Het Woord in beeld

Dat is de titel van een boek dat dezer dagen is verschenen: Het Woord in beeld. En ter nadere verklaring daarvan lezen we op de titelpagina: Vijf eeuwen Bijbel in het dagelijkse leven.*) Omdat in dit boek de Bijbel centraal gesteld is, willen we er meer aandacht aan besteden dan we gewoonlijk aan boeken kunnen doen.
De Bijbel heeft onder ons volk na de kerkhervorming zo'n brede plaats ingenomen en ons volksleven is er ook zo indringend door beïnvloed, dat we de sporen van de Bijbel overal tegenkomen, dat we het zeer kunnen waarderen dat men een boek als dit heeft uitgegeven niet alleen, maar dat men het als „boek van de maand" heeft uitgebracht in een oplaag van meer dan honderdduizend exemplaren en gedurende een bepaalde periode ook zeer goedkoop aanbiedt. Men heeft vooral daarom deze uitgave als „boek van de maand" op de boekenmarkt gebracht omdat we wat de Bijbeluitgaven in ons land betreft een gedenkjaar beleven. Trouwens dat gedenkjaar betreft het gedrukte boek in het algemeen. Het is immers vijfhonderd jaar geleden dat het eerste in Nederland gedrukte boek verscheen en dat boek was een Bijbel, de Delftse Bijbel, waar we reeds eerder over hebben geschreven. Die eerste Bijbel was niet compleet, maar het was wel een aanzet tot het drukken van Bijbels en vele malen zijn er later complete Bijbels gedrukt, die onder ons volk een brede verspreiding hebben gevonden. En het boek dat nu voor ons ligt en dat we hier aankondigen, geeft ons een beeld van de overal aanwezige invloed van de Bijbel door de eeuwen heen tot in onze moderne tijd toe.
In woord en beeld — maar vooral in beeld — geven de samenstellers en schrijvers van dit boek ons een beeld van de geschiedenis van de Bijbel en haar invloed onder ons volk. Toen de eerste gedrukte Bijbel in ons land verscheen was er nog geen sprake van de reformatie. Maar toch werd toen ook al de behoefte gevoeld aan een Bijbel in de Nederlandse taal. En dat niettegenstaande het feit dat de rooms-katholieke kerk nooit zo'n sterke voorstander is geweest van het lezen van de Bijbel door de zogenaamde leken. De geestelijken moesten de Bijbel maar lezen en bestuderen. De inhoud ervan zou dan wel verteld worden door de predikers. Daarnaast had men dan wel veel platen en schilderijen, die als „boeken der leken" dienst deden. Nu is het natuurlijk waar dat er slechts betrekkelijk weinig mensen de kunst van lezen en schrijven machtig waren, zodat in die tijd „het kijken" voor velen erg belangrijk was. Dat komt in dit boek dan ook wel erg duidelijk openbaar. Maar later, toen de kerkhervorming in ons land steeds groter invloed kreeg, en toen er ook in ons land steeds meerderen leerden lezen, is de Bijbel wijd verspreid geworden. Vooral ook toen de Statenvertaling tot stand gekomen was. Maar ook daarvoor werden al veel Bijbels gedrukt en gekocht. Immers door de grote kerkhervormers Luther en Calvijn, is het lezen van de Bijbel zeer bevorderd. Zij hebben er op gewezen dat de Heere ons de Bijbel heeft gegeven opdat we de weg der zaligheid zouden leren kennen en in het Woord Gods een richtsnoer zouden hebben voor ons geloof en leven. In de Nederlandse Geloofsbelijdenis wordt het dan ook uitgesproken dat we wel weten door de natuur dat er een God is Die alles heeft geschapen, maar „Hij geeft Zichzelf ons nog klaarder en volkomener te kennen door Zijn heilig en Goddelijk Woord, te weten, zoveel als ons van node is in dit leven, tot Zijn eer en de zaligheid der Zijnen".
En verder lezen we nog: „Wij geloven dat deze Heilige Schrift de wil Gods volkomenlijk vervat en dat al hetgeen de mens schuldig is te geloven, daarin genoegzaam geleerd wordt. Want overmits de gehele wijze des dienstes, die God van ons eist, aldaar in het lange beschreven is, zo is het de mensen als waren het zelfs apostelen, niet geoorloofd anders te leren dan ons nu geleerd is door de Heilige Schriften; ja, al ware het ook een engel uit de hemel...''
En over „de boeken der leken" zegt onze Heidelberger nog „dat we niet wijzer moeten zijn dan God, dewelke zijn christenen niet door stomme beelden, maar door de levende verkondiging Zijns Woords wil onderwezen hebben". Grote zorg heeft men in reformatorische kringen dan ook altijd aan de dag gelegd voor goede Bijbeluitgaven en voor een zo groot mogelijke verspreiding van de Bijbel. En we kunnen uit dit boek dan ook duidelijk zien dat na de hervorming ook het dagelijks leven van de gereformeerde belijders voor een groot deel door de Bijbel is bepaald. En ook zij die niet kerks of gelovig waren, ondergingen toch de invloed van de Bijbel of ze wilden of niet, omdat die Bijbel nu eenmaal een stempel heeft gedrukt op ons hele volk. En in dit boek komt op een verrassende wijze openbaar hoezeer het dagelijks leven van ons volk de invloed van de Heilige Schrift heeft ondergaan. Honderden foto's en illustraties — vele in kleurendruk — geven daarvan zo'n indringend beeld dat we na lezing van dit boek — hoe we ook tegenover de Bijbel staan — zullen moeten erkennen hoezeer ons volksleven met de Bijbel vergroeid was en ook thans nog wel op bepaalde punten is.
In verschillende hoofdstukken worden de vijf eeuwen waarin de Bijbel onder ons volk is geweest in de nederlandse taal — van de zestiende tot en met de twintigste eeuw — voor ons in beeld gebracht om te laten zien hoe de Bijbel haar invloed heeft geoefend. Dat is voor elke eeuw natuurlijk verschillend geweest. Vanzelfsprekend begint dit boek met de Delftse Bijbel, maar dan horen we toch van allerlei andere uitgaven van de Bijbel of gedeelten van de Schrift zoals het Utrechtspsalter met de mooie illustraties en de „Bijbel van de armen" met zijn vele plaatjes. We horen ook van de eerste uitgaven van de Bijbel in onze taal na de reformatie. En dan al die reproducties van schilderijen en platen met bijbelse taferelen, van houtsnijwerk of beeldhouwwerk in kerken en andere grote gebouwen, gevelstenen van huizen en dergelijke waarin altijd weer bijbelse beelden en verhalen te herkennen zijn. Zo hebben de samenstellers gepoogd om de kostbare erfenis van de Bijbel en haar invloed in beeld te brengen. Ze hebben een boeiend boek samengesteld, dat velen graag zullen willen aanschaffen, en waarin velen ook zullen willen kijken en lezen, waarbij het kijken inderdaad de voornaamste bezigheid zal zijn. De samenstellers van dit boek zijn Prof. C. W. Mönnich, een lutheraan en Michel van der Plas, een rooms katholiek. Er is nog wel een apart hoofdstuk over de „katholieken en de Bijbel" — inderdaad een hoofdstuk apart als u begrijpt wat we bedoelen, want eerst in onze eeuw kwam er in roomse kring meer belangstelling voor de Bijbel — maar dat doet verder niets af van de waarde van dit boek. We moeten daarbij niet vergeten dat de beide samenstellers nu niet de aangewezen mensen waren om de gereformeerde religie en haar invloed in ons land tot op de bodem te peilen. Dat kon van hen ook niet verwacht worden. Maar toch dient gezegd te worden dat ze een evenwichtig boek hebben samengesteld waarin de invloed van de kijk van de reformatie op de Bijbel zeker ook duidelijk naar voren komt. Wel moesten de schrijvers en samenstellers van dit prachtige boek echter zeggen: „We weten heel goed dat zeer veel van wat in dit boek in beeld is gebracht, nog slechts bestaat bij de gratie van min of meer vroom herdenken. Dat veel ervan product is van andersoortig geloven, andere smaak ook, slechte smaak inbegrepen. Dat veel ervan een toepassing vormt van een leven met de Bijbel dat schaarser en schaarser wordt. Dat het Woord zelf vandaag de dag heel anders gelezen en verstaan wordt, onderzocht en verklaard, gehoord en doorgegeven, vertolkt en beleefd."
Inderdaad, we moeten hier instemmen met de samenstellers. En dat doet ons leed, dat de Bijbel veel minder dan vroeger, richtsnoer is voor het geloof en het werken van ons volk. Wanneer men dit boek leest, kijkt men vanzelfsprekend ook wel door veel uitingen van vroomheid heen, maar aan de andere kant komt er toch wel een zeker heimwee in ons hart naar die tijden waarin de Bijbel ons volk zoveel te zeggen had.
Onze slotconclusie is echter: Een prachtig boek waar we graag uw aandacht voor vragen.

*) Het Woord in beeld. Vijf eeuwen Bijbel in het dagelijks leven, door C. W. Mönnich en Michel van der Plas. Uitgave van Uitgeverij Ten Have te Baarn. Prijs tot 7 mei 1977 geb. ƒ 18,50. Daarna ƒ 29,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen