Onze Heere Jezus is nedergedaald ter helle

De hartslag van het evangelie
Met de belijdenis van onze Twaalf Artikelen dat onze Heere Jezus is nedergedaald ter helle, raken wij het hart van het evangelie. Daarmee wordt uitgedrukt wat de diepste betekenis van het lijden van onze Heere Jezus Christus voor ons was. Het is een heerlijke, troostrijke belijdenis, want daaruit leren wij: De Zoon van God was in de hel, zodat wij het paradijs kunnen ontvangen.
Toch waren er in de kerkgeschiedenis en zijn er ook vandaag veel kritiek op en dwalingen en misverstanden rond dit wonderschone artikel. Sommigen hebben bijvoorbeeld eruit afgeleid dat Jezus werkelijk was op de plaats die hel wordt genoemd.
Het is niet mijn bedoeling om op al die kritiek en afwijkende standpunten in te gaan. Ik wil liever aantonen dat dit artikel gegrond is op de Schrift. Verder wil ik u laten zien hoe rijk en troostrijk het is.

Alleen de Schrift moet beslissen
Hoe mensen – ook vandaag – over dit artikel denken, is niet belangrijk. Wat wel van doorslaggevende en alles beslissende betekenis is, is de vraag of die belijdenis de toets van de Schrift kan doorstaan. De Bijbel moet de enige maatstaf zijn waarmee wij haar moeten beoordelen. Wij moeten dus aan de Schrift vragen: Is Jezus neergedaald in de hel? Die vraag moet met nee en ja beantwoord worden.

Jezus is niet neergedaald in de hel
Er is in de Schrift geen enkele grond te vinden voor het standpunt dat Jezus na Zijn dood en terwijl Hij in het graf was, in de hel als plaats was. Jezus' woorden gericht aan de moordenaar: '… heden zult gij met Mij in het paradijs zijn' (Luc. 23 : 43), en de stervenswoorden van onze Heiland: 'Vader, in Uw handen beveel Ik mijn geest' (Luc. 23 : 46), zijn van grote betekenis. Ze leren ons: Toen Hij was gestorven, was Hij bij Zijn Vader in het paradijs en niet in de hel.
Voorstanders van het standpunt dat Christus na Zijn dood in de hel is neergedaald, beroepen zich graag op 1 Petrus 3 vers 18 tot en met 22 en hoofdstuk 4 vers 6. Daarin vinden zij het bewijs dat onze Heere Jezus na Zijn sterven Zijn overwinning bekend is gaan maken in de hel. Het is daarom belangrijk om op die teksten in te gaan. In hoofdstuk 3 vers 18 tot en met 20 staat geschreven dat Christus levend gemaakt is door de Geest, 'in welken Hij ook, henengegaan zijnde, de geesten die in de gevangenis zijn, gepredikt heeft, die eertijds ongehoorzaam waren, toen de lankmoedigheid Gods eenmaal afwachtte in de dagen van Noach'. Vers 6 van hoofdstuk 4 zegt dat 'aan de doden het Evangelie verkondigd' is. Die tekst is inderdaad moeilijk. Het is echter een gereformeerd Schriftverklaringsbeginsel dat de moeilijker gedeelten in de Bijbel verklaard moeten worden met die, die gemakkelijker zijn. Schrift moet met Schrift vergeleken worden. In het licht van Lucas 23 vers 43 en 46 is het duidelijk dat die teksten in de Petrusbrief zeker niet zo verklaard moeten worden dat onze Heere Jezus na Zijn sterven een triomftocht naar de hel (gevangenis) ondernomen heeft. De Kanttekeningen van de Statenvertaling leggen het zo uit: Onze Heere Jezus heeft door Noach gepreekt voor de mensen van zijn tijd. Zij hebben zich echter niets aan zijn prediking gelegen laten liggen. Ondanks de lankmoedigheid van God zijn ze ongehoorzaam gebleven. Daarom waren ze nu, toen Petrus die brief heeft geschreven, in de gevangenis of hel.

Jezus is neergedaald in de hel
In de hel als plaats is Jezus dus niet neergedaald en toch belijden wij: Hij is nedergedaald ter helle. Hoe moeten wij dit verstaan?
Ik kan er niet sterk genoeg de nadruk op leggen dat Jezus wel is neergedaald en dat Hij niet is neergedaald in de hel. Elk woord van het artikel is waar.
Dit zeg ik op grond van de Heilige Schrift alleen (sola scriptura).
Een tekst die van zeer groot belang is, is Efeziërs 4 vers 9: 'Nu dit, Hij is opgevaren – wat is het, dan dat Hij ook eerst is neergedaald in de benedenste delen der aarde?' Wij kunnen 'de benedenste delen der aarde' beter vertalen als: 'de lage delen, namelijk de aarde'. Om te begrijpen wat daarmee bedoeld wordt, moeten wij ook vers 10 erbij betrekken, namelijk dat Jezus opgevaren is 'boven alle hemelen'. Wij hebben hier te maken met twee absolute, radicale uitersten: 'neergedaald naar de lage delen, namelijk de aarde' tegenover 'opgevaren boven alle hemelen'. In het eerste wordt het allerdiepste lijden en de vernedering – het helse lijden – van onze Heere Jezus getekend en in het tweede Zijn allerhoogste verhoging. Ik kan het ook zo stellen: vers 9 heeft niets te maken met de hel als plaats (nl. dat Christus niet na Zijn dood in de hel als plaats is neergedaald) en toch heeft dit vers alles met de hel te maken, namelijk in die zin dat Christus de hel op aarde beleefd heeft. Hij heeft immers van Zijn geboorte tot Zijn sterven onder de straf van God verkeerd en wat is dit anders dan hel? En juist daarom, omdat Hij zo diep geleden heeft, kan Hij ons de gaven van vers 11 geven.
Er is dus werkelijk sprake van een neerdalen en een neerdalen in de hel.
De beste uitleg van dit gedeelte uit Efeziërs 4 geeft Paulus zelf in Filippenzen 2 vers 6 tot 9: De Zoon van God heeft de gestalte van een dienstknecht aangenomen en is gehoorzaam geworden tot de dood aan het kruis; daarom heeft God Hem ook uitermate verhoogd. Wilt u dus zien hoe diep de Zoon van God om uwentwil is neergedaald? Lees dan dit gedeelte. Het was tot in de hel.
Soms wordt gezegd: Jezus is niet naar de hel toegegaan, maar de hel is aan het kruis naar Hem toegekomen. Die uitspraak is voor mij slechts gedeeltelijk aanvaardbaar. Jezus is naar de aarde neergedaald om hier het helse lijden te lijden. De hel is dus niet slechts naar Hem toegekomen, maar Hij is ook daarheen gegaan. Vervolgens: Het gaat niet alleen om de kruisiging van Jezus bij de woorden 'nedergedaald ter helle', maar om Zijn hele aardse leven, van Zijn geboorte tot Zijn sterven (HC vanaf 44).
Toeristen in Jeruzalem wordt verteld dat de Via Dolorosa (de lijdensweg, het pad dat Jezus met het vloekhout heeft gelopen) begint bij de rechtszaal van Pontius Pilatus en eindigt bij Golgotha. De Schrift leert echter dat de Lijdensweg is begonnen bij de kribbe en is doorgegaan tot bij het graf. Zijn geboorte was Zijn eerste stap op de bittere weg. Iemand heeft dat treffend zo weergegeven: 'Al bij de kribbe is Jezus begonnen om de prijs voor onze verlossing te betalen. Maar de grootste geldstukken heeft Hij neergelegd in de doodsangst van Gethsemane en in de donkere ogenblikken van het kruis, toen Zijn handen en voeten doorboord waren en toen Hij in doodsangst moest uitroepen: 'Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?'

Elk woord (Woord) is belangrijk
Wij mogen het woord hel niet afzwakken door het bijvoorbeeld te vervangen door 'diepste lijden'. Het woord hel is een geladen woord: het herinnert ons eraan dat Jezus geen gewoon lijden heeft geleden, maar wij moeten Gods toorn en Zijn eeuwig oordeel erin zien.
Nedergedaald is eveneens een woord uit de geschiedenis van de Verlossing. Het is al duidelijk uit Efeziërs 4. Hoe diep is de Zoon van God niet neergedaald om ons te redden: uit de hoge hemel tot in de diepste diepte van de eeuwige dood. Omdat Hij uit de hemel naar de hel is neergedaald, daarom – en juist daarom – is Hij het brood des levens dat uit de hemel is neergedaald en daarom – en daarom alleen – kan Hij ons ook voeden en verkwikken tot het eeuwige leven (Joh. 6).
Elk woord van het artikel komt uit het Woord en daarom zijn voor mij de Woorden (hoofdletter W) van dit artikel noodzakelijk.

Een dieper inzicht in het hele aardse leven en lijden van onze Heere Jezus
Sommige mensen die een probleem met dit artikel hebben, zeggen dat het de indruk wekt dat Christus wel na Zijn dood in de hel is neergedaald. Zij komen dan met het argument dat alles wat tot vóór dit artikel gezegd is, gebeurtenissen zijn die in de tijd op elkaar volgen: eerst is Jezus ontvangen van de Heilige Geest, toen is Hij geboren, daarna heeft Hij geleden onder Pilatus en is Hij gestorven aan het kruis en toen is Hij begraven. In dat licht lijkt het alsof ons artikel dan zo moet worden verstaan, dat het in de tijd moet volgen op de begrafenis, dat het dus zegt: toen (nadat Hij gestorven is) is Hij neergedaald in de hel.
Het is echter een feit dat de woorden eerst, toen en daarna niet in onze vertaling staan en nog minder in de oorspronkelijke taal.
We kunnen het beter, in navolging van Calvijn, verstaan als een geloofsuitspraak aangaande de diepste betekenis van het leven en lijden van onze Heere Jezus van de wieg tot het graf.
Nadat de Twaalf Artikelen alle feiten over Jezus' leven genoemd hebben, verklaart de belijdenis, op grond van de Schrift, wat het allemaal betekent: Dit (Zijn geboorte, kruis en dood) was nederdalen ter helle. Dit is ook de verklaring van onze Heidelbergse Catechismus (vanaf 44) en Ursinus in zijn Schatboek.

Samen met de kerk van alle eeuwen doen wij belijdenis van ons geloof
Misschien kent u de woorden van dit opschrift nog. Zo kondigden dominees vroeger (en gelukkig doen sommigen dat vandaag nog) de Twaalf Artikelen aan.
Het zijn geen holle, lege woorden. Het is een geloofsbelijdenis: Ik geloof in de gemeenschap der heiligen. Daarmee erkennen wij aan de ene kant: wij belijden hetzelfde als onze geestelijke vaders door de eeuwen heen. Maar het zegt nog oneindig veel meer: daarmee verklaren wij gelovig dat onze Twaalf Artikelen een erfstuk uit de geschiedenis zijn, een bewonderenswaardig werk van de gemeenschap der heiligen. We mogen daarin het wonder van het werk van de Heilige Geest zien: de Geest van God heeft een broeder of broeders van mij, zoveel honderden jaren geleden, tot deze belijdenis gebracht en door de lange eeuwen heen reikt mijn broeder mij dit aan in de Twaalf Artikelen. Dit geldt ook voor de verklaringen van Calvijn en Ursinus. Ja, ik geloof in de Heilige Geest en ik geloof in de gemeenschap van het heilige dat Hij schept en waarin Hij werkt. Daarom kan ik niet zomaar zo gemakkelijk over dit artikel heen lopen of het schrappen of veranderen.
Natuurlijk moeten wij onze belijdenis steeds toetsen aan het Woord van de Geest. Mensen blijven zondaars. We mogen echter niet vergeten dat de Heilige Geest ook door mensen wil werken.
De Twaalf Artikelen blijven voor mij een wonder van God. Kijk maar eens wat een heerlijk, harmonieus geheel ze vormen. Wie aan een deel van dit schilderij iets verandert, bederft het helemaal. Omdat dit artikel erin gezet is, hebben wij een belijdenis waarin nedergedaald en opgevaren staan, hel en hemel. Mensen kunnen zo'n kunstwerk dat volledig op de Schrift gefundeerd is, niet bedenken. Het is een meesterwerk, dankzij de leiding van de Heilige Geest.
Samen met de kerk van alle eeuwen belijd ik daarom: Ik geloof in Jezus Christus… die nedergedaald is ter helle.

Het paradijs is ook voor mij geopend
Ja, Jezus is neergedaald in de hel. Maar daarom kon Hij voor de moordenaar die in de hel was (aan het kruis, het vloekhout) en voor alle helwaardigen die in Hem geloven, het paradijs openen met de sleutel – en er is niemand anders – van Zijn hellevaart. Daarom zullen die woorden van onze belijdenis voor mij de grootste troost blijven die ik me kan indenken.

A. H. Bogaards, Daniëlskuil, Zuid-Afrika

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen