in Den Haag i.v.m. de abortuswet. U sprak daar ook en haalde Groen van Prinsterer aan die eens schreef, dat het ergste wat een volk kan overkomen niet is dat het zijn nationale zelfstandigheid verliest, maar dat een land, dat eens een toonbeeld van de zegeningen van God is geweest, het levensrecht verliest, omdat het in ondankbaarheid die God heeft verlaten. U zei toen: „Dat dreigt vandaag met dit nederlandse volk, dat we met ons ganse hart liefhebben, te gebeuren: dat het zijn levensrecht verspeelt, omdat het zijn geestelijke basis heeft verlaten, omdat het zijn geboortepapieren heeft verscheurd, omdat het God, de God des Levens, in toenemende mate de rug toekeert en de afgoden gaat dienen." Klinkt dat ook niet pessimistisch? Is er geen verwachting meer?

Ja, wél verwachting! Maar wanneer je een volk in zonde ziet ondergaan, dan moet je waarschuwen. Groen van Prinsterer deed dat ook. Maar: -een profeet is geen waarzegger! God geeft soms uitstel, soms ook bekering. In Groens tijd kwam er een Reveil. (Ik spreek zelfs liever van Reformatie.) Dus: geen bodemloos pessimisme. De Heere kan wederkeer geven. En dan is er hoop, ook voor het nederlandse volk. Wij zijn nooit zonder hoop. Daarvan moeten we ook getuigen.

Is onze tijd wellicht juist niet rijp voor — en schreeuwt het niet om — zo'n geestelijk reveil? Acht u dat nog mogelijk?

Ja, onze tijd schreeuwt om een geestelijk ontwaken. Ik zou zo graag zien dat de kerk zich reformeert. Denk bijvoorbeeld aan de Synodaal Gereformeerde Kerk. Hoe die onlangs Gods Woord heeft losgelaten. Daarom is er reformatie nodig en die kan tot reveil leiden. Ik acht dat ook mogelijk, al zie ik er nog niet veel tekenen van. Maar Gods macht is zó groot dat Hij dit kan geven. We moeten er zeker om bidden. Dat doen we toch ook? ! Denk maar aan de profeten van Israël in de ballingschap. Toen scheen de toekomst hopeloos. Toch profeteerden zij van Gods belofte en van hoop en toekomst. Ook nu is er nog1 prediking en roep om wederkeer.

Hoe moeten christenen zich opstellen tegenover het doemdenken?

Dat moeten we afwijzen, want het komt voort uit een verkeerde wortel. Dat betekent niet dat we ons moeten overgeven aan een lichtzinnig optimisme. Maar wel: de Russen regeren niet, dat doet de Heere! Hij zal alles leiden naar het einde, naar een heerlijk einde zelfs. Én dan kom, je niet bij het doemdenken uit.

Ligt hier ook een taak voor konfessionele politieke partijen?

Jazeker. Politiek is wel een deelterrein, maar een konfessionele partij — die die naam waard is — heeft natuurlijk een taak. In de eerste plaats: geen voet geven aan het doemdenken. We moeten weer aan de slag. Arbeiden zolang het dag is. En in de tweede plaats: terugroepen tot Schrift en Belijdenis. Ook voor de politiek geldt: gehoorzaamheid aan Gods Woord.

En voor de kerk?

Voor de kerk geldt dat in nog sterkere mate. Groen 'stelde: tegen de revolutie het evangelie. En het doemdenken is een vorm van het revolutiedenken. 't Gaat ook van de autonome mens uit, los van God. Het evangelie is: de dood voor het doemdenken.

Je kunt je als christen wellicht zó bezig houden met het hiernamaals, dat je het hiernumaals voorbijgaat. Zou hier het gevaar niet kunnen schuilen dat je in zekere zin t.a.v. al het „tijdelijke" gaat doemdenken?

Dat zou kunnen. Ik denk aan 't. lied: Stil maar, wacht maar; alles wordt nieuw: de hemel en de aarde. Die tweede helft is goed, de eerste eigenlijk niet. Wij zingen dat thuis zo: Bid maar, werk maar, alles wordt nieuw enz. Wij moeten aan de slag, de Heere maakt het goed. En de vruchten zullen ingedragen worden in de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Hoe? Weet ik niet. Maar we hebben hier wel een taak. De Bijbel zegt dat de laatste getuigen zullen worden doodgeslagen op de straten van de stad. Waarom? Zij getuigden. Dat is de opdracht. Dat moeten wij ook doen.

Mijnheer Jongeling, we moeten ons gesprek afronden. Hartelijk dank voor dit interview. Misschien wilt u nog wat kwijt aan kerkelijke jongeren die het, gelet op „de grote puinhoop in deze wereld", helemaal niet meer zien zitten?

’k Zou nogmaals willen benadrukken dat de Heere God regeert, dwars door alle verschrikkingen heen en dat er plaats is op de nieuwe aarde voor allen die de Heere Jezus in Zijn eerste verschijning hebben liefgehad. God zal al Zijn welbehagen doen. En dan komt alles goed. Ook al zou alles nog erger worden. Maar wie de Heere en Zijn Woord gelooft, die komt erdoor. En dan wijs ik nog een keer op Openbaringen. Eerst wordt daar gesproken over de 144.000, dan worden er verschillende oordelen voorzegd en tot slot wordt er wéér ge'sproken over die 144.000. Er ontbreekt er dus niet één! Naar die nieuwe hemel en die nieuwe aarde mogen we uitzien. Als ik dat niet had, kon ik ook niet werken. Dit moeten onze jongeren ook weten.

G. P. P. Hogendöorn/P. Jansen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen