KLEINE KRONIEK

Laten we nu eens ophouden...

Dat is de titel van een artikel van de hand van Ds. J. Overduin in het „Centraal Weekblad" waarin hij pleit om „eens op te houden met het eindeloos schrijven en praten over het Schriftgezag, Genesis 1—3, schepping en evolutie, alsof er geen belangrijker vragen in deze tijd zijn." „Telkens komen er bepaalde vraagstukken aan de orde, die na verloop van tijd uit de belangstelling verdwijnen. Ook de problemen waardoor onze kerken beroerd worden, zullen weer hun brandende actualiteit ver - liezen." Ds. Overduin herinnert daarbij aan de strijd over het infra-en supralapsarisme in de tijd van de Dordtse Synode, aan de discussies over verbond en doop en andere.

Toch meen ik dat Ds. Overduin het hier al te simplistisch voorstelt. Want er is een groot verschil tussen het ene en het andere strijdpunt. Er zijn zaken die aan de omtrek van het geloofsleven liggen, maar er zijn ook zaken die de fundamenten van de kerk raken. En de tegenwoordige opvattingen over de Heilige Schrift en over de evolutie raken inderdaad de fundamenten van de kerk. En de theologische opvattingen van Prof. Kuitert en de zijnen hebben wel zeer nauw te maken met de evangelieverkondiging. Waneer er immers van evolutie sprake is. dan is de zondeval zoals ze in Genesis 3 beschreven is onmogelijk, dan is er geen plaats voor Gods genade in Christus door verzoening. Wel ben ik het eens met Ds. Overduin dat op de preekstoel in de eerste plaats het evangelie verkondigd moet worden:

„Per slot van rekening krijgt een mens stenen voor brood, wanneer de theologische vragen veel meer aandacht vragen dan de oude en nieuwe schatten van het Koninkrijk Gods. In zeker opzicht is theologisch experimenteren een luxe vergeleken bij de dodelijke ernst van het Evangelie dat ons telkens weer voor levensbeslissingen stelt. Zowel de ernst als de troost van het Evangelie ligt nooit op het vlak van de vrijblijvende discussie, maar op het niveau van concrete bekering en waarachtig geloof, d.w.z. de aanvaarding van alle consequenties van het Evangelie der verzoening.

Dezer dagen lag ik ergens van dr. Cramer, die indertijd in de Hervormde gemeente van Den Haag een groot en dankbaar gehoor had, omdat hij het Woord Gods bediende. Hij gaf brood des levens. Op een kwade zondag begon hij een serie preken waarin hij theologiseerde over het Woord Gods Hij fulmineerde tegen de fundamentalistische opvatting van Gods Woord en de mechanische inspiratie. Hij erkende het recht van de historische kritiek Van een onfeilbare en letterlijke geïnspireerde Bijbel moest hij niet weten. Cramer gaf een stukje theologie inplaats van de levende verkondiging van het Evangelie. Gevolg: algemene verontwaardiging en verontrusting, het opzeggen van het vertrouwen in de prediking van dr. Cramer, het leeglopen der kerken, als hij preekte. Cramer is ervan geschrokken. Hij wilde het weer goedmaken. En met verheffing van stem, slaande met de vuist op de Bijbel, riep hij uit: dit is en blijft het betrouwbare Woord van God. En dat meende Cramer natuurlijk, maar het was psychologisch, pastoraal en uit het oogpunt van de verkondiging volkomen verkeerd geweest.

Immers, toen hij het brood des levens uitdeelde uit het Woord Gods en toen hij getuigde van de betrouwbare Bijbel, sprak hij in het geloof als dienaar des Woords, en toen hij een inspiratietheorie ging preken, sprak hij als theoloog over het Woord en bediende een stukje theologie." —

In het bovenstaande zit een stuk waarheid. Maar het zal iedereen duidelijk zijn dat bepaalde theologische opvattingen van grote invloed zijn op de Woordverkondiging. Ik heb Cramer ook gekend. Maar uit zijn preken kwam zeer duidelijk uit dat hij op het ethische standpunt stond, ook als hij niet theologiseerde. En hoe kan men voluit het Woord bedienen als men de Bijbel niet in de volle zin als Gods Woord aanvaardt?

Verstaat gij wat gij leest?

Prof. Kuitert, die ik hierboven noemde, heeft een boekje geschreven onder de titel: Verstaat gij wat gij leest? Daarin geeft hij zijn opvattingen over de Bijbel. Ik kreeg dezer dagen „Hervormd Amsterdam" in handen waarin Dr. Graafland een bespreking van dit boekje geeft. „Als ik gelijk mijn eindoordeel mag geven? Ik vind het een onvruchtbaar en ongeestelijk boekje, dat het geloof van de gemeente niet bouwt, maar ondermijnt en dat de Schrift niet voor ons open doet gaan."

Dat is helder en duidelijk gezegd. En wanneer ds. Overduin in dit verband zou spreken over „ophouden' , dan kan ik het daar beslist mee eens zijn. Dr. Graafland zegt: „Nu moeten we wel weten tot wie Kuitert zich in dit boekje richt. Hij heeft het voortdurend over het orthodox protestantisme. Daar bedoelt hij zijn eigen kerk mee, de gereformeerde kerken dus. Daarin is in het verleden wel een en ander gebeurd rondom het verstaan van de Schrift. De twee hoogtepunten in deze geschiedenis zijn geweest 1926 de kwestie Geelkerken en nu sinds kort de herroeping van 1926.

Deze geschiedenis bevat tevens een geschiedenis van het verstaan van de Schrift. In 1926 slikte men

de hele bijbel met huid en haar. Heel Genesis 3 historisch. En dat werd op intellectualistische wijze verdedigd. Nu komt een andere stroming opzetten die even pertinent en m.i. intellectualistisch het niet-historisch karakter van Genesisi 1—3 gaat poneren.

Van deze laatste stroming is Kuitert één van de voornaamste woordvoerders.

„Nu lijkt de beoordeling „intellectualistisch" in het laatste geval onjuist te zijn. Dat is het nu juist, wat Kuitert niet wil. Het gaat er om dat wij de bijbel niet lezen met westerse ogen, niet als geschiedenis-of aardijkskundeboek, maar dat wij de bijbel lezen met de bedoeling, waarmee de bijbel gelezen wil worden. En die bedoeling is duidelijk. Het gaat om het weten en verder vertellen van de daden en woorden van Jezus.

Als wij deze bedoeling nu maar vasthouden, is het niet zo belangrijk meer of alles wat in de bijbel als echt gebeurd wordt beschreven dit ook gebeurd is. Het kan evengoed een legende of een symbolische beschrijving zijn.

Natuurlijk zijn er wel grenzen. Dat de wording van de wereld zich heeft voltrokken zoals zij in Genesis 1 en 2 beschreven wordt kan gemakkelijk worden ontkend. Dat doet namelijk niets van de waarheid aangaande Jezus Christus af. En dat geldt waarschijnlijk ook nog wel van de maagdelijke geboorte en de hemelvaart. Maar dat geldt niet van de opstanding van Jezus. Die moet beslist als historisch feit worden vastgehouden, want hier is het historisch karakter wel van fundamentele betekenis." —

Het is vanzelfsprekend eigenaardig dat Kuitert aan de opstanding van Christus als historisch feit wil blijven vasthouden. Waarom past hij hier niet dezelfde regel toe als op andere feiten die de bijbel meedeelt? Waarom haalt hij hier de wetenschap er ook niet bij door te zeggen dat de opstanding van Christus wetenschappelijk onmogelijk is. Is het de bedoeling van de bijbelschrijver hier dan niet geweest om alleen maar te beschrijven dat Christus in de gedachten van de discipelen is blijven voortbestaan?

De betekenis van de Heilige Geest.

„Wat mij in dit boekje ook tegenvalt is de betekenis die aan de Heilige Geest wordt toegekend", zegt Dr. Graafland:

Het kader waarin Kuitert zijn betoog zet is dat van de uideg van gister en de uiüeg van vandaag. De uiüeg van vandaag is (natuurlijk) beter dan die van gister. Ik zet het woordje natuurlijk tussen haakjes, maar eigenlijk hoeft dat niet. Want Kuitert is zo beheerst door de gedachte van de vooruitgang, dat de uideg van vandaag zo wie zo een vooruitgang betekent vergeleken bij die van gister. Zoals een wasmachine van vandaag zo wie zo beter is dan die van gister.

Maar het eerste blijft intussen de vraag. Ik weet niet, wie ons dieper het geheim (de bedoeling) van de Schrift doet verstaan: Augustinus, Luther, Calvijn, Pascal óf de moderne critisch-fiologisch geschoolde exegeet. Hier zit bij Kuitert een vooruitgangsgeloof achter, dat hem onbegrijpelijk optimistisch en oppervlakkig de huidige ontwikkeling doet aanvaarden." —

De Heilige Geest leidt in alle waarheid. Maar Kuitert heeft veel meer vertrouwen in de mens en in de wetenschap, in wat de mens in het verklaren van de bijbel gepresteerd heeft:

„En dat betekent dat Kuitert onderschat de werking van de zonde in het benaderen van de Schrift als openbaringsgetuigenis van God. Paulus zegt in 1 Corinthe 2, dat het bij de wijsheid van de Geest om een wezenlijk andere zaak gaat dan bij de wijsheid van de toenmalige wetenschap (filosofie-Grieken en theologie-Joden). „Want de ongeestelijke mens aanvaardt niet hetgeen van de Geest Gods is, want het is hem dwaasheid en hij kan het niet verstaan, omdat het slechts geestelijk te beoordelen is" (1 Corinthe 2 : 14). En daar zal het dan ook wel aan liggen, dat een ongeleerde gelovige soms veel dieper de Schrift verstaat dan een geleerd theoloog. Het werk van de Geest is waarachtig iets anders dan wat de mens in zijn eigen verantwoordelijkheid met eigen middelen heeft verstaan van de Schrift. De Geest wederbaart de mens totaal, ook zijn inzicht en verstaan van de de Schrift.

Zo bezien is er toch echt wel iets meer aan de hand dan dat in plaats van de uitleg van gister de uitleg van vandaag wordt gesteld. Het gaat om een wezenlijk andere benadering van de Schrift, het gaat om een ander Schriftgeloof. En dat wordt aangevoeld, vaak meer intuïtief dan beredeneerd." —

Naar ik meen heeft dr. Graafland hier inderdaad de kern geraakt. En daarom zou ik aan het adres van Ds. Overduin willen zeggen: Het gaat hier om veel meer dingen dan om bepaalde theologische opvattingen, het gaat hier inderdaad om het evangelie. En wanneerde opvattingen van Kuitert gemeengoed worden dan verliest het evangelie der verzoening zijn wezenlijke inhoud, dan blijft er tenslotte geen boodschap meer over.

Kroniekschrijver.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen